Deutsche Grammophon bracht de eerste cd uit in een reeks nieuwe opnamen van de integrale symfonieën van Anton Bruckner (1824-1896), uitgevoerd door Andris Nelsons en het Gewandhausorchester Leipzig. Op de eerste cd staat Bruckners Symfonie nr. 3, gekoppeld aan Wagners Ouverture tot “Tannhäuser”.

De symfonieën van Anton Bruckner bezetten een unieke plaats in de muziekgeschiedenis. Bruckner bracht het classicisme van Beethoven en Brahms samen met de narratieve kracht van Wagner en schonk de symfonie als dusdanig een nieuwe structurele en persoonlijke, emotionele reikwijdte van een uitzonderlijke intensiteit. Zijn krachtige harmonische taal en zijn indrukwekkende, koperrijke orkestratie beïnvloed door Wagner, waren vernieuwend en uniek.

Bruckners 3^de symfonie wordt wel eens de “Wagner Symfonie” genoemd omdat ze citaten uit Wagners opera’s bevat, o.a. uit “Tristan” en Wotans toorn motief uit “Die Walküre”. Het verhaal gaat dat Bruckner aan Wagner vroeg welke van zijn symfonieën nrs. 2 of 3, hij het liefst aan Wagner opdroeg. Wagner koos voor nr. 3. De twee componisten dronken bier, maar de volgende ochtend kon Bruckner zich niet herinneren welke symfonie zijn held had gekozen. Hij moest Wagner contacteren om het te vragen. Wagner antwoordde, “die met de trompet”, verwijzend naar het openingsthema van de 3de symfonie. Bruckner daarentegen noemde Wagner de onbereikbare, wereldberoemde en nobele meester van poëzie en muziek. Helaas bleek de première van de symfonie in 1877 de grootste ramp uit Bruckners carrière. Het orkest vond de muziek niet goed, de uitvoering werd belachelijk gemaakt, een deel van het publiek in de Wiener Musikverein verliet de zaal en de critici waren uiterst negatief. Bruckner was zo ontdaan dat hij bijna een jaar lang niet meer componeerde. Vervolgens heeft hij de symfonie twee keer uitgebreid herzien. Andris Nelsons en het Gewandhausorchester Leipzig kozen voor de derde en laatste versie uit 1889, Edition Leopold Nowak.

Volgens Andris Nelsons had Bruckner existentiële vragen en twijfels. “Dat maakt zijn muziek vandaag zeer relevant”, stelt Nelsons. “Zijn geloof en innerlijke kracht worden sterk weerspiegeld in zijn muziek”. Volgens Andris Nelsons komen geloof, twijfel, onbaatzuchtigheid, angst, medelijden en redding tot uitdrukking in de enorme sonische architectuur van de symfonieën van Bruckner. “Het uitvoeren van een Bruckner symfonie is bijna een reis die op een bedevaart lijkt. De muziek van Bruckner verheft de ziel,” stelt Nelsons. “Men voelt zich uitgenodigd om zich te richten op het hogere doel van mensheid, liefde en mededogen. De muziek van Bruckner opent een universum op een wijze die niet alle muziek doet”, vervolgt Nelsons, “ik voel dat het mijn gedachten aan God verbindt.”

Bruckners eerste concert in het Gewandhaus was als organist kort na de opening van het Nieuw Gewandhaus in 1884. Hij was op 30 december van dat jaar aanwezig op de wereldpremière van zijn 7^de symfonie door het Gewandhausorchester o.l.v. Arthur Nikisch. Deze uitvoering schonk Bruckner zijn eerste grote succes. Hij droeg zijn 7de op aan koning Ludwig II. De erkenning als componist en zijn internationale bekendheid die hij later genoot, waren in grote mate te danken aan het succes van deze première in Leipzig. Bruckners symfonisch oeuvre speelde overigens sindsdien een centrale rol op het programma van het Gewandhausorchester.

Wagner had ook een sterke band met het Leipzigs Gewandhausorchester. De componist werd in 1813 in Leipzig geboren, hij heeft er zijn vormingsjaren doorgebracht en beleefde de uitvoering van zijn werken in het Gewandhaus. Toen Wagner een orkest vormde om een benefietconcert te spelen, bedoeld voor de financiering van de bouw van zijn eigen theater in het Bayreuth, was de meerderheid van de musici leden van het Gewandhausorchester. “Voor mij,” stelt Nelsons, “heeft Wagner ook een persoonlijke betekenis. “Tannhäuser” was de eerste opera die ik bijwoonde in Riga. Dit was een diepgaande, spirituele ervaring. Wagner woonde van 1837 tot 1839 in Riga. “Tannhäuser” beïnvloedde niet alleen Bruckners Derde Symfonie, ze is net als de symfonie gevuld met religieuze vragen, symbolen en betekenis. Daarom vormen deze symfonie en de Tannhäuser Ouverture een organische koppeling”, stelt Nelsons. In juli 2010 debuteerde Nelsons als dirigent bij de Bayreuther Festspiele in een nieuwe productie van Wagners “Lohengrin”. Voor het seizoen 2016 was hij geëngageerd voor “Parsifal”.

Andris Nelsons (°1978) wordt in 2017-18 de 21^ste Gewandhauskapellmeister, het seizoen dat de 275ste verjaardag van het orkest markeert. Hij is een exclusieve kunstenaar van Deutsche Grammophon. In 2015 verscheen de eerste opname van zijn Sjostakovitsj-cyclus met het Boston Symphony Orchestra, de Symfonie nr.10. Het won een Grammy en een Gramophone Award. In 2017 werd een tweede Grammy “for Best Orchestral Performance” uitgereikt voor de tweede release van zijn Sjostakovitsj-reeks, de opname van de symfonieën 5, 8 en 9. Met ingang van 2014-2015 werd Nelsons benoemd tot chef dirigent van het Boston Symphony Orchestra voor vijf seizoenen.

“Ik ben vereerd dat ik met dit project met Deutsche Grammophon en met het Gewandhausorchester Leipzig de volledige cyclus van de Bruckner-symfonieën kan opnemen. Hierdoor kunnen muziekliefhebbers de ontwikkeling van Bruckners denken in zijn leven volgen”, stelt Nelsons. “Het Gewandhausorchester Leipzig is één van de oudste orkesten ter wereld”, vervolgt hij. “Het orkest heeft een sterke en bijzondere historische ontwikkeling, verbondenheid met Bach en een Bruckner-traditie. Het is één van de beste orkesten ter wereld met een goed begrip van de enorme spiritualiteit van Bruckners symfonische muziek”. Een niet te missen cd, een geweldige uitvoering, een schitterende opname.

Bruckner Symphony No.3 Gewandhausorchester Leipzig  Andris Nelsons cd Deutsche Grammophon 479 7208

https://www.stretto.be/monumentaal-boek-over-anton-bruckner/#more-1705