Johann Kuhnau (1670-1722), Bachs voorganger als Thomaskantor in Leipzig, is pas de laatste jaren herontdekt. Hij werd door zijn tijdgenoten zeer gerespecteerd, niet alleen als musicus, maar ook als advocaat en auteur van satirische romans. Naast Kuhnau staat werk van Johannes Eccard en Michael Preatorius op het programma.

Al vóór J.S. Bach traden generaties uitstekende musici op in de Thomaskirche in Leipzig, die tijdens hun leven zeer gewaardeerd werden, Sebastian Knüpfer, Johann Schelle en Bachs directe voorganger Johann Kuhnau (foto). Kerstmis werd hier altijd uitbundig en feestelijk gevierd. Dit gaf de cantors een welkome gelegenheid om bijzonder prachtige en contrastrijke muziek te creëren. Generaties zeer gewaardeerde musici en componisten waren verbonden aan de Thomaskirche in Leipzig, de kerk met het wereldberoemd jongenskoor. De meesten van hen zijn tegenwoordig nauwelijks nog bekend. Michael, Knüpfer, Schelle en Kuhnau waren de directe voorgangers van Johann Sebastian Bach, de beroemdste Thomaskantor aller tijden. Bachs voorgangers in de Thomaskirche in Leipzig voerden feestelijke muziek uit met grote blazers- en strijkensembles, vooral met Kerstmis.

Zijn muzikaal oeuvre moet omvangrijk zijn geweest, veel ervan is verloren gegaan. Het is daarom des te verheugender dat zijn prachtige kerstcantate “Frohlocket, ihr Volker, und jauchzet, ihr Heiden” (‘Verheugt u, gij naties, en juicht van vreugde, gij heidenen’) bewaard is gebleven. Het opent het programma op deze cd en overtreft met zijn instrumentatie en duur van ruim 25 minuten menig grote cantate van zijn beroemde opvolger. De kwaliteit van zijn werk blijkt ook uit zijn tweede cantate “Uns ist ein Kind geboren” (‘Ons is een kind geboren’), het werd lange tijd beschouwd als een werk van Johann Sebastian Bach! Peter Gortner met het kamerkoor van de Christuskirche Karlsruhe en het orkest L’arpa festante vult deze twee Kuhnau-cantates aan met bekende delen van Michael Praetorius en Johannes Eccard tot een feestelijke kerst-cd.

Michael Praetorius (1571-1621) was één van de belangrijkste componisten van de late 16^de en begin 17^de eeuw. Zijn synthese van eenvoudige, volkse koralen met de weelderige esthetiek van de nieuwe Italiaanse stijl, maakte hem één van de veelzijdigste en vernieuwende musici van zijn tijd. Michael Praetorius was een overgangsfiguur van de renaissance naar de barok. Hij was theoloog, geleerde, componist, organist en dirigent. Hij woonde en werkte o.a. in Braunschweig-Wolfenbüttel en aan het Dresdense hof. De laatste vijf jaar van zijn leven was hij orgelexpert van verschillende Noord- en Midden-Duitse hoven. Wellicht kwam Praetorius in contact met de nieuwe muziek uit Italië in Dresden via Heinrich Schütz, die in Venetië had gestudeerd. Praetorius ontwierp een indrukwekkende manier om het Protestants koraal te verweven met nieuwe concertmuziek. Praetorius was de meest productieve Duitse componist van zijn generatie, gebruikmakend van een schoonheid van klank en een overvloed aan instrumenten, Monteverdi waardig. Hier hebben we een feestelijke kerstmis zoals die in een grote Lutherse kerk in het noorden van Duitsland rond 1620 te horen was. De congregatie zong Lutherse koralen die deel uitmaakten van de muziek waarvan de uitvoering de beste uitvoerders in de stad vereiste als ondersteuning van het koor van kinderen en volwassenen. Hierdoor ontstond een buitengewone, muzikale communie.

Johannes Eccard (1553-1611) was een van de eerste chef-dirigenten aan de Berlijnse hofkapel. Hij werd geboren in Mühlhausen, in het huidige Thüringen. Op achttienjarige leeftijd ging hij naar München, waar hij leerling werd van Orlando Lasso. In zijn gezelschap zou Eccard Parijs hebben bezocht , maar in 1574 was hij opnieuw in Mühlhausen, waar hij vier jaar verbleef. Daar redigeerde hij, samen met Joachim a Burck, enkele werken van zijn eerste meester, een verzameling religieuze liederen, genaamd Crepundia sacra Helmboldi (1577). Kort daarna kreeg hij een aanstelling als musicus in het huis van Jacob Fugger, de bankier uit Augsburg. In 1583 werd hij assistent-dirigent en in 1599 dirigent in Koningsbergen van Georg Friedrich, markgraaf van Brandenburg-Anspach, de bestuurder van het hertogdom Pruisen. In 1608 werd hij door Joachim Frederick, keurvorst van Brandenburg, opgeroepen als chef-dirigent in Berlijn, maar deze functie bekleedde hij slechts drie jaar, vanwege zijn dood in Koningsbergen in 1611.

Eccards werken bestaan uitsluitend uit vocale composities, zoals liederen, geestelijke cantates en koralen voor vier of vijf, en soms voor zeven, acht of zelfs negen stemmen. Hun polyfone structuur is een wonder van kunst en oogst nog steeds bewondering van muzikanten. Tegelijkertijd zijn zijn werken vervuld van een geest van waarachtig religieus gevoel. Vóór de Eerste Wereldoorlog werd zijn bewerking van Martin Luthers woorden “Ein feste Burg ist unser Gott”, door de Duitsers beschouwd als hun representatieve nationale hymne. Eccard en zijn school zijn onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de protestantse reformatie. Van Eccards liederen zijn een groot aantal verzamelingen bewaard gebleven, zoals die gepubliceerd in Der Evangelische Kirchengesang (1843) door Baron Karl Georg August Vivigens von Winterfeld. De uitvoerders zijn L’arpa festante, Markus Uhl, Ukrike Hofbauer, Ulrike Hofbauer, Georg Poplutz, Monika Mauch, Thomas Gropper, het Kammerchor der Christuskirche Karlsruhe, Jessica Jans, David Erler, Daniel Schreiber, Florian Hartmann, het geheel o.l.v. Peter Gortner.

De Duitse koordirigent, organist, tenorzanger en kerkmusicus Peter Gortner (1989) kwam al vroeg als koorzanger in de Evangelischen Jugendkantorei der Pfalz in aanraking met de grote werken van de kerkmuziek en ontwikkelde een passie voor religieuze muziek die tot op de dag van vandaag is gebleven. In zijn geboorteplaats Thaleischweiler-Fröschen in de Palts is hij regelmatig werkzaam als organist en leidde hij van 2006 tot 2016 de lokale zanggroep Schir beMataná, waarmee hij voornamelijk populaire koormuziek uitvoerde.

Johann Kuhnau Uns ist ein Kind geboren Weihnachtskantaten Kammerchor der Christuskirche Karlsruhe L’arpa festante Peter Gortner cd Christophorus CHR77479