Van Guillaume Dufay tot Zaho de Sagazan, van Filips de Goede tot Emmanuel Macron, is “Chanson – Een gezongen geschiedenis van Frankrijk”, een herziene en uitgebreide pocketeditie van Bart Van Loo’s “Hoe chansons het verhaal van ‘la douce France’ vertellen”.
De geschiedenis van het chanson gaat terug tot de Middeleeuwen (de “Séquence (Cantilène) de sainte Eulalie”), en Renaissance (chansons bourguignonnes, chansons parisiennes en Airs de cour). De middeleeuwse trouvères traden in de voetsporen van de troubadours, verspreidden hun liefdesliederen van hof tot hof en leverden zo hun eigen bijdrage aan het idee van de middeleeuwse hoofse liefde. De periode werd gekenmerkt door “grand chant courtois à forme fixe”, de productie en de receptie van hoofse minneliederen, refrains en de virelai-ballade.
Een uitvinding van de 12de eeuw, zo hebben sommigen de liefde ooit genoemd. Die uitspraak mag overdreven zijn, toch staat het vast dat de Occitaanse troubadours een onuitwisbare invloed hebben uitgeoefend op de Middelnederlandse en Middelhoogduitse poëzie en de wijzen waarop de liefde tijdens de middeleeuwen in heel West-Europa bezongen werd. Ook in de Nederlanden. 
Josquin Desprez (foto), een centrale figuur van de Franco-Vlaamse school, is tegenwoordig vooral bekend om zijn religieuze werken. Zijn vele chansons hebben, daarentegen op enkele uitzonderingen na, eigenlijk nog maar weinig aandacht gekregen. Zijn chansons, verschillend in talen en thema’s, bieden een heerlijk gevarieerd programma, van ernstig naar teder tot brutaal, getuigend van de weergaloze kunst van Josquin Desprez. Hij erfde immers de grote muzikale traditie van die noordelijke regio, bakermat van het 15de-eeuws contrapunt.
Twee eeuwen lang bleef zijn faam in heel Europa intact. Met Leonardo da Vinci was Josquin een van de eerste kunstenaars die zich volledig bewust was van zijn eigen waarde en in staat was om als gelijke te spreken met de machthebbers. Muziekhistorici zijn het erover eens dat hij een belangrijke schakel was in de muziekgeschiedenis. Bewonderd door zijn tijdgenoten, was Josquin Desprez een componist, die in zijn meer dan 60 chansons, het melancholisch karakter en de emblematische elegantie van de renaissance sublimeerde.
Josquin Desprez, Guillaume Dufay (foto), Orlandus Lassus, het zijn maar enkelen van de wereldberoemde Polyfonisten of ‘Franco-Flamands’ die tussen 1400-1600, een onuitwisbare stempel hebben gedrukt op de evolutie van de meerstemmige muziek in Europa. In het boek van Bart Van Loo leest u een heerlijk, originele tekst over de Franco Vlaamse polyfonisten, “de laatmiddeleeuwse componisten uit het bekken van de Schelde en de valleien van Leie, Escarpe, Aa en Henne” schrijft hij. “Rivieren die door het huidige Noorden van Frankrijk, Vlaanderen en Henegouwen stromen.”
Als het over Parijs gaat, is voor een bepaalde generatie, Saint-Germain-des-Prés bv. een begrip dat meer betekent dan de Notre-Dame of de Eiffeltoren. Het begon er zo ongeveer in 1921, met de boekhandel “Le Divan” aan de rue Bonaparte. Na de Bevrijding (La Libération) werd Saint-Germain-des-Pres vooral tijdens de jaren ’50, hét centrum van het Parijs intellectueel en cultureel leven. Filosofen, schrijvers, acteurs, journalisten en muzikanten kwamen samen in nachtclubs, kelders en brasseries, waar existentialistische filosofie harmonieerde met jazz, poëzie en chansons. Zangers en zangeressen zongen hun chansons op eigen teksten en begeleidden zichzelf op de gitaar. Het was de tijd van Juliette Gréco, Boris Vian en Jacques Prévert. De café’s droegen en behielden hun legendarische namen, Les Deux Magots, Café de Flore of Lipp.
“Het verhaal van het Franse chanson”, schrijft Bart Van Loo, “is dat van de grote geschiedenis, maar tegelijk ook van de universeelste zielenroerselen. Liefde, verdriet, dood, vrijheid, revolutie, oorlog. Uw verhaal en het mijne, maar ook dat van Karel de Grote, Lodewijk XIV en Charles de Gaulle. Dat verhaal wil ik vertellen.”
Bart Van Loo is een wandelende encyclopedie. Zijn boek is hoogst origineel en vermakelijk, maar biedt tevens een alternatieve doch grondige en gedetailleerde geschiedenis van Frankrijk, waarin de onsterfelijke chansons van Brel, Gainsbourg, Aznavour, Piaf, Barbara en vele, vele anderen, zorgen voor een wonderlijke vertelling. Bart Van Loo wandelt bv. door de straten van Parijs, laat chansons in zijn hoofd weerklinken en brengt zo de Franse geschiedenis swingend tot leven.
Het boek dat zowel een toeristische gids is dan wel een geschiedenisboek, bezit een onvoorstelbare schat aan informatie. Door zijn immense historische kennis en zijn kennis van muziek, is elk chanson, elke interprète verbonden aan een of andere locatie, een anekdote, een historisch gegeven, een fait divers of een petite histoire. “Gilbert Bécaud, die zich na een amoureuze ontgoocheling afvraagt, ‘Et maintenant, que vais-je faire?’, Christophe die wegdroomt bij de schoonheid van de tandartsassistente en haar voornaam Aline smachtend aan de mensheid schenkt, Jacques Brel die bij het graf van zijn makker Jojo een aangrijpend nummer over vriendschap zingt, Edith Piaf die de roes van verliefde zielen kristalliseert tot La vie en rose of Françoise Hardy die de eenzaamheid van talloze naar liefde snakkende jongeren vereeuwigt in Tous les garçons et les filles de mon âge.”, zo lezen we. Schitterend!
Bart Van Loo verenigt ze allemaal, van “Une belle histoire” van Michel Fugain, de vreemde kreten in “Alexandrie Alexandra” van Clo-Clo, “Non, je n’ai rien oublié” van Charles Aznavour, Marcia Baila van Les Rita Mitsouko, Charles Trenet, Yvette Guilbert en Barbara, Eddy Mitchell, Daniel Balavoine en Francis Cabrel, tot Dominique A (de pionier van de “nouvelle scène française” van de jaren 1990) en Sammy Decoster (een auteur-compositeur-interprète uit le Nord). Indrukwekkend!
Deze editie is door de auteur herzien en wordt voorafgegaan door een nieuw voorwoord. Hij maakte in 2025 ook speciaal een website vol luistertips, Spotify-lijsten met niet alleen de mooiste, maar ook zowel verrassende als onbekende Franse chansons, DWDD-colleges van de auteur, een podcast en platenhoezen van talloze chansons uit het boek. Niet te missen!
Bart Van Loo Chanson Een gezongen geschiedenis van Frankrijk 495 bladz. uitg. De Bezige Bij ISBN 978 94 031 3747 6 