Haydn componeerde tussen 1760 en 1770 vier vioolconcerti. Eén van die vier concerti, door Van Hoboken gecatalogiseerd als VIIa 2, is echter verloren gegaan. Hoewel elke violist vroeg of laat wel eens in contact komt met de vioolconcerti van Joseph Haydn, is dit onderdeel van zijn oeuvre bij het publiek nog steeds te weinig bekend.
Na het overlijden van Haydn in 1809 werden zijn vioolconcerti eerder aanzien als studiemateriaal dan wel als geschikte concertstukken. Wellicht was dit ook te wijten aan de afwezigheid van een bepaalde extraverte uitstraling en virtuositeit. Nochtans was Haydn in zijn vioolconcerti op zijn best, gekenmerkt door eenvoud, elegantie en een overvloed aan charme. De transparantie van deze werken en de uitdrukkelijke afwezigheid van de in een concerto voor de hand liggende virtuositeit, maken de uitdaging uit voor de solist.
Voor Lisa Jacobs was het onderzoek en de frequente uitvoering van deze drie concerti het afgelopen seizoen, in elk geval een openbaring, zegt ze zelf. In 1755 kreeg Haydn een vaste betrekking als kapelmeester aan het hof van graaf von Morzin in “Lukawetz” (vandaag het Tsjechische “Lukavec”).
In 1761 werd het orkest opgeheven en kwam Haydn naar Eisenstadt, in het huidige Oostenrijkse Burgenland, in dienst van vorst Paul II Anton Esterházy. Die werd een jaar later door zijn broer Nicolaas I Jozef opgevolgd. Haydn zou tot 1790 aan het orkest in het Paleis Esterházy verbonden blijven. De vioolconcerti werden gecomponeerd ten tijde van het bewind van vorst Nicolaas I Jozef Esterházy van Galántha (1714-1790), vermoedelijk voor de solo violist/concertmeester van het hof orkest van dat moment, Luigi Tomasini. Haydn componeerde in de typische, galante sfeer van de hoofse muziek van de 18e eeuw.
Nicolaas Jozef begon in 1763 aan de verbouwing van het slot te Eszterháza (nu Fertöd) in klassieke stijl, met o.a. een concertzaal voor wel 400 personen. Het prachtig slot kreeg de bijnaam “Hongaars Versailles”. Nicolaas Jozef stichtte ook de muziekschool in Eisenstadt en nam in 1766 als opvolger van Gregor Joseph Werner, Joseph Haydn in dienst als kapelmeester.
De Italiaanse violist en componist Luigi Tomasini (1741-1808) uit Pesaro, werd in 1757 door Paul II Anton, Prins Esterházy, aangenomen als dienaar. Hij kreeg een muzikale vorming en werd violist in het orkest van de prins aan zijn hof in Eisenstadt. Joseph Haydn werd in 1761 de dirigent van het orkest en Tomasini werd de concertmeester. Nikolaus overleed in 1790 en werd opgevolgd door zijn zoon, prins Anton, die minder geïnteresseerd was in muziek. Tomasini ontving een pensioen en nam de kans om op tournee te gaan. Toen Nikolaus II in 1794 zijn vader Anton opvolgde, herleefde het orkest. In 1802 kreeg Tomasini de leiding van de “Fürstlichen Kammermusik” van Nikolaus II. Tomasini trouwde met Josepha Vogl, en ze kregen twaalf kinderen. Vier van hen werden hofmusici in Esterházy.
Zoals in Haydns tijd gebruikelijk was, heeft ook Lisa Jacobs haar eigen cadensen geschreven waarin ze haar gedachten en gevoelens over het muzikaal materiaal van elk van de drie bewegingen kortstondig maar heel gevat uitdrukt en een glimp van haar eigen muzikaal karakter toevoegt aan Haydns innemende muziek. De 12 tot 14 leden tellende “String Soloists” omkaderen Lisa’s cadensen met schitterend tot spetterend ensemble spel. Letterlijk! Heel, heel bijzonder.
De Nederlandse violiste Lisa Jacobs (°1985) studeerde vanaf haar achtste jaar aan het Utrechts Conservatorium en later in Amsterdam. Zij studeerde ook bij Christoph Poppen (leerling van o.a. Nathan Milstein en Joseph Gingold!) in München, en werd verder muzikaal beïnvloed door violisten en fenomenale pedagogen als Nelli Shkollnikova, Thomas Brandis, Ana Chumachenco en…Maksim Vengerov. Ook was zij jarenlang op diens persoonlijk verzoek, vaste gast in de openbare masterclasses van Herman Krebbers.
Op 17-jarige leeftijd maakte Lisa haar debuut bij het Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van…Riccardo Chailly. Ze speelde sindsdien in alle grote concertzalen van Nederland en op festivals, in kamermuziekverband en als soliste over de hele wereld. Lisa Jacobs won verscheidene eerste prijzen op nationale en internationale wedstrijden.
Lisa Jacobs heeft een magnifieke toon en een superbe beheersing van haar rechterarm, hét geheim van het vioolspel. Daarenboven bespeelt ze een heel bijzondere “Francesco Ruggieri” uit 1683 met een schitterende, Franse strijkstok, gebouwd door Joseph Henry (1823-1870). De strijkstok is omzeggens de vervolmaking en de verfijning van de strijkstokken vervaardigd door Henry’s voorgangers, de Franse archetiers uit de eerste helft van de 19de eeuw, Dominique Peccatte, Pierre-Paul Simon en François Xavier Tourte. De cd werd opgenomen in de laat-gotische hallenkerk, de Cunerakerk in het Nederlandse Rhenen (provincie Utrecht), onder de perfecte, sonore supervisie van Sound engineer Tom Peeters en zijn magische opstelling van zijn gesofisticeerde “Brüel & Kjaer” microfoons.
Hopelijk draagt de opname van deze prachtige concerti bij tot de publieke revival van deze onbekende maar schitterende Haydn muziek in de concertzaal, hoopt Lisa. Een heel mooie soliste op een fenomenaal mooie cd die u geenszins, maar dan ook geenszins, mag missen!
Haydn Violin Concertos Lisa Jacobs The String Soloists cd Cobra Records COBRA0061
https://www.stretto.be/larte-del-violine-door-lisa-jacobs-magnifiek/#more-4125