Dit boek gaat over zowel de protestantse als de katholieke Reformatie in de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden in de 16de eeuw. Het gaat met name over de vervolgingen en executies van rebellerende lutheranen, wederdopers of anabaptisten, gereformeerden en ‘geuzen’ in de calvinistische republieken, die tussen 1576 en 1585, in verschillende steden in de Lage Landen, werden opgericht. 
Isabel Casteels (1994) studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Voor haar promotieonderzoek aan de KU Leuven en de Universiteit Leiden onderzocht ze executies in de 16de-eeuwse Nederlanden. Ze deed dat aan de hand van de kronieken en dagboeken van die tijd, waarin ze bijna vierduizend beschrijvingen van executies las. Voor dit boek putte ze uit de meest sprekende verhalen, om zo een nog compleet onbekende episode uit onze geschiedenis voor het voetlicht te brengen.
Het verhaal speelt zich af tussen 1520 en 1585 in de Lage Landen. Heerlijkheden, hertogdommen en graafschappen, die binnen het Heilig Roomse Rijk erfelijke landen waren van Karel V en zijn zoon Filips II, werden in 1543, door het huis Habsburg verenigd. Tijdens de 13de en de 14de eeuw beleefden de middeleeuwse vorstendommen in de Lage Landen hun hoogtepunt. De overwinning van de Vlamingen tijdens de Guldensporenslag en de moord op graaf Floris V van Holland behoren niet voor niets in België en Nederland respectievelijk tot het collectief geheugen. De bisschoppen, de hertogen en de graven bestuurden hun gebied zo goed als soeverein, en terwijl de Rooms-Duitse koningen en keizers in de Lage Landen naar de achtergrond bewogen, traden de Franse koningen naar de voorgrond. Zo ontstonden de Bourgondische Nederlanden.
In de zomer van 1566, werden de Lage Landen nl. opgeschrikt door de “Beeldenstorm”, toen aanhangers van de Reformatie de Kerk wilden zuiveren van ‘afgoderij’ van de paapse beeldendienst en daarom de interieurs van kerken en kloosters kort en klein sloegen…
De twee belangrijkste oorzaken van de Nederlandse Opstand waren godsdienst en geld. De ideeën van de Reformatie verspreidden zich razendsnel door Europa. De Spaanse vorst Filips II liet protestanten in zijn rijk vervolgen, en dat leidde ook in de Lage Landen tot zware conflicten tussen protestanten en rooms-katholieken. Daarnaast maakte zijn landvoogd, de hertog van Alva, zich bijzonder gehaat in de Lage Landen vanwege zijn strenge belastingmaatregelen en zijn hardhandig optreden. Uiteindelijk zou de Nederlandse strijd om onafhankelijkheid enorme economische, religieuze, culturele en politieke veranderingen teweegbrengen, wat de inleiding zou vormen tot een ongekende bloeiperiode: de Gouden Eeuw.
De geuzenopstand resulteerde in waanzinnig religieus geweld tussen katholieken en protestanten, een bloedige burgeroorlog, de revolutie van de Lage Landen, de stichting van calvinistische stadsrepublieken en de uiteindelijke breuk tussen Noord en Zuid, het latere Nederland en België. Die geuzenopstand mondde uit in religieuze polarisatie en een woelige strijd tegen het machtige Spanje. De daaropvolgende breuk tussen Noord en Zuid zou de verdere geschiedenis van de Lage Landen bepalen.
De Lage Landen omvatten vandaag ongeveer het huidige België, Nederland, Luxemburg en de noordelijke regio’s van Frankrijk. Isabel Casteels nam er in haar boek ook het prinsbisdom Luik bij. “De prinsbisschoppen waren in deze periode nauwe bondgenoten van de Habsburgse landsheren”, schrijft ze.
Een gefolterde gevangene wordt onthoofd. Een uitzinnige mensenmassa heeft zich verzameld en schreeuwt om bloed. Maar ging het er in werkelijkheid wel zo aan toe? Was het een bloeddorstige menigte of waren het betrokken burgers? vraagt de auteur zich af. Als proloog, een bloederige executie door ophanging van opstandelingen, aanhangers van de Reformatie, op 16 april 1567, op de Grote Markt van Ieper. Gemor door sympathisanten onder de toeschouwers leidde tot het bloederig neerslaan van de mensenmassa met dertig doden en tachtig gewonden.
Historica Isabel Casteels las duizenden beschrijvingen van terechtstellingen en laat voor het eerst zien wat mensen er écht van vonden. “De kronieken van de dood” biedt zo een intrigerende blik in het doen en laten van gewone mensen, die te maken kregen met hoogoplopende spanningen, sociale onrust en revolte in de 16de-eeuwse Nederlanden. Het boek is thematisch ingedeeld. U leest onder meer over de rechtbank, “de beul” en “De kunst van het executeren”, de veroordeelde, het publiek en het geëxecuteerd lichaam (“Van galgenveld tot anatomisch theater”). “Over de kroniekschrijvers”, een tijdlijn met relevante data, de bibliografie en eindnoten vervolledigen dit intrigerend, bijwijlen akelig maar verrijkend boek.
Isabel Casteels De kronieken van de dood Opstand en executies in de Nederlanden 253 bladz. geïllustreerd uitg. Lannoo ISBN 9789020987478