In ‘Engelenspel’ voert Rens Tienstra u langs grotendeels onbekend erfgoed. Door verbanden te leggen toont hij nl. aan hoe in de middeleeuwen, beeldende- en klinkende kunst samen functioneerden en zo uitdrukking gaven aan verhalen, boodschappen, hoop, vreugde en devotie. Heel bijzonder! In de middeleeuwen was ‘kunst’ een fascinerend samenspel van vele kunstvormen. Veel van dat samenspel is echter in de loop der eeuwen uiteengevallen of verloren gaan. Toch zijn van enkele Nederlandse, middeleeuwse topstukken uit de beeldende kunst, de muzikale ‘metgezellen’ van weleer bewaard gebleven. “Elke combinatie van beeld en geluid stond symbool voor één van de functies die middeleeuwse kunst kon vervullen, verkondiging, voorspraak, klasse, tastbaarheid, inkeer, herdenking of combinaties van die functies”, zo lezen we.

Als leidraad voor zijn onderwerp, de “hereniging” van beeld & klank en het collectief functioneren van kunstdisciplines, koos de auteur sculpturen, smeedwerk en schilderingen met raadselachtige iconografieën uit de magnifieke, middeleeuwse collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam.

Het zijn o.a. het Timpaan van Egmond (een reliëf, afkomstig van de Sint-Adelbertabdij in Egmond) (foto) en het Gebed tot de Aartsengel Michaël, “Sancte Michael Archangele, defende nos in proelio”, het borstbeeld/reliekhouder uit 1362 van Sint-Frederik, bisschop van Utrecht (foto) van de zilversmid, Elias Scerpswert, de melodie van het ‘Eia laudes’ en het altaar van de Illustere Lieve Vrouwebroederschap en het koorboek met Maria-antifonen, voorzien van tropen, bekend als de ‘Codex Smijers’, in ’s Hertogenbosch. Albert Smijers (1888-1957) (foto) was een Nederlandse rooms-katholieke priester en een bekende, belangrijke musicoloog, specialist van o.a. van Josquin Des Prez en Jacob Obrecht.

Deze worden gevolgd door de wapenborden en het Maria-officie van de Orde van het Gulden Vlies, de devote tuin van ‘De Boom van Jesse’, de ‘Memorietafel van de Meester van Spes nostra’ (foto) uit ca. 1500 (foto), geschilderd ter nagedachtenis aan de vier afgebeelde kanunniken, en het processionale-hymnarium van het klooster Mariënpoel (foto), een voormalig augustinessenklooster nabij Leiden.

“Er kan worden gesteld, dat elk kunstwerk is gemaakt met een beoogde ervaring in gedachten”, schrijft Tienstra. “Voor het leeuwendeel van de middeleeuwse kunst betreft dit een ervaring van religieuze aard. Objecten kunnen onbescheiden kunstig zijn – tussen de objecten in dit boek zijn duidelijke voorbeelden te vinden – maar hun uiteindelijke doel is het gebed kracht bij te zetten. Het zijn creaties met een blik op de hemel, gestoeld op het hier én het hiernamaals.” Notities van dienstdoende kosters, enkele ordinarii (instructies voor de orde van diensten), rubrieken in manuscripten en secundaire getuigenissen over het gebruik van de kunst, waren belangrijk bronnenmateriaal. Ton Tromp vertaalde de Latijnse teksten. Noten, Literatuur en de Verklarende woordenlijst vervolledigen deze erudiete, verrijkende uitgave. Niet te missen!

Rens Tienstra (1988) is componist, dirigent, musicoloog en conservatoriumdocent. Hij studeerde orkestdirectie, compositie en kerkmuziek aan het Conservatorium van Amsterdam (Master of Music), volgde de studie musicologie aan de University of Birmingham (Master of Arts) en behaalde zijn doctoraat in de muziekwetenschap, magna cum laude, aan de Folkwang-Universität in Essen. Zijn werkpraktijk omspant de volledige rijkdom van de muziekgeschiedenis: van de oudste overgeleverde notaties tot hedendaagse premières. Als dirigent is hij verbonden aan onder meer Toonkunstkoor Leiden, de Schola Cantorum Amsterdam en de Schola Cantorum van het Conservatorium van Amsterdam. Op het terrein van de musicologie publiceerde hij inmiddels tien boeken, diverse muziekuitgaven en een groot aantal artikelen in internationale wetenschappelijke tijdschriften.

Tienstra doceert Gregoriaans aan het Conservatorium van Amsterdam en muziektheoretische vakken aan het Utrechts Conservatorium. Daarnaast geeft hij regelmatig lezingen en workshops in binnen- en buitenland. Zijn composities en arrangementen klinken in uiteenlopende bezettingen en contexten: uitgevoerd door koren, ensembles en orkesten in grote concertzalen en kathedralen, tijdens festivals en muziektheaterproducties, en zelfs vanuit klokkentorens.

Rens Tienstra Engelenspel Middeleeuwse topstukken en hun muzikale metgezellen 137 bladz. geïllustreerd Uitg. Verloren ISBN 9789464551747