De Amerikaanse Burgeroorlog van 1861 tot 1865, was een uiterst gewelddadig conflict tussen de Noordelijke Staten (de Unie) en de Zuidelijke Staten (de Confederatie). De journaliste, Margaret Mitchell (1900-1949) schreef er met “Gone with the Wind”, een roman over en Johan Op de Beeck schreef over dit alles een indrukwekkend geschiedenisboek.
Slavernij, politieke spanningen tussen de federale regering en de deelstaten, tussen Republikeinen en Democraten, economische spanningen tussen het industriële Noorden en het agrarisch Zuiden of het protectionisme versus de vrijhandelsgedachte, sociale spanningen door de Zuidelijke slavernij en het grootgrondbezit versus de Noordelijke kleine landbouwers, waren de belangrijkste oorzaken van de “War Between the States”.
De Verenigde Staten zijn doorheen de geschiedenis, naast de oorspronkelijke, inheemse bevolking, een land van immigranten geweest. De bevolking is bijgevolg zeer divers en bestaat uit nakomelingen van mensen van over de hele wereld, op zoek naar een toevluchtsoord en een beter leven. De industriële gebieden trokken miljoenen Europese immigranten aan en leidden tot de oprichting van enkele van de grootste steden aan de oostkust, New York, Baltimore en Philadelphia.
De vooruitgang van de afgelopen honderd jaar heeft Amerika economisch, militair en technologisch tot wereldleider gemaakt. Tegen 1860 woonden er bijna vier miljoen tot slaaf gemaakte mensen in het land. De meesten werkten in het Zuiden, waar hun gratis arbeid de suiker-, katoen- en tabaksindustrie tot bloei bracht. Tot slaaf gemaakte mensen bouwden zelfs het Witte Huis en het Capitool! 
Tijdens de Civil War (1861-1865) tussen de Noordelijke en Zuidelijke Staten, vielen bijna een miljoen doden. Aanleiding voor het conflict was de slavernij, inzet van de interne broedertwist was de democratie, die nu opnieuw de inzet vormt van de volgende presidentsverkiezingen. “Uit de Amerikaanse Burgeroorlog, waarin België trouwens een belangrijke rol speelde, vallen veel lessen te trekken”, stelt de auteur. Hij schenkt in zijn boek dan ook uitgebreid aandacht aan de houding van België tegenover de Amerikaanse Burgeroorlog.
Het begin van de 20ste eeuw was een periode van vooruitgang in de Verenigde Staten. Dit was deels te danken aan het groot aantal immigranten dat naar het land kwam op zoek naar kansen. Tussen 1900 en 1915 kwamen 15 miljoen immigranten uit landen als Italië, Rusland en Polen naar de Verenigde Staten. Deze nieuwe burgers werkten o.a. in de goudmijnen en kledingfabrieken, hielpen bij de aanleg van spoorlijnen en kanalen en brachten ideeën en cultuur mee.
“Veel van de kwesties waarover de Burgeroorlog werd uitgevochten”, schrijft Johan Op de Beeck, “vinden nog steeds weerklank: ras en burgerschap; regionale rivaliteiten; de bevoegdheden van federale versus staats- en lokale overheden; het wantrouwen tegen een sterke centrale regering. Zelfs het veertiende amendement bij de grondwet, dat als positief resultaat van de Burgeroorlog in 1866 het Amerikaanse burgerschap verleende aan iedereen die in de Verenigde Staten geboren was, is vandaag de dag controversieel vanwege de bezorgdheid over illegale immigratie. En de slavernij, afgeschaft dankzij de Burgeroorlog, heeft een donkere erfgenaam gevonden in de vorm van rassendiscriminatie en vooroordelen, die anderhalve eeuw later nog niet helemaal verdwenen zijn.”
“Als het Zuiden in de jaren 1860 had gezegevierd”, zo gaat het verder, “was de opkomst van de Verenigde Staten als ’s werelds grootste industriële en landbouwproducent aan het eind van de negentiende eeuw en als ’s werelds machtigste natie in de twintigste eeuw misschien nooit tot stand gekomen. Dat het toch gebeurde, is zeker een van de belangrijkste erfenissen van de Burgeroorlog – niet alleen voor Amerika, maar ook voor de rest van de wereld. Maar, wat als het opnieuw wordt aangevallen van binnenuit en wat als het mislukt en de democratische reus ten onder gaat?”
Na de bestorming van het Capitool in Washington op 6 januari 2021, leek een nieuwe burgeroorlog in de Verenigde Staten met de democratie als inzet te absurd om zelfs maar te overwegen. Vandaag wordt de twijfel over het voortbestaan van het Amerikaans geloof in vooruitgang echter door velen gedeeld. “Diepteonderzoek van kiezers legt nl. brede kloven bloot in de Amerikaanse samenleving. Ze reiken veel verder dan beleidsdebatten in Washington. Het gaat om identiteit, behoud van de eigen cultuur, opvattingen over de plaats van godsdienst en zelfs de scheiding van kerk en staat”, zo lezen we nog. 
“De verscheurde staten van Amerika” is een uitvoerige, deskundig onderbouwde geschiedenis van de Amerikaanse Burgerloog, waarbij de auteur vanuit Charleston, Gettysburg en het belang van president Abraham Lincoln in het midden en de tweede helft van de 19de eeuw, een brug slaat naar het heden en de fragiele toekomst van “Het beloofde land”. De boodschap bij het behoud van de principes van democratie is en blijft, waakzaamheid! “Eternal vigilance, the price of liberty”.
Johan Op de Beeck (1957) is geschiedkundig auteur en was voorheen journalist en hoofdredacteur van diverse media. Over de Franse geschiedenis schreef hij De Zonnekoning (2018), het tweedelige De Franse Revolutie (2022), Versailles (2023) en vijf bejubelde boeken over het napoleontisch tijdperk: Napoleons nachtmerrie (2012), Waterloo (2013), de tweedelige biografie Napoleon (2014) en Het hart van Napoleon (2016). Ook Het verlies van België (2015), Leopold II (2020), over de Belgische geschiedenis, kenden terecht een immens succes. 
Johan Op de Beeck De verscheurde staten van Amerika De Amerikaanse Burgeroorlog, de rol van België en het gevaar voor een nieuwe Burgeroorlog 467 bladz. geïllustreerd uitg. Horizon ISBN 9789464104530