Gaetano Donizetti (1797-1848) uit Bergamo, was en is bekend als een vooraanstaand componist van Italiaanse, romantische opera’s in meesterlijke bel canto-stijl. Maar in zijn vroegere jaren en als leerling van Simon Mayr, kwam zijn dramatisch genie ook naar voor in zijn toonzetting van psalmteksten als Vespers, een vorm die in Donizetti’s tijd nog heel populair was in Italië.

Van 1814 tot 1822, het jaar van zijn Napolitaans debuut, schreef Donizetti bijna zestig religieuze composities, motetten, Kyrie’s, Gloria’s en een Laudamus te, waarin de jonge componist zijn kennis uit de lessen van Mayr en Mattei goed gebruikte. Na het succes van “La Zingara” (1822), vertraagde zijn werktempo, maar onder de twintig werken die volgden, waren twee Requiems, één voor Bellini, in 1835, en één voor de Italiaanse componist, muziekpedagoog, organist en dirigent, Nicola Zingarelli, twee jaar later, en een Missa di Gloria e Credo (1837), voor vier solostemmen, koor en orkest.

Het was aan het Habsburgse Hof, in 1842 en 1843, dat Donizetti zijn succesvolste werken componeerde, zoals een Miserere in sol klein, oorspronkelijk opgedragen aan paus Gregorius XVI in 1837, en herwerkt in 1843. Donizetti verbande alle opera-elementen en verkoos een eenvoudig en waardig contrapunt, met modale accenten. Het Ave Maria, het jaar ervoor gecomponeerd voor keizer Ferdinand, had de Weense kritiek diep geraakt door zijn eenvoud en ijver, waardoor hij verklaarde dat dit stuk de wedergeboorte markeerde van de ware religieuze muziek in Italië. Zijn Vesper-psalmen werden dan weer gekenmerkt door prachtige opera-melodieën en een kleurrijke orkestratie, met momenten van retorische kracht. De (Romeinse) vespers waren trouwens vanaf de vroegste tijden, het enige officie waarbij meerstemmig zang was toegestaan.

De uitvoerders zijn hier de sopranen Andrea Lauren Brown (foto) en Anna Feith, de alten Johanna Krödel en Veronika Sammer, Markus Schäfer (foto)en Christoph Rosenbaum (tenor), en de bassen, Daniel Ochoa en Niklas Mallmann. Op deze Naxos cd staan Beatus vir, De torrente, Dixit Dominus, Domine ad adjuvandum, Dominus a dextris (met Theona Gubba-Chkheidze (viool solo/concertmeester)), Gloria Patri e Sicut erat, In convertendo, Iste confessor, Laudate pueri, Magnificat in D, Nisi Dominus, Salve Regina in F en Tecum principium. Deze getoonzette psalmteksten worden ofwel solistisch gezongen of door twee tot meerdere solisten, al dan niet met koor, hier het Beiers “Simon Mayr Chorus” (kamerkoor) (foto) uit Ingolstadt, begeleid door Concerto de Bassus uit München, het geheel o.l.v. Franz Hauk (°1955) (foto), organist en de oprichter van Concerto de Bassus. Heel bijzonder!

Uit Donizetti’s overvloedige productie viel een ander werk op door zijn omvang en zijn ambitie, het Requiem, geschreven ter nagedachtenis van Vincenzo Bellini (foto)en tot vandaag, de enige gepubliceerde van zijn twee Requiems. Donizetti en Bellini ijverden beiden, ondanks hun vriendschap, voor de gunst van het Italiaans publiek. Het succes van Donizetti’s “Anna Bolena” (1830) beantwoordde Bellini met die van “Norma” en “La Sonnambula” (1831). Beiden vonden het leuk om hun opera’s tegen elkaar uit te spelen in een soort van competitie. In 1835 triomfeerde Bellini in het Theater-Italien in Parijs met “I Puritani”. Zes maanden later volgde Donizetti met zijn “Lucia di Lammermoor”. Beiden waren nl. op tournee met oude en nieuwe opera’s.

Helaas overleed Bellini drie dagen na de première van “I Puritani”. Donizetti besliste daarop onmiddellijk om een Mis te componeren ter nagedachtenis aan zijn rivaal en vriend. Het werk dat in 1835 in Parijs werd gecomponeerd, werd echter niet uitgevoerd. De eerste uitvoering was pas in april 1870 tijdens een concert in de basiliek Santa Maria Maggiore (foto) in Bergamo, (waar Donizetti in 1848, op amper 51-jarige leeftijd, werd begraven) (foto), door de Italiaanse operacomponist, Alessandro Nini. Nini was één van de dertien componisten die in 1869, een Requiem voor Rossini componeerden, ter nagedachtenis aan de grote operacomponist, die het jaar ervoor overleden was. Het Requiem van Donizetti, dat nog altijd niet gepubliceerd was, raakte meer dan een eeuw in de vergetelheid. Het werd in 1975 opnieuw aan het licht gebracht door de musicoloog Vilmos Peskó. Hij bewerkte het volgens het manuscript van de componist voor de uitgave door Ricordi, en de twee exemplaren worden bewaard in respectievelijk Napels en Bergamo.

Donzetti’s Messa di Requiem in re klein, opgesplitst in 16 bewegingen, is doordrongen van diepgevoelde spiritualiteit, die de gevoelens van oprechte bewondering en vriendschap onthult die hij had tegenover de Siciliaanse componist. Deze release werd opgenomen in de basiliek Santa Maria Maggiore in Bergamo, en de hele cast ontving zeer positieve recensies, vooral de Argentijnse tenor Juan Francisco Gatell (foto), die de beroemde “Ingemisco” aria (onderdeel van Dies Irae) met een uitstekend gebruik van mezza voce (gedempt) en coloratura zingt. “Ingemisco tamquam reus, Culpa rubet vultus meus” (“Ik zucht, als de zondaar die ik ben, van de schuld kleurt mijn aangezicht rood”).

De uitvoerders van het Requiem zijn Carmela Remigio (sopraan) (foto), Chiara Amarù (alt), Juan Francisco Gatell (tenor), Omar Montanari (bas) en Andrea Concetti (bas), het Orchestra Donizetti Opera en het Coro Donizetti Opera, staan o.l.v. de Italiaanse dirigent, Corrado Rovaris (Opera Philadelphia) uit, jawel,…Bergamo!.

DONIZETTI VESPER PSALMS Simon Mayr Chorus & Concerto de Bassus Franz Hauk cd Naxos 8573910

DONIZETTI MESSA DI REQUIEM für Soli, Chorus and Orchestra Orchestra Donizetti Opera Coro Donizetti Opera Corrado Rovaris cd DYNAMIC/Fondazione Donizetti DYN-CDS7813