De Romeinen langs de Limes in de Lage Landen

Nederland en België bestonden nog niet in de Romeinse tijd. Halverwege de eerste eeuw voor onze jaartelling onderwierp Julius Caesar het gebied dat hij Gallië noemde en waarvan hij de Rijn als de noordoostelijke begrenzing beschouwde.

Toch zou het nog enkele decennia duren voordat er onder keizer Augustus op grote schaal Romeinse troepen naar onze streken kwamen en Rome daadwerkelijk gezag in de regio ging uitoefenen. Maar, wie waren die Romeinen, eigenlijk? Waar kwamen zij vandaan en wat kwamen zij bij ons doen?, vraagt de auteur zich af.

Om op die vragen te antwoorden, bekeek hij eerst hun achtergrond. Hij bekeek hoe hun rijk zich ontwikkelde en hoe het kwam dat ze aan het begin van de jaartelling in Gallië verzeild raakten. Daarna volgde hij de verdere ontwikkeling tijdens de expansie van het rijk en constateerde binnenlandse spanningen tussen en tegen keizers die elkaar snel opvolgden. In het boek beschrijft hij dan ook eerst de geschiedenis van het Romeinse Rijk tot aan de ondergang van Rome in de 5de eeuw.

Na deze inleidende, historische situering, richt de auteur zijn aandacht op de activiteiten van de Romeinen en hun contacten met de lokale bevolking. Wie waren de Bataven, Cananefaten (een Keltische stam die ten westen van de Bataven aan de Noordzeekust woonden), Friezen en andere volken die rond het begin van de jaartelling in de Lage Landen woonden? En, hoe reageerden zij op de komst van de Romeinse legermacht die uit het zuiden oprukte? We lezen over Ambiorix en Julius Civilis, over Cannascus, de eerste piraat, eeuwen voor Piet Hein, en over Brinno, Claudius Labeo, Verritus en Malorix, figuren die tijdens de Romeinse overheersing een belangrijke rol hebben gespeeld.

De limes, de Romeinse rijksgrens die langs de Rijn liep, was een gordel van militaire versterkingen die de Romeinen vanaf de eerste eeuw bouwden en die als geheel een van de grootste infrastructurele werken was die ooit in de Lage Landen gerealiseerd zijn. Recente opgravingen hebben daar veel van blootgelegd, waardoor de belangstelling voor de limes de laatste tijd is aangewakkerd.

Eerst kijkt de auteur naar de achtergronden van de limes en hoe we ons die grenszone moeten voorstellen. Vervolgens reist hij in gedachten vanaf de Duitse grens tot aan de zee langs alle forten en andere herkenbare infrastructuur die samen de limes vormden.

Lang voor er gedacht werd aan een Europese Unie, hadden de Romeinen Europa al verenigd. Zij brachten een uniforme regelgeving en een eenheidsmunt. Het was een militair bondgenootschap om “Europa” tegen agressie van buitenaf te beschermen. De Romeinen hadden de overheerste volken al onder de wapenen geroepen om gezamenlijk vrede en veiligheid binnen het rijk, de “pax Romana”, te waarborgen. Soldaten die in de Lage Landen gelegerd werden, kwamen uit verre streken. Een persoonlijke, eigentijdse invalshoek is dat van der Tuuk ze vergelijkt met vroege arbeidersmigranten die samen met de vele toegestroomde ambachtslieden en leveranciers, een multiculturele samenleving vormden. De taal en het schrift, de gewoonten en de kunstzinnige producten van de klassieke cultuur belandden bij ons en zorgden voor een eerste golf van globalisering, schrijft hij. Eenheid van bestuur, multiculturele samenleving en globalisering, het zijn allemaal moderne begrippen die de Romeinen twintig eeuwen geleden in de regio introduceerden, vervolgt van der Tuuk.

Het boek bestaat uit drie hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk “Het Romeinse Rijk” gaat het over de republiek, Julius Caesar, Octavianus en het principaat, de Flavische dynastie, de adoptief keizers, moordcomplotten en andere wreedheden, Soldatenkeizers, het dominaat, Constantijn de Grote, de splitsing van het rijk en Rome in puin.

In “De Romeinen in onze streken” gaat Luit van der Tuuk uitvoerig in op Tongeren, de Bataven, Nijmegen, de vlakten van de Chauken, de Friezen, het “Forum Hadriani” in het hart van het gebied van de Cananefaten, Velsen en de Friese opstand tegen gouverneur Olennius in 28 n.Chr., Verritus en Malorix, de Bataafse opstand, Chaukische en Saksische piraten die na de opstand van de Friezen (28 n.Chr.), onder leiding van de Caninefaat Gannascus, invallen deden in Germania Inferior en de kusten van Gallia Belgica plunderden, en de Franken.

In zijn derde hoofdstuk “De limes” beschrijft Luit van der Tuuk vervolgens het landschap, de Neder-Germaanse limes, de wachttorens, heerwegen en garnizoensplaatsen, en maakt hij een reis langs de limes. Tot slot schenkt hij ook aandacht aan boeken en musea over het onderwerp. Het boekje is in klein formaat uitgegeven maar is heel bevattelijk en staat vol mooie kleurenfoto’s. Warm aanbevolen.

Luit van der Tuuk (°1954) is bekend van zijn werken over de Noormannen en de Franken. Zijn boek “De eerste Gouden Eeuw, handel en scheepvaart in de vroege middeleeuwen” werd in 2013 bekroond met de W.A. van Es-prijs voor het beste historisch boek. Van der Tuuk is conservator van museum Dorestad.

Luit van der Tuuk De Romeinen langs de limes in de Lage Landen Uitg. Omniboek 192 bladz. ISBN 978 94 0190 7637

https://www.stretto.be/2021/02/05/tom-buijtendorp-de-gouden-eeuw-van-de-romeinen-in-de-lage-landen-een-uitgave-van-omniboek/

https://www.stretto.be/de-lage-landen-onder-trajanus-en-hadrianus/#more-3802

+ foto’s van de  boeken “Vikingen” & “De eerste Gouden Eeuw”