In de 17de eeuw kregen Hollandse meesters het vak onder de knie door te leren tekenen. Ontdek in dit bijzonder mooi boek wel 167 uitzonderlijke tekeningen “in ’t Light der teken en schilder konst”. 
De hoeveelheid tekeningen die in de 17de eeuw is gemaakt is immens. Als jonge schilders hun opleiding bij een meesterschilder begonnen, moesten zij eerst het tekenen onder de knie krijgen. Maar ook ervaren schilders bleven oefenen in tekenen naar naaktmodel, of namen op hun tochten door het land schetsboeken mee om hun indrukken vast te leggen. Voor de compositie van veel schilderijen werden getekende voorstudies gebruikt.
“Zo liet bijvoorbeeld de welgestelde zeeschilder Jan van de Cappelle een belangrijke kunstcollectie na van tweehonderd schilderijen en niet minder dan ongeveer zesduizend tekeningen”, zo lezen we. “Daarbij waren negenhonderd tekeningen van Hendrick Avercamp, meer dan dertienhonderd tekeningen van Simon de Vlieger en ongeveer vijfhonderd tekeningen van Rembrandt, onder meer met een boek met honderdvijfendertig tekeningen van vrouwen en kinderen.”
In de 17de eeuw werd tekenkunst ook wel de vader van de schilderkunst genoemd. Tekeningen werden bewonderd, bestudeerd en verzameld. Maar, niet van alle schilders zijn echter tekeningen bekend. Van sommigen, zoals Jan van Goyen (foto), zijn er veel bewaard, maar van anderen, zoals van Vermeer, kennen we er geen enkele. Vermoedelijk zijn ook veel tekeningen in de loop van de tijd verloren gegaan. Nu worden tekeningen bewaard in de prentenkabinetten van musea over de hele wereld en kunnen zij daar worden bekeken.
“Als uitgangspunt voor de tekenkunst”, schrijft Jeroen Giltaij, “kan het boek worden genoemd van de schilder-schrijver Karel van Mander, die in 1604, “Het Schilder-Boeck” publiceerde. Om te leren tekenen werden er ook lesboeken geschreven, zoals dat van Pieter Feddes van Harlingen. In 1643, verscheen het boek van Crispijn de Passe, “’t Light der teken en schilder konst”, voorzien van prenten om te leren tekenen, waarbij vooral de bouw van het menselijk lichaam werd weergegeven en tekenvoorbeelden werden getoond.” “Er heeft ook een tekenboek bestaan van Abraham Bloemaert”, zo vervolgt de auteur, “waar prenten naar gemaakt zijn door zijn zoon Frederik, verschenen in 1650-1656, en in 1740, opnieuw uitgegeven. Samuel van Hoogstraten (foto) publiceerde na een leertijd bij Rembrandt in zijn laatste levensjaar 1678, het boek Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst”.”
Voor dit boek zijn tekeningen van wel 125 Hollandse kunstenaars uit de 17de eeuw gekozen. Die worden in 18 hoofdstukken uitvoerig besproken. Rembrandt is met zijn meesterwerken en leerlingen vertegenwoordigd, maar er zijn ook weinig bekende tekenaars te ontdekken, zoals Leendert van der Cooghen met zijn nochtans prachtig zelfportret uit 1653, dat afgebeeld staat op de omslag van het boek.
Na 2 hoofdstukken over de bakermat in Haarlem en over het Maniërisme en Caravaggisme, en een hoofdstuk over Utrecht, Den Haag, Delft en Amsterdam, volgen besprekingen van het landschap, stillevens, bloemen, planten en portretten in de eerste helft van de 17de eeuw. Hierna vervolgt de auteur met het dagelijks leven in die tijd en komen, verdeeld in de vroege- en late periode, de leerlingen van Rembrandt aan bod. Na een hoofdstuk over Hollandse kunstenaars in Italië, vervolgt Jeroen Gitaij met hoofdstukken over architectuur, zee- en riviergezichten, studies van mannen, vrouwen en kinderen, gezichten op en in steden, en dieren, om te besluiten met een laatste hoofdstuk over de laatste jaren van de 17de eeuw. Literatuur, het register zowel op kunstenaar als op naam van de steden met de musea waar de tekeningen te zien zijn, vervolledigen deze magnifieke uitgave. Niet te missen!
Jeroen Giltaij (1947) was eerst werkzaam in het prentenkabinet van museum Boijmans van Beuningen en werd curator voor de oude schilder- en beeldhouwkunst van dit museum. Van hem verscheen eerder een catalogus met tekeningen van Rembrandt en zijn leerlingen en “Het Grote Gouden Eeuw boek, De Hollandse schilderkunst”.
Jeroen Giltaij Het Grote Gouden Eeuw Boek De Hollandse Tekenkunst 240 bladz. geïllustreerd uitg. Wbooks ISBN 9789462586437