Maarten van Heemskerck (1498-1574) was één van de belangrijkste Noord-Nederlandse kunstenaars uit de 16^de eeuw, wiens vroegste schilderijen reeds getuigden van meesterlijke creativiteit en originaliteit. In dit boek worden voor de eerste keer, overigens met nieuwe vondsten en inzichten, heel uitgebreid zijn leven en werk beschreven tegen de achtergrond van de maatschappelijke omstandigheden en historische gebeurtenissen van zijn tijd.

Maarten van Heemskerck, eigenl. Maerten van Veen, werd in Heemskerk in Noord-Holland geboren. Zijn belangrijkste leermeesters waren Cornelis Willemsz uit Haarlem en Jan Lucasz uit Delft. Maarten van Heemskerck werkte het grootste deel van zijn leven in Haarlem, bv. in het atelier van Jan van Scorel (1495-1562) (foto), bij wie hij de Italiaanse schilderkunst leerde kennen. Scorel had nl. tussen 1519 en 1523, verschillende Italiaanse steden bezocht. Heemskerck reisde in 1532 zelf naar Rome, waar hij op zijn beurt geïnspireerd werd door de kunst van Michelangelo en Rafaël en vooral door de antieke beeldhouwkunst. Bepaalde niet gesigneerde werken worden trouwens tegenwoordig aan Heemskerck toegeschreven, terwijl zij vroeger aan Scorel toegeschreven werden.

Het verblijf van Maarten van Heemskerk in 1532-1536/1537, in Rome, was bepalend voor zijn verdere loopbaan. De antieke kunst en de meesterwerken van de Italiaanse kunstenaars die hij daar zag, maakten diepe indruk op hem en hij kreeg er belangrijke opdrachten. Zijn stijl en thematiek veranderde en na zijn terugkeer in Haarlem in 1537, ontwikkelde hij zich vooral met portretten (foto’s) en mythologische voorstellingen in een vernieuwende en realistische stijl, tot de beste vertegenwoordiger van de renaissance in de noordelijke Nederlanden. Tussen 1538 en 1543, was hij dan ook een veelgevraagd kunstenaar. Zo maakte hij bv. een altaarstuk voor de Grote of St.-Laurenskerk (foto), bekend van de Librije of historische bibliotheek, in Alkmaar. Dankzij Heemskerck kwam ook de prentkunst tot bloei als een nieuw artistiek medium voor bredere lagen van de bevolking.

Maarten van Heemskerk was in Haarlem een man van aanzien en behoorde er tot de welgestelde burgers van de stad. Hij was voorzitter van het befaamd Sint-Lucasgilde en was er kerkmeester (bestuurder) van de Grote of St.-Bavokerk (foto), bekend door het magistraal orgel, dat de kleine Mozart nog heeft bespeeld. Voor het altaar dat het Sint-Lucasgilde in die kerk bezat, schilderde hij “De heilige Lucas schildert de Madonna” (foto).

Van 28 september 2024 tot 19 januari 2025, vond, 450 jaar na zijn overlijden, de eerste tentoonstelling in Nederland plaats van zijn werken met de titel “Maarten van Heemskerck 1498-1574”. Deze tentoonstelling was georganiseerd in 3 musea tegelijkertijd, in het Frans Hals Museum, het Stedelijk Museum Alkmaar en Teylers Museum. Hoewel de tentoonstellingen achter de rug zijn, geeft het uitgebreid, rijk geïllustreerd boek met teksten van Ilja M. Veldman, Mireille te Marvelde en Jessica Roederstal, een blijvend en schitterend beeld van Maarten van Heemskerck en de Meesterlijke kunst uit de Noord-Nederlandse renaissance.

Ilja M. Veldman Maarten van Heemskerck 304 bladz. geïllustreerd uitg. Wbooks ISBN 9789462586550