“Ibn Battuta, The traveler of Islam”, een historische, geografische, literaire en muzikale evocatie van de rihla van Ibn Battuta, door Hespèrion XXI en Jordi Savall. Magistraal!

Ibn Battuta had in de islamitische wereld dezelfde reputatie als Marco Polo in de westerse landen. Als frequent en ervaren reiziger veranderde hij de perceptie van de Oriënt van zijn tijdgenoten en de daarop volgende generaties. Van Marokko over Mali, Egypte, Jemen, Zanzibar, India, de Malediven tot in China, deze bijna onuitputtelijke lijst geeft een goed beeld van de buitengewone reis waarop Jordi Savall ons uitnodigt.

Ibn Battuta groeide op in de kasba van Tanger en stamde af van Berbers. Hij werd geboren in een familie van islamitische Schriftgeleerden en zou zelf aan een islamitische rechtsschool gestudeerd hebben. In die tijd was de islamitische wereld op het hoogtepunt van haar macht, wat het een uitgelezen tijd maakte om op wereldreis te gaan.

Het begon met de pelgrimstocht naar Mekka. Om deze reden ging Ibn Battuta in 1325 op pad. Hij volgde de kust van Noord-Afrika tot aan Alexandrië. Onderweg, in de stad Sfax, trouwde hij met zijn eerste vrouw. Dit was het eerste in een lange rij huwelijken die hij onderweg aan zou gaan en die ook weer ontbonden zouden worden. Alexandrië noemde hij een unieke parel. In de buurt van deze stad zou hij een tijdje doorbrengen bij een ziener genaamd Murshidi. Hij reisde daarna de Nijl op naar Caïro, destijds het belangrijkste centrum voor islamitische studie. Hierna reisde hij door naar Luxor en stak van daaruit de woestijn over naar de Rode Zee om zo door te reizen naar Mekka. Hij bezocht Medina en Mekka, en had daarmee zijn hadj volbracht. Hij keerde echter niet terug naar huis, maar bleef reizen.

Ibn Battuta reisde vervolgens mee met een karavaan naar Takedda alwaar hij bericht kreeg van sultan Abu Inan Faris van Marokko om terug te keren. Hij reisde vervolgens met een karavaan met 600 slavinnen via Sijilmasa terug naar Fez in Marokko, waar hij verder verbleef als kadi tot hij in 1368 of 1369 stierf. Ook 1377 wordt als sterfjaar opgegeven.

Na zijn terugkomst vroeg koning Abu Inan Faris hem om zijn reisverslag op te laten tekenen. Ibn Battuta noemde zijn reisverslag Rihla wat reis of zoektocht betekent. Lange tijd waren hiervan slechts delen bekend, maar in 1818 werd het geheel gevonden, en in 1853-1858 gepubliceerd in het Arabisch met een Franse vertaling. Sindsdien is Ibn Battuta een bekend figuur in zowel de islamitische als de Westerse wereld. Een Nederlandse bewerking van zijn reisverhaal verscheen in 1997. De ontdekking van Ibn Battuta’s Reizen, in het Catalaans vertaald door historicus Margarida Castells en de dichter en arabist Forcano Manual, uitgegeven door Proa edities (Barcelona, 2005), was de bron van inspiratie voor de realisatie van dit nieuw boek + cd.

Naast de Rihla zijn er geen historische bronnen over Ibn Battuta. Het enige dat over hem bekend is, is wat hij zelf schreef. Er wordt tegenwoordig getwijfeld of Ibn Battuta alle plaatsen in zijn reisverslag ook daadwerkelijk bezocht. Een aantal zaken blijkt niet te kloppen of vertoont overeenkomsten met reisverslagen van eerdere reizigers. Zijn reisverslag tot in Peking bv. is twijfelachtig. 

Volgens de vroegste profetische traditie van de islam, werd reizen als training en een bron van kennis bepleit door de profeet Mohammed. Hij drong er bij de gelovigen op aan om heinde en verre te reizen in hun zoektocht naar wijsheid en kennis. Een van de aan hem toegeschreven citaten is “Zoek kennis, zelfs tot in China”. De lezer van Ibn Battuta’s fascinerend reisverslag ontdekt en ervaart het volledig karakter van dit literair genre, de “rihla”, die zowel de reis als het verhaal van die reis aangeeft. Het genre is terug te voeren tot de geschriften van Ibn Jubayr (1145-1217), de eerste grote moslimreiziger uit al-Andalus (Xativa, Valencia).

In 1356 gaf de sultan van Marokko de opdracht aan een jonge geleerde van Andalusische afkomst, Ibn Juzzay, om alle avonturen van Ibn Battuta te transcriberen. Zijn reisverhaal is geschreven in de eerste persoon en geeft ons alle informatie die we hebben over de Marokkaan. We leren dat hij een groot aantal vrouwen huwde en verstootte nadat hij een nog groter aantal als bijvrouwen had. We weten ook dat hij een leven als hoveling leidde, en leefde met de genaden die de machtige landen die hij bezocht hem brachten. We begrijpen vooral het belang van religie op zijn reis, omdat Ibn Battuta vooral een moslimreiziger was. De meeste informatie die we over hem hebben, komt uit zijn persoonlijke geschriften. In zijn werk uit 1356 met coauteur Ibn Juzzay, vertelt hij zijn avonturen en zijn vele reizen die hem van 1325 tot 1354, naar de vier uithoeken van de toen bekende wereld leidden.

In dit prachtig boek en op 2 cd’s wordt de indrukwekkende reis van Ibn Battuta geëvoceerd met een selectie van teksten, gekozen door Manuel Forcano en Sergi Grau, die de belangrijkste stadia van zijn reisroute illustreert, begeleid door muziek die overeenkomt met de verschillende culturen van elk land of bezochte regio. Voor historische momenten die verwijzen naar gebeurtenissen die plaatsvonden in het Westen, gebruikte men muziek uit de tijd die overeenkomt met het land of de plaats, de dood van Marco Polo (1324), de reis in een Catalaanse boot (1346), de verovering van Sardinië en de aanwezigheid van Peter IV op het eiland (1353), de Slag bij Baeza (1368) of zijn doortocht in de christelijke gebieden van het Oosten, of zijn aankomst in Constantinopel (1334). Daarnaast koos men voor het merendeel van de verhalen in Afrikaanse landen, Granada-Al-Andalus of het Nabije of Verre Oosten, meestal liederen en dansen uit de tradities van elke plaats. In de meeste oosterse culturen zijn de muziek en liederen die tegenwoordig worden uitgevoerd vaak het resultaat van een lang proces van overdracht en improvisatie.

Deze muziek is tot op de dag van vandaag levend gebleven en is overgeleverd door zeer oude, orale tradities, waarbij de kunst van improvisatie altijd een element was en is voor zowel interpretatie als behoud. En, het is precies om de rijkdom en spontaniteit van deze improvisatiekunst te begrijpen, dat men koos om de muziek van de twee delen van Ibn Battuta’s reis aan te bieden, aan de hand van de twee live-opnames, gemaakt tijdens twee verschillende, prachtige concerten. De eerste cd met het eerste deel van de reis, komt overeen met het concert gegeven in Abu Dhabi, in het Emirates Palace-Auditorium op 20 november 2014 (wat verklaart dat de teksten worden gereciteerd in het Arabisch en Engels), en de 2de cd met de het tweede deel van de reis, die overeenkomt met het concert in Parijs op 4 november 2016 (verklaart de teksten in het Frans).

Een ander belangrijk aspect is het gebruik van instrumenten op basis van plaats en historische tradities. Dit betekent dat, met uitzondering van de West-historische muziek, waarvoor men gebruik maakte van middeleeuwse instrumenten, oud, rebec, middeleeuwse rebab, citter, middeleeuwse luit, organetto, chalumeau, fluiten, doedelzak en diverse percussie, de traditionele, Oosterse muziek gespeeld wordt met de specifieke instrumenten van de verschillende culturen van de door Ibn Batutta bezochte landen, Marokkaanse oud en ney voor Arabische muziek, Turkse oud, qanun en kaval voor Turkse muziek, de Santur voor Irak en Perzië, rebab en zir baghali voor delen van Afghanistan, sarod en tabla voor muziek uit India en de Maldiven, pipa en zheng voor Chinese stukken, en kora en valiha om het rijk van Mali te evoceren

De realisatie van dit groots literair, historisch, geografisch en muzikaal, fresco was mogelijk dankzij de rijke diversiteit van de teksten en geselecteerde muziek, en mede dankzij het creatief en interpretatief vermogen van een team van zangers en uitzonderlijke muzikanten uit Hesperion XXI voor westerse muziek, en de landen waar Ibn Battuta verbleef voor oriëntaalse muziek, (Marokko, Syrië, Bulgarije, Griekenland en Turkije en ook het Nabije Oosten, de oostkust van Afrika en Arabië en Mali, Madagaskar, Perzië, Afghanistan, Armenië, India en China).

In het boek “Ibn Battuta, Reiziger van de Islam”, ontmoeten we het personage als lezer van de wereld, het rihla-genre, het reisverhaal, de islam in de 14de eeuw, Was Ibn Battuta een soefi? en de manuscripten en vertalingen. Vervolgens gaat het over een Brief aan Ibn Battuta, “de reiziger van het tijdperk”, de diversiteit en dynamiek van de Arabische cultuur, de poëtische en muzikale modus in de Arabische cultuur, retorica en proza, Arabische filosofie en de renaissance van het Arabisch denken. Een uitgave die u voor geen geld ter wereld mag missen! Magistraal!

IBN BATTUTA The traveler of Islam, Le voyageur de l’Islam Hespèrion XXI Jordi Savall boek + 2 cd AliaVox AVSA 9930

https://www.stretto.be/2017/05/07/jordi-savall-en-ramon-llull/