Totdat de wachter heeft gezongen – Songs from the Gruuthuse Manuscript (ca. 1400) door het ensemble Aventure op het label Challenge Classics.

Het Nederlands ensemble Aventure bracht een nieuwe cd uit met laatmiddeleeuwse vocale en instrumentale muziek. Het gaat om liederen uit het Gruuthuse-manuscript in samenhang met centraal Europees repertoire en de arrangeer praktijk van 15de -eeuwse instrumentalisten. Een unieke, oorspronkelijke klank met zang en blokfluiten..

De gedichten en liederen in het Gruuthuse Manuscript ontstonden rond 1400 in Brugge en de collectie is genoemd naar de latere eigenaar, Lodewijk van Gruuthuse. Het manuscript is de enige bekende bron voor een groot aantal Middelnederlandse teksten. Deze grootste verzameling Nederlandstalige liederen, liefdesliedjes, schunnige liedjes en drinkliederen, uit de middeleeuwen, verhaalt met ongekende rijkdom over het (liefdes) leven van burgers in het Brugge van toen.

Voor het eerst werden de Gruuthuse-liederen op cd samen uitgevoerd met hun centraal Europese tegenhangers van de Mönch von Salzburg, von Wolkenstein en Conrad Paumann. De liederen zijn in een breed muzikaal perspectief geplaatst door ze te combineren met instrumentale polyfonie en arrangementen, gespeeld op door het ensemble gereconstrueerde blokfluiten van ca. 1460.

Het Gruuthuse-manuscript bevat de grootste verzameling Nederlandstalige liedjes uit de middeleeuwen en het is de grootste verzameling liederen met muzieknotatie. De vorm van de liedjes getuigt ook van het feit dat deze liedjes bedoeld waren voor kenners. De dichter gebruikte nl. een grote verscheidenheid aan vormen van Franse liederen uit de late middeleeuwen, balladen, rondeaus en virelais.

Het manuscript van Gruuthuse bevat 147 liederen die zijn voorzien van een vereenvoudigde muzieknotatie voor één stem, 18 gedichten en 7 gebeden die rijmen. Het beroemd Egidius-lied is een van de liederen.

Muziek manuscripten uit de 15de eeuw met een repertoire voor instrumentale ensembles zijn zeldzaam. Het instrumentaal repertoire op deze cd bevat arrangementen en polyfone ensemblestukken van rond 1450-70. De arrangementen zijn ofwel instrumentale versies gebaseerd op reeds bestaande polyfone modellen of gearrangeerde, eenstemmige tenorpartijen.

Nadat het rond 1840 was ontdekt, werd het manuscript bekend als een manuscript van Oudvlaemsche liederen en gedichten (Oud-Vlaamse liederen en gedichten). In de loop van de 20ste eeuw werd het vernoemd naar de eerste bekende eigenaar, Lodewijk van Gruuthuse (ca. 1422-1492), wiens wapen in de ondermarge van de eerste geschreven pagina is geverfd. De patriciër en diplomaat Lodewijk van Gruuthuse was een belangrijke verzamelaar van manuscripten. Meestal verzamelde hij hedendaagse, verlichte werken, Franse manuscripten en boeken. Pas in de 17de of 18de eeuw voegde iemand anoniem zijn naam, zijn wapenschild en zijn wapenspreuk “Plus est en Vous” aan het manuscript toe.

Aventure bestaat uit Christopher Kale, zang en Marco Magalhães, Fumitaka Saito en Ita Hijmans, blokfluit, die laatmiddeleeuwse muziek uitvoeren. Hun uitvoeringen zijn gebaseerd op onderzoek waarbij de eigenheid van een bepaald muzikaal idioom en de cultuurhistorische context waarin het repertoire huisde, voorop staan. Aventure beschouwt daarmee laatmiddeleeuwse muziek niet als geïsoleerde op zichzelf staande kunstwerken maar als één van de aspecten van een cultuur. Deze visie en het experimenteel musicologisch onderzoek naar de uitvoeringspraktijk van instrumentale ensemblemuziek uit de 15e eeuw, maakt Aventure tot een eigenzinnig ensemble.

Aventure werd opgericht in 1993 en verkreeg datzelfde jaar een eervolle vermelding tijdens het Musica Antiqua Concours in Brugge. Het ensemble concerteerde op internationale podia als Les Académies musicales de Saintes (F), het Varna International Music Summerfestival (Bulgarije), het Festival van Vlaanderen, Brugge (B) en het Netwerk voor Oude Muziek (NL) met programma’s variërend van de verhalende eenstemmige muziek rond Oswald von Wolkenstein (CD: O, snode welt, AC Classics, 1995), de Latijnse Conductus en Adam de la Halle tot de Nederlandse meerstemmige muziek uit Handschrift Koning (CD’s: Adieu, naturlic leven mijn; Ons is een kijnt geboren, Challenge Records, 2007).

Sinds 2007 focust Aventure zich op de muziek uit het 15e-eeuws Europa ten noorden van de Alpen. In zes concertseries voerde het ensemble onontgonnen muziek van o.a. het Aosta Manuscript, de Basel Songbooks, de Codex Sankt Emmeram, Codex Breslau, Leopold Codex, het Schedelsches Liederbuch, het Glogauer Manuscript en de Trente Codices uit. Maar ook de monodie uit bronnen als het Gruuthuse-handschrift, het Mönch-repertoire, diverse Centraal Europese Cantionales en Nederlandse kloosterhandschriften behoort tot hun actuele repertoire.

Het ensemble ontwikkelde in 2007 een educatief project voor VWO-scholieren ‘Van laatmiddeleeuws handschrift tot hedendaags concert’. Sinds 2011 biedt Aventure jaarlijks de Aventure Zomerschool aan waarin amateurmusici en pre-professionelen zich in het repertoire van Aventure kunnen verdiepen. Vanaf 2013 geeft het ensemble ook Clinics en kortere workshops waarin men zelf de muziek van een bijbehorend concert kan zingen en spelen. In voorjaar 2014 verzorgde Aventure het project 1514: ‘In Holland klinkt muziek’ rondom de Van Oostsanen-tentoonstelling in het Amsterdam Museum en Stedelijk Museum Alkmaar.

In samenwerking met het Dordrechts Museum en de afdeling Radiologie van het Albert Schweitzer Ziekenhuis Dordrecht werd in 2014/15 de Dordrecht blokfluit hernieuwd onderzocht onder leiding van Aventure. Een eerste verslag hiervan volgde tijdens de International Medieval and Renaissance Music Conference in Brussel, juli 2015.

Christopher Kale (tenor/altus) is geboren in Pennsylvania, USA. Hij studeerde af aan de Boston University met een Bachelor’s en een Master’s degree (cum laude). Daarna won hij een internationale beurs voor studie in Amsterdam met Max van Egmond Hij is voornamelijk actief in Renaissance en Middeleeuwse muziek als lid van Cappella Pratensis, Fortuna, Huelgas Ensemble, Capilla Flamenca, Aventure, Fala Musica, de Boston Camerata, en het Nederlands Kamerkoor. Hij heeft als solist tientallen cd opnames gemaakt van o.a. de Messiah (Handel), Lamentations (Gilles), Vespers (Monteverdi), veel Renaissance missen en motetten, Middeleeuwse liederen, en Vroeg-Amerikaans muziek, en was solist op Oude Muziek festivals over de hele wereld, o.a. in Utrecht, Boston, Gent, Brugge, York, Victoria, Cuenca, Saintes, Salzburg, Montserrat en Kostenevica.

Christopher is ook actief als docent, en geeft regelmatig lessen en cursussen in de technieken, repertoire, uitvoeringspraktijk en notatie van oude muziek in o.a. de Fondation de Royaumont en Harvard University, en is een van de docenten van de zomercursus van Cappella Pratensis in Saint-Savin.

Ita Hijmans studeerde blokfluit bij o.a. Jeanette van Wingerden en specialiseerde zich aan de Schola Cantorum Basiliensis in middeleeuwse en renaissance-muziek bij o.a. Crawford Young en Kenneth Zuckermann. Als artistiek leider van Aventure en Stichting gele kraan, centrum voor oude muziek. houdt zij zich sinds 1992 diepgaand bezig met het uitvoeren van en onderzoek doen naar vooral laatmiddeleeuwse muziek. Zij gaf les aan diverse conservatoria als gastdocent middeleeuwse muziek en verzorgde veel cursussen op dat gebied. Afgezien van haar spelend werk voor  Aventure doet zij het onderzoek en de programmering voor het ensemble. Ze is een gedreven musicus en docent die anderen enthousiasmeert voor laatmiddeleeuwse muziek.

Marco Magalhães studeerde blokfluit aan het Conservatório de Musica do Porto bij Pedro Couto Soares en Pedro Silva en verder aan de  Escola Superior de Música de Lisboa. Hij volgde masterclasses bij o.a.Peter van Heyghen en Kees Boeke en studeerde af aan het Sweelinck Conservatorium bij Paul Leenhouts. Hij speelt in de Royal Wind Music.

Fumitaka Saito studeerde blokfluit bij Michel Piguet aan de Schola Cantorum Basiliensis, bij Matthias Weilenmann en vervolgens bij Walter van Hauwe aan het Sweelinck Conservatorium. Hij won prijzen bij het Blockflöten Symposium Calw in Duitsland en ‘eervolle vermeldingen’ bij het Musica Antiqua concours in Brugge. Hij trad op in Europa en zijn geboorteland Japan en houdt zich sinds 1984 ook bezig met blokfluitenbouw. Sedert 1992 is hij trouwens als blokfluitbouwer in Amsterdam gevestigd.

Concertagenda :

9 november 2018, 20.15 uur, Pieterskerk Utrecht

25 november 2018, 13.00 & 15.00 uur, Museum Het Valkhof Nijmegen

2 maart 2019,14.15 uur (symposium met Ita Hijmans als keynote), 16.30 concert ‘Tot de wachter heeft gezongen’, Orgelpark Amsterdam.

Tracklist :

1 Wach auff mein hort der lewcht dort her

2 Min hertz in hohen fröuden

3 Dijn troost allein

4 Möcht ich dein wegeren

5 Dijn troost allein

6 Ich bin pey ir sy wais nit darumb

7 So wie bi lieve in rusten leit

8 Des klaffers neyden

9 So wie bi lieve in rusten leit

10 Allmächtig got herr Jhesu Christ

11 Der winter will hin weichen

12 Scinc her den wijn

13 Scinc her den wijn

14 Ein vrouleen edel von nature

15 Binnen in mir hertzen cas

16 Frow myn willen nym vergu?t

17 Egidius waer bestu bleven

18 Was ich begynne

19 O, cranc onseker broosch engien

20 Wiplich figur/ Bekenne myn klag

21 Wel up elc sin die vruecht begaert

Totdat de wachter heeft gezongen Songs from the Gruuthuse Manuscript (ca. 1400) and instrumental connections Aventure cd Challenge Classics CC 72795