De moord in 1296, op de Hollandse graaf Floris V wordt al eeuwenlang verteld, herschreven en bezongen en elk tijdperk creëerde zijn eigen versie en bewerkingen, zowel in handschrift als in druk. In “Floris V ontvoerd en vermoord” zijn voor het eerst alle versies van het historielied over de moord samengebracht en bestudeerd.
Floris V (1254-1296), graaf van Holland en Zeeland, huwde in 1269, op 14-jarige leeftijd met Beatrix van Vlaanderen (ca. 1253-1296), een dochter van de graaf van Vlaanderen en markgraaf van Namen, Gwijde van/Guy de Dampierre (een zoon van Margaretha van Constantinopel) en van Mathilde/Machteld van Béthune. Floris behoorde tot dynastie van de eerste graven van West-Frisia, Holland en Zeeland, bekend als het “Hollandse Huis”, een dynastie die in 1299, eindigde met de dood van zijn zoon, Jan I van Holland.
De moord op de Hollandse graaf Floris V heeft veel aandacht gekregen in de geschiedschrijving en literatuur van de Lage Landen, vooral die van het graafschap Holland en de latere Republiek. Dat begon al spoedig na de moord in 1296, en is sindsdien zelfs nooit opgehouden. Iedere tijd creëerde weliswaar zijn eigen visie op de gebeurtenissen en de achtergronden, zowel in woord als in beeld, want sinds de vroege 16de eeuw verschenen ook veelvuldig afbeeldingen.
De moord op de Hollandse graaf is talloze keren bezongen, beschreven en uitgebeeld in kronieken, een middeleeuws volkslied en in 17de -eeuwse toneelstukken als Hoofts “Geeraerdt van Velsen” (1613) en Vondels “Gysbreght van Aemstel” (1637). Door de eeuwen heen is Floris V nu eens uitbundig geprezen om zijn steun aan boeren en burgers tegen de adel, “der keerlen god” (god van de gewone man) als martelaar voor de zaak van de boeren en burgers, dan weer verguisd als verkrachter van de vrouw van Gerard van Velzen. De moord kan weliswaar enkel verklaard worden tegen de achtergrond van de Engels-Franse oorlog van 1294-1303 en de daarop volgende jaren.
Aanvankelijk steunde Floris de Engelse koning, Eduard I Plantagenet, maar toen deze wegens een conflict over de wolhandel zijn toezeggingen niet nakwam, koos Floris de kant van de Franse koning, Filips IV, bijgenaamd de Schone (Philippe le Bel). De Engelsen wilden Floris ontvoeren en naar Engeland brengen en er werd een samenzwering beraamd. Het brein achter die samenzwering, zo blijkt nu na zeven eeuwen, was de Brabantse edelman, Jan van Cuijk. Hij schakelde zijn neef Gijsbrecht van Amstel en Herman IV van Woerden in om Floris af te zetten en te vervangen door zijn in Engeland opgevoede zoon, Jan. Floris werd tijdens een valkenjacht gevangen genomen, maar in het Muiderslot liep het uit de hand toen het landvolk dreigde de graaf te bevrijden. De geplande ontvoering mislukte en Floris werd het slachtoffer van het internationaal complot. Hij werd door de samenzweerder Gerard van Velzen (foto) en twee handlangers vermoord.
Was graaf Floris de schurk die de echtgenote van Gerard van Velzen (foto) verkrachtte en kan de moord worden gezien als zijn verdiende straf of ging Gerard van Velzen uiteindelijk veel te ver door zich op gewelddadige wijze te verzetten tegen de graaf? Dit boek brengt vijf eeuwen van het historielied in kaart, waarbij voor het eerst alle versies werden geanalyseerd. Ingeleid door Wim van Anrooij, een autoriteit op het gebied van middeleeuwse literatuur, biedt het boek een diepgravende kijk op het middeleeuws drama met aandacht voor de productie, overlevering en receptie van het historielied over de moord, daterend van kort na de gebeurtenissen.
U leest o.a. over de moord in de ogen van tijdgenoten, de verbreiding van het verkrachtingsmotief en ook chronologische ontwikkeling van het historielied is opgenomen. Als bijlage zijn de Diplomatische editie van de afschriften door Cornelis van Alkemade (tussen 1719 en 1727), Het lange lied (ca. 1300), versie A, de bewerking van het lange lied, (het Leidse rederijkerslied – ca. 1600) en de bewerking van het korte lied (de Jochems-versie – ca. 1400) opgenomen.
Wim van Anrooij is emeritus-hoogleraar Nederlandse literatuur tot aan de Romantiek (Universiteit Leiden). Hij publiceerde onder meer over middeleeuwse historiografie (herautenpoëzie, de Haarlemse gravenportretten, de traditie van de Negen Besten, de Kattendijke-kroniek en het Berghse kroniekenhandschrift), verzamelhandschriften, spreuken, vakgeschiedenis en de tekst- en beeldtraditie rond “La Bocca della Verità” (“de Mond der Waarheid”) (foto), een gebeeldhouwde afbeelding van een menselijk hoofd, en bijzonder populair bij toeristen in Rome. Met Paul Hoftijzer stelde Wim van Anrooij twee boeken samen over de Bibliotheca Thysiana in Leiden, waarvan hij jarenlang curator was.
Floris V ontvoerd en vermoord, versies en bewerkingen van een middeleeuws historielied 182 bladz. geïllustreerd uitg. Verloren ISBN 9789464551495