Brigitte Roßbeck, “Zum Trotz glücklich”, biografie over Caroline Schelling, uitgegeven door Pantheon.

Brigitte Roßbeck, bekend van haar mooi vertelde en goed onderbouwde biografieën, vertelt het verhaal van Caroline Schlegel-Schelling, één van de belangrijkste figuren uit de literaire Duitse vroeg romantiek. Daarbij brengt ze niet alleen een uiterst gepassioneerde, getalenteerde en eigenzinnige vrouw weer tot leven, maar tekent ze ook een kleurrijk portret van haar tijd.

Caroline Schelling, geboren als Caroline Michaelis (1763-1809), was de vrouw van August Wilhelm von Schlegel, de oudere broer van Friedrich Schlegel, en Friedrich von Schelling, professor in de filosofie in Jena, München en Berlijn, en vertegenwoordiger van het Duits idealisme. Ze werd geboren in Göttingen onder de naam Michaelis als dochter van de theoloog en oriëntalist, Johann David Michaelis (1717-1791). In 1784 trouwde ze met Johann Franz Wilhelm Böhmer (1754-1788) in Clausthal, nu Landkreis Goslar. Hij overleed echter in 1788 en Caroline hertrouwde in 1796 met de literatuurcriticus en vertaler, August Wilhelm von Schlegel, maar ze scheidden in 1803. Ze werd uiteindelijk de vrouw van de filosoof, Friedrich von Schelling tot aan haar overlijden in 1809 in Maulbronn in het noorden van het Zwarte Woud.

Caroline Schlegel-Schelling werd door haar tijdgenoten. bewonderd en veracht, aanbeden en gehaat. De jonge weduwe, de getalenteerde dochter van Göttingen raakte nl. verstrikt in de stormen van de revolutionaire periode, werd in de tussentijd zelfs gevangen genomen als sympathisante van de Franse zaak, maar kreeg toen gratie van de Pruisische koning. Ze kreeg een onwettig kind en werd door haar huwelijk met de gerespecteerde filoloog August Wilhelm Schlegel, lid van de intellectuele avant-garde. Het huis van de Schlegels in Jena werd de kern van de Duitse literaire vroeg romantiek en Caroline zelf was er de centrale vrouwelijke figuur. Het echtpaar Schlegel onderhield contact met vroeg romantici, zoals Schelling, het echtpaar Tieck, Dorothea Veit, Wackenroder en Schleiermacher. Hier werd ze ook verliefd op de veel jongere Friedrich Schelling, scheidde ze, en trouwde ze met de aspirant-filosoof.

“Caroline was geschoold, geestig, gecultiveerd en onwankelbaar zelfverzekerd, en dit ondanks driftbuien, bedreigingen en kwaadaardige laster”, zo lezen we. “Schiller”, zo vervolgt de auteur, “zou het dubbelzinnige “Dame Lucifer” hebben aangebracht op de geboren Michaelis, weduwe Böhmer, gescheiden Schlegel, en hertrouwde Schelling. Hegel noemde haar de duivelin met scherpe tong en aanhangers van de filosoof Fichte vonden Caroline’s levenswandel onaanvaardbaar, zo niet schandalig. Goethe had daarentegen voor de soevereiniteit van het meisje, het hoogste respect. Naast moraliste, liefdesavonturierster en vrouwelijk boegbeeld, werd Caroline, zolang dit politiek opportuun leek, het beeld van heroïsche vrijheidsstrijdster opgedrongen.”

Op bijna vijftig locaties leidde de zoektocht naar waarheidsgetrouwe antwoorden op vragen die onbeantwoord bleven, haar jeugd van Göttingen, haar eerste echtgenoot en haar jaren in Clausthal, de rol van de weduwe in de kortstondige Republiek Mainz en de achtergrond van Caroline’s verbanning aan de detentievoorwaarden in de vesting Königstein, om als ongewenst zwangere vrouw, incognito de geboorte van haar vierde, buitenechtelijk kind te verbergen. Brigitte Roßbeck vertelt ook over Caroline’s controversiëel gedrag als moeder, haar belang als recensente en als assistente bij August Wilhelm Schlegels Shakespeare-vertalingen, en hun invloed op de filosofie van Friedrich Wilhelm Joseph Schelling.

Na Caroline Michaelis (1763-1784) in Göttingen en Caroline Böhmer (1784-1796) in Clausthal, vertelt de auteur over haar leven in Göttingen, Marburg, Mainz en de Festung Königstein en Lucka-Gotha-Braunschweig. Daarna gaat het verder over Caroline Schlegel (1796-1803) in Jena, Bamberg, Bocklet en Braunschweig, om dan haar laatste gedaante als Caroline Schelling (1803-1809) in Murrhardt, Würzburg, München en Maulbronn voor te stellen. Een onderbouwde en gestoffeerde biografie. Warm aanbevolen.

Brigitte Roßbeck (°1944) is historica en freelance journaliste en is lid van de Internationale P.E.N. Club. Ze schrijft al jaren biografieën, waaronder “Marianne von Werefkin, Die Russin aus dem Kreis des Blauen Reiters” (Siedler 2010). In 2015 verscheen “Franz Marc. Die Träume und das Leben” (Siedler).

Brigitte Roßbeck Zum Trotz glücklich Caroline Schlegel-Schelling Biographie geïllustreerd 368 bladz. Duits uitg. Pantheon ISBN 978-3-570-55085-4