“András Schiff, Johannes Brahms  Clarinet Sonatas, Jörg Widmann”, op het label ECM New Series. “Zart singend” cantabile, om bij weg te dromen. Hemels!

De pianist András Schiff en de componist/klarinettist, Jörg Widmann, bundelden voor het eerst hun krachten en brengen Brahms’ late meesterwerken, de klarinetsonates op. 120, uit 1894. Tussen de sonates door speelt Schiff, Widmanns suggestieve Intermezzi, voor piano solo. Zoals Jörg Widmann uitlegt, zijn dit werken die zijn geïnspireerd door zijn vriendschap met András Schiff en door een gedeelde liefde voor Brahms, aan wie ze hulde brengen. Al jaren komen András Schiff en Jörg Widmann samen om deze sonates uit de schemerzone van Brahms’ laatste periode te spelen. Beide artiesten zijn stevig geworteld in het Oostenrijks-Duits klassiek-romantisch repertoire. Ze hebben diepgaande gesprekken gevoerd over Brahms, de partituren ontcijferd, en lezingen ontwikkeld, die tegelijk intiem, emotioneel en structureel boeiend zijn. ‘Fragmenten van herinnering en afscheid’, zo omschrijven de musici deze sonates. “Maar soms”, zo vervolgen ze, “wordt de aura van berusting vermengd met een bijna jeugdige verrukking die op wonderbaarlijke wijze versmelt met melancholie, met afscheid nemen.”In 2010 speelden de twee musici een recital op het Salzburgs Festival met Brahms’ late werken voor klarinet. Voor deze gelegenheid componeerde Widmann, vijf piano Intermezzi voor zijn pianistenvriend. Ze verschijnen nu voor het eerst op cd. Zoals Widmann het ooit verwoordde in een inleidende lezing, voorafgaand aan een recital van de stukken, haalde hij inspiratie uit Schiffs ‘klank’ aan de piano, zijn ‘muzikaliteit’ en zijn ‘mix van muzikaliteit en bestudeerde reflectie’. Schiff, van zijn kant, houdt van Widmanns gevoelige pianoschriftuur en de uiterst lyrische kwaliteiten van zijn Intermezzi.‘Ik heb geprobeerd een pianotextuur te schrijven die echt zingt’, legt hij uit. ‘Jarenlang miste ik eigenlijk de moed om een ​​stuk te componeren dat zo vrij zingt’. De relatie tot de menselijke stem was nauw verbonden met het bijzonder cantabile cantabile (“zart singend”) van Brahms’ late werken. Brahms noemde zelfs zijn op. 117 intermezzo’s (op het beroemd eerste Intermezzo wordt gezinspeeld in Widmanns vierde stuk), de ‘wiegenliederen van mijn verdriet’. Zijn late pianostukken uit op. 116 tot op. 119, verenigden weemoedig afscheid en een diepe melancholie vol ‘extase en tevredenheid’ (zoals Brahms zelf zei van zijn op. 119). En dit met een buitengewoon compositorisch kunstenaarschap. Misschien kan geen enkele andere componist van vandaag het vermogen van Widmann evenaren om de speciale toon en het instrumentaal idioom van zijn grote voorgangers in een creatieve geest vast te leggen en tegelijkertijd hun poëzie in zich op te nemen. Hij transformeert nl. de stilistische verbuiging van de late Brahms alsof het een rijke en veelzijdige taal op zichzelf is. Maar door de manier waarop hij deze taal assimileert, kan hij in zijn eigen taal, zijn eigen persoonlijke en geheel eigentijdse uitspraken doen. Zijn aanvaarding van het principe van muzikale intertekstualiteit, opent de mogelijkheid om zijn eigen creaties te relateren aan het verleden, om in de technische en mentale diepten van de stijlen van eerdere componisten, het nieuwe te reflecteren in het reeds bestaande. Het behoeft geen betoog dat Widmanns Intermezzi betrekking hebben op Brahms’ late pianostukken op. 116 tot op. 119. Maar andere werken uit de laatste periode van de meester waren niet minder stimulerend. Brahms, de grote, voormalige symfonicus en zelfkritische erfgenaam van de Duitse muziektraditie, vatte zijn zelfopgelegde beperking tot epigrammatische miniaturen samen in de term ‘intermezzo’. In het begin van de jaren 1890, nog geen 60 jaar oud, beschouwde hij zijn compositorische oeuvre eigenlijk als af. De intermezzo’s zijn dus in wezen ‘postludes’ doordrenkt van melancholie.Brahms had nog maar net besloten niet meer te componeren toen hij de klarinettist Richard Mühlfeld (foto) het Klarinetconcert van Mozart hoorde spelen en geïnspireerd werd om verschillende kamermuziekwerken voor hem te componeren, waaronder een Klarinet Trio voor piano, klarinet en cello in la-klein op. 114. Brahms had Mühlfeld reeds horen spelen wanneer het orkest van Meiningen onder leiding stond van Hans von Bülow. Het was weliswaar de opvolger van von Bülow, Fritz Steinbach, die in maart 1891 de aandacht trok van Brahms op het spel van die uitzonderlijke klarinettist. Diens spel maakte op hem een dusdanig diepe indruk dat hij alle speltechnische mogelijkheden van het instrument wilde leren kennen. Zo bracht Brahms vele uren bij Mühlfeld thuis door om zoveel mogelijk diens oefeningen op zijn instrument te kunnen volgen. Maar Mühlfeld spoorde Brahms ook aan om voor de klarinet nieuwe composities te schrijven. Brahms was danig enthousiast dat hij in de zomer van dat jaar in Bad Ischl, voor Mühlfeld meteen twee werken componeerde, het Trio, op. 114 en het beeldschoon Kwintet op. 115. Brahms zou daar in 1894 nog de twee hier opgenomen klarinetsonaten op. 120 aan toevoegen. De beide klarinetsonaten zouden ze samen op één jaar tijd, wel op twintig verschillende concerten uitvoeren.De cd werd opgenomen in het Kulturhaus, Reitstadel (foto’s) in Neumarkt in der Oberpfalz in Beieren.Sir András Schiff werd in 1953 in Boedapest geboren en neemt sinds eind jaren ’90 op voor ECM. Naast zijn veelgeprezen opnames van Beethovens 32 pianosonates en de Diabelli variaties, Bachs Goldbergvariaties en het Wohltemperierte Klavier, bevat zijn ECM-discografie werken van Schumann, Janáček en vooral Franz Schubert, wiens sonates en pianostukken hij heeft opgenomen op historische instrumenten.

Sir András Schiff werd geboren in een joods gezin, als het enig kind van twee overlevenden van de Holocaust. Hij begon met pianoles op vijfjarige leeftijd en studeerde aan de Franz Liszt Academie voor Muziek in Boedapest bij Elisabeth Vadász, en daarna bij Pál Kadosa en Ferenc Rados. Onder zijn klasgenoten waren de beroemde pianisten Zoltán Kocsis en Dezső Ránki. Gelijktijdig met zijn studie in Boedapest, studeerde hij tijden de zomer ook bij Tatiana Nikolayeva en Bella Davidovich aan de Hochschule für Musik Franz Liszt in Weimar. Daarna studeerde hij in Londen bij George Malcolm, een pionier in het spelen op historische klavierinstrumenten. Schiff maakte met Malcolm zelfs een ​​opname van vierhandige klaviermuziek van Mozart op een pianoforte dat ooit van Mozart zelf was! Schiff studeerde ook piano en kamermuziek bij György Kurtág. Hij was in 1974, de vierde prijswinnaar op de Tchaikovsky International Piano Competition, en in 1975 won hij de derde prijs op de International Pianoforte Competition in Leeds. Hij emigreerde vanuit Hongarije in 1979, maar kon omwille van zijn lange afwezigheid om te toeren, niet voldoen aan de verblijfsvereisten voor Amerikaans staatsburgerschap . In 1987 werd hij Oostenrijks staatsburger en vestigde zich in Londen en in Salzburg.

De Duitse componist, dirigent en klarinettist, Jörg Widmann (°1973) werd geboren in München en volgde vanaf zijn zevende klarinet. Later werd hij compositiestudent van Kay Westermann en  studeerde hij bij Hans Werner Henze, Wilfried Hiller, Heiner Goebbels en Wolfgang Rihm. Als klarinettist studeerde hij aan de Hochschule für Musik und Theater München bij Gerhard Starke en aan de Juilliard School in New York City bij Charles Neidich. Na zijn afstuderen met een master in München in 1997, vervolgde hij zijn studie aan de Hochschule für Musik in Karlsruhe. Van 2001 tot 2015 doceerde hij klarinet aan de Universiteit in Freiburg. Van 2009 tot 2016 was Widmann hoogleraar Compositie, als opvolger van Mathias Spahlinger, aan het Instituut voor Nieuwe Muziek van de Universiteit van Freiburg. Sinds 2017 is Widmann chef-dirigent en artistiek partner van het Irish Chamber Orchestra en bekleedt hij als hoogleraar compositie, de Edward-Said-leerstoel aan de Barenboim-Said Akademie in Berlijn. Jörg Widmann is in de ECM-catalogus opgenomen met verschillende opnames als componist en klarinettist. “Elegie”, met zijn Mis voor orkest o.l.v. Christoph Poppen, en Fünf Bruchstücke voor klarinet en piano (met Heinz Holliger op piano), verscheen in 2011. In 2018 volgde het oratorium “Arche” (o.l.v. Kent Nagano) voor de inhuldiging van de Elbphilharmonie in Hamburg, en hij is ook te horen aan de zijde van zijn zus Carolin, in het dubbelconcert “Noesis”, uitgebracht in 2010 op de cd “Strata”, met werken van de Estste componist, Erkki-Sven Tüür (°1959).András Schiff, Johannes Brahms  Clarinet Sonatas, Jörg Widmann cd ECM New Series 2621

https://www.stretto.be/2021/06/02/johannes-brahms-piano-concertos-door-andras-schiff-op-een-bluthner-piano-uit-ca-1859-en-het-orchestra-of-the-age-of-enlightenment-zonder-dirigent-op-het-label-ecm-new-series-u/

https://www.stretto.be/2020/09/14/weber-clarinet-quintet-concertino-for-clarinet-grand-duo-concertant-der-freischutz-overture-door-jorg-widmann-klarinet-denis-kozhukin-piano-en-het-irish-chamber-orchestra/