Dansmuziek van J.F.Rebel & G. Ph. Telemann op de cd “Terpsichore” door “Le Concert des Nations” o.l.v. Jordi Savall op het label AliaVox. Alweer, subliem!

Het programma voor deze magistrale opname concentreert zich op de viering van de “Dans in de barok”. En dit door het werk van twee grote, 18de -eeuwse componisten, de Fransman Jean-Féry Rebel en de Duitser, Georg Philipp Telemann. Niet te missen!

Vanaf de tweede helft van de 15de eeuw, toen de Europese cultuur de impact ondervond van de herontdekking van de oude Griekse en Romeinse beschavingen (de bloei van kunst en gedachten die nu bekend staat als de Renaissance), verspreidde de nieuwe mode zich snel door Frankrijk en de meeste Europese hoven. Maar het zou nog honderd jaar duren voor de eerste gedrukte bronnen van collecties van Danceries, zoals “Musique de Joye”, werden gedrukt in Lyon door Jacques Moderne, omstreeks 1550.

Enkele jaren later vond een aantal veranderingen plaats naar aanleiding van de verschillende grote vieringen die werden gehouden aan het hof van de koningen van Frankrijk, deze van Hendrik IV in Fontainebleau, in 1601, om de geboorte van de Dauphin te vieren, in 1610 om de kroning van koning Lodewijk XIII te markeren, en in 1615, om het huwelijk van Louis te vieren. Deze gebeurtenissen leidden tot de creatie van de blauwdruk voor het barokorkest (het bijeenbrengen van oude instrumenten zoals fluiten, cornetten, zakken, trompetten, viola da gamba, luiten, e.a.), en nieuwe instrumenten zoals violen en andere leden van de da braccio-familie, dwarsfluiten, hobo’s, fagotten, klavecimbels en orgel. Het was ook aan het hof van Lodewijk XIII dat in 1628, het ensemble dat bekend stond als “de 24 violen en grote hobo’s van de koning”, het eerste concert uitvoerde met een typisch barokorkest.

Van alle “Rebellen”, uit wier rangen, musici , de koning en het orkest van de Opera meer dan een eeuw dienden, was Jean-Féry, de schoonbroer van Michel-Richard Delalande. de beroemdste, dankzij één van zijn opmerkelijkste werken, een waarachtig symfonisch gedicht avant la lettre, getiteld “Les Eléments” uit 1737, een werk dat opgenomen is op hun cd, “Tempêtes & Orages” (AVSA9914). In 1700 werd hij toegelaten tot de Koninklijke Academie voor Muziek, eerst als violist en zeventien jaar later als dirigent van het Opera-orkest, waardoor hij een grondige kennis van dans en beschrijvende symfonieën verwierf. Deze opname presenteert zijn belangrijkste werken in de wereld van de dans en gechoreografeerde symfonieën.

“La Terpsichore” (1720), waarmee het programma opent en de titel aan de cd schonk, is een meesterwerk dat een ware apotheose van de dans vormt. Terpsichore, één van de negen muzen uit de Griekse mythologie, betekent immers ‘Zij die graag danst’. Ze was de muze van de dans en de lyrische poëzie, en de beschermvrouw van het koor. Haar attribuut was de lier. In “Les Caractères de la Danse” uit 1715, probeerde Rebel de goûts réunis uit, waaronder twee sonatebewegingen in een meer italianiserende stijl. Het resultaat was een zeer geïnspireerd werk, misschien bedoeld voor Mlle. Prévost maar dat later diende om het talent van de jonge Marie-Anne Cupis de Camargo, die het voor de eerste keer op 5 mei 1726 danste, te demonstreren.

De selectie wordt aangevuld door het charmant pastoraal werk, “Les plaisirs champêtres” (1724) en de machtige, majestueuze “Fantaisie” (1729), allebei werken die de vorm aannemen van een grootse ‘gechoreografeerde symfonie’, waarvan de verschillende samenstellende delen werden gecombineerd en verbonden in één enkele veelomvattende dansbeweging. Dankzij zijn ervaring aan de Opera, evenals zijn eigen muzikaal genie, creëerde Rebel de eerste en mooiste gechoreografeerde symfonieën over dans, die een levendig getuigenis bleven van de krachtige verbeeldingskracht en inventiviteit van een musicus, essentieel voor het begrip van de rijkdom en uitbundigheid van toenmalige barokdans. Meer informatie over Rebel is te vinden in het artikel van Catherine Cessac dat is opgenomen in het bijbehorend boekje, die een inleiding biedt in het leven en werk van een componist die te lang is verwaarloosd.

Van alle grote Europese componisten uit de barokperiode was Telemann vanaf zijn jeugd en gedurende zijn hele leven, degene die het meest gehecht was aan Franse muziek en componeerde het grootste deel van zijn muziek in de Franse stijl. Het was dankzij zijn tijd in Hannover en Wolfenbüttel, waar Franse muziek veel vaker dan in andere landen werd gespeeld, dat hij in staat was zijn kennis van het Frans repertoire te vergroten, wat leidde tot gepassioneerde composities van talrijke ” Ouvertures/Suites à la française “, waarmee hij een echte kampioen werd van dit genre in Duitsland.

Op 56-jarige leeftijd nam hij zijn enige grote tournee, reizend in de herfst van 1737 naar Parijs, waar hij acht maanden bleef als gast van de belangrijkste virtuozen van de stad. Toen hij naar Parijs vertrok, kondigde een vooraanstaande Hamburgse krant aan dat Telemann verslag zou uitbrengen van “de huidige staat van de Franse muziek”, die hij in Duitsland zo in de mode had gebracht. Telemann werd enthousiast ontvangen in Parijs en een aantal van zijn werken , met name de grote Psalm 71, werden uitgevoerd ter ere van hem aan het hof en in de reeks “Concerts spirituels” (openbare concerten). De meest illustere Franse virtuozen, de fluitist Blavet, de violisten Guignon en Forqueray, en de cellist Édouard, gaven concertuitvoeringen van zijn “quatuors”.

Toen Telemann ontdekte dat zijn “quadri” (Parijse kwartetten) daar in een uitgave van betere kwaliteit was gepubliceerd dan het origineel, zocht en verkreeg hij een koninklijk publicatieprivilege voor een periode van twintig jaar. Een tweede reeks “quadri” werd gepubliceerd onder de titel “Nouveaux Quatuors no. 7 – 12”. Deze werken, uitgevoerd door leidende instrumentalisten, leverden de componist grote bewondering op.

Bewijs van deze inspiratie zijn de twee prachtige Ouvertures/Suite – de Ouverture-Suite in G, “La Bizarre”, voor strijkers en continuo, en de Ouverture-Suite in B flat major (1733) in zijn “Tafelmuziek” ( Deel III, nr. 1, TWV 55: B1) voor 2 hobo’s, 2 solo-violen, strijkers en continuo. Een magistrale cd die u geenszins mag missen! Top! Top! Top!

J.F.Rebel & G.Ph. Telemann Terpsichore Apothéose de la Danse baroque Le Concert des Nations Jordi Savall cd AliaVox AVSA9929