Ludo Jongen, “Op weg naar de hemel”, een bijzonder boek over God en mens in de Middeleeuwen, uitgegeven door Sterck & De Vreese.

In de middeleeuwse denkwereld was de mens 5199 jaar voor de geboorte van Christus geschapen, en wel op vrijdag 25 maart. De geschiedenis van de mensheid was een doorlopende lijn van de Schepping tot aan het Laatste Oordeel, zo staat het immers beschreven in de Bijbel. Het leven van ieder mens was een reis naar de hemel. Het boek “Op weg naar de hemel” maakt deze middeleeuwse visie op het leven zichtbaar aan de hand van tekstfragmenten uit middeleeuwse kronieken, devotionele teksten en hoofse ridderromans. In de Hoge en Late Middeleeuwen (globaal de periode van 1000 tot 1500), leefde de overtuiging dat de mens 5199 jaar voor de geboorte van Christus geschapen was, en wel op 25 maart, op een vrijdag. In de Middeleeuwen zag men de geschiedenis als een doorlopende lijn van de Schepping tot de Jongste Dag, waarop het Laatste Oordeel zou plaatsvinden. Voor christenen was (en is) de Bijbel het belangrijkste boek, het Boek der boeken. Daar kon men antwoorden op vele levensvragen vinden. Vanaf het eerste boek van het Oude Testament (Genesis) tot en met het laatste boek van het Nieuwe Testament (Apokalyps) is de geschiedenis beschreven van de wereld, van de tijd en vooral van de mensen. In die geschiedenis zijn drie momenten cruciaal, de zondeval van het eerste mensenpaar, de menswording en kruisdood van Christus, en Het Laatste Oordeel. De middeleeuwers waren er vast van overtuigd dat ze in die laatste periode leefden, tussen Christus’ Hemelvaart en het Laatste Oordeel.In dit boek wordt in 33 hoofdstukken de geschiedenis van de mensheid geschetst aan de hand van kronieken, devotionele teksten en hoofse ridderromans. Waarom 33? Volgens de traditie is Christus op 33-jarige leeftijd aan het kruis gestorven. Dertig of 33 jaar werd in de Middeleeuwen beschouwd als de ideale leeftijd van de mens, man of vrouw. Dan was hij of zij op het toppunt van zijn of haar kunnen. Het is ook de leeftijd die de mensen zullen hebben wanneer ze op de Jongste Dag uit hun graven opstaan.In de eerste elf hoofdstukken wordt beschreven hoe in de Middeleeuwen naar de Schepping en de wereld werd gekeken. Omdat Adam en Eva van de boom van kennis van goed en kwaad snoepten, werden ze uit het (Aards) Paradijs verdreven. Alleen de profeten Henoch en Elia werden nog in de hemel opgenomen: alle rechtvaardige en deugdzame lieden (aartsvaders, koningen, profeten, enzovoorts) gingen na hun dood naar het limbo, een soort wachtkamer waar ze de komst van Christus afwachtten. Volgens middeleeuwse geleerden heeft alleen de Macedonische wereldveroveraar Alexander de Grote (356-323) nog aan de voet van de muur rond het Aards Paradijs gestaan. Het middeleeuwse beeld van de kosmos was geocentrisch, wat wil zeggen dat de aarde in het middelpunt stond. Dat hadden sterrenkundigen in Babylonië in lang vervlogen tijden vastgesteld. Pas in het eerste decennium van de zeventiende eeuw toonde Galileo Galilei (1564-1642) aan dat de aarde (met maan) en de planeten om de zon draaien.Sindsdien is, na aanvankelijke aarzeling en tegenwerking van de Kerk, het heliocentrisch wereldbeeld aanvaard. Omdat de kruisdood van Christus essentieel is voor het openen van de hemel, zijn de volgende acht hoofdstukken van dit boek gewijd aan het leven van Maria, de geboorte van Jezus en zijn passie en kruisdood. In de daaropvolgende negen hoofdstukken komen enkele aspecten van het christendom en het christelijke leven aan de orde, zoals heiligenlevens, de strijd met de duivels, christelijke deugden en gedragsregels. De laatste vier hoofdstukken laten zien dat het aardse leven werd beschouwd als een pelgrimage en hoe men een stervende kon bijstaan en steunen. Met de beschrijving van de Jongste Dag en het Laatste Oordeel wordt de ondergang van de wereld en het einde der tijden beschreven.Ludo Jongen (°1948) is mediëvist. Tot zijn pensionering was hij als docent Middelnederlandse letterkunde verbonden aan de Vakgroep Nederlands van de Universiteit Leiden. Hij heeft een aantal Middelnederlandse teksten uitgegeven en hertaald, met name heiligenlevens. Bij het Davidsfonds verscheen in 2005 Heilig in de Lage Landen. Herschreven levens. Daarin heeft hij op zijn eigen wijze, 125 heiligenlevens naverteld,.Dr. Martine Meuwese, docente en onderzoekster Middeleeuwse kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht, laat u in het boek de rijke, vaak onbekende, schatkamer van de middeleeuwse miniatuurkunst ontdekken.Ludo Jongen, Op weg naar de hemel God en mens in de middeleeuwen 255 bladz. geïllustreerd  uitg. Sterck & De Vreese ISBN 9789056157036