Van alle kunst uit de Vlaamse School lijkt het werk van Pieter Bruegel (1525?-1569) wel het meest kenmerkend voor de Lage Landen. Schilderijen als “De spreekwoorden”, “De kinderspelen”, het raadselachtige “Dulle Griet”, “De boerendans” en “Luilekkerland” maakten van Pieter Bruegel een populair, folkloristisch icoon, maar dat strookte niet helemaal met zijn levensloop. U leest er alles over in dit schitterend boek.

Pieter Bruegel, de vader van Pieter Brueghel de Jonge (de Helse Brueghel) en Jan Brueghel de Oude (de Fluwelen Brueghel), leefde in de toen bruisende steden Antwerpen, Mechelen en Brussel. Daar woedde echter jarenlang een ideologische strijd om godsdienst en Europese eenheid, die in 1566 uitbarstte in de Beeldenstorm. Pieter Bruegel (1525/1530-1569) was een van de meest vernieuwende kunstenaars van de 16de eeuw. Hoewel hij vooral herinnerd wordt als een aandachtig observator van boerentaferelen, was Bruegel zoveel meer. Tekenaar, graficus, verteller, humorist, en een man die ons vaak een spiegel voorhield.

Pieter Bruegel heeft amper 10 jaar intensief geschilderd en men vermoedt dat hij maar een vijftigtal werken heeft geschilderd. Het was vanaf 1562 dat hij volop begon te schilderen. Door Karel van Mander ging Pieter Bruegel de geschiedenis in als een schilder van dorpstaferelen en boerenfeesten, maar onder invloed van Pieter Coecke van Aelst, schilderde Bruegel ook allegorieën, zelfs in scènes uit het boerenleven. Later schilderde hij overigens specifieke taferelen, geïnspireerd op de klassieke oudheid en Bijbelse taferelen.

Pieter Bruegel was in 1550/1551 werkzaam in Mechelen en maakte van 1552 tot 1554 een reis naar Italië. In 1554 keerde hij terug naar Antwerpen, waar  hij begon te werken voor Hieronymus Cock en Volcxken Diericx. In 1563 verhuisde hij naar Brussel waar hij trouwde met Mayken Coecke, de dochter van zijn vroegere leermeester Pieter Coecke van Aelst. In de laatste 7 jaar van zijn leven maakte hij de meeste van de 40 schilderijen die van hem bewaard zijn gebleven.

Een actuele gebeurtenis deed Bruegel denken aan een Bijbelverhaal. Deze associatie drukte hij dan uit door in een schilderij beide gebeurtenissen met elkaar te vermengen en gelijktijdig uit te beelden. Omdat hij werkte met vergelijkingen, gaf hij impliciet commentaar.

Pieter Bruegel was daarom niet alleen de schilder van wereldberoemde boerentaferelen, maar ook een allegorische, realistische interpretator en een  fijn politiek commentator op de roerige tijd waarin hij leefde, schatplichtig aan de beeldtaal van Jeroen Bosch. Leo Spaepen leidt ons door de lagen en simultane betekenissen van een aantal historische sleutelwerken, waaronder “De Volkstelling in Bethlehem” en  “De Dulle Griet”, en ontleedt de code die Bruegel hanteerde om de politieke en religieuze conflicten in de 16de eeuwse Nederlanden weer te geven, een geheimtaal, hem opgedrongen door de grimmigheid van oorlogsdreiging en repressie ten tijde van Margaretha van Parma.

“Dulle Griet” (1563) vatte nl. het religieus-politieke conflict van de woelige jaren 1560 op een grandioze manier samen en was daardoor een belangrijk tijdsdocument. In het boek van Leo Spaepen verschijnt Pieter Bruegel de Oude als iemand die tolerantie en pacifisme voorstond en als een scherp waarnemer. Een must om de wereld van Bruegel dieper te leren kennen en beter en anders te begrijpen.

Leo Spaepen behaalde in 1968 aan de KU Leuven een licentie in de klassieke filologie en doceerde talen en esthetica in het HSO. Als  redactiesecretaris van de Heemkundige kring Jan Vleminck in Wijnegem,  schreef talrijke artikelen en boeken over historische onderwerpen en cureerde een tiental tentoonstellingen, onder meer in 2020 over de nieuwe kijk op Bruegel. Eerder schreef hij “Herinneringen aan Wijnegem: 20 bekende Wijnegemnaars vertellen” (2000) en “De ontmaskering van Dulle Griet en andere verrassende Bruegelverhalen”.

Leo Spaepen De Bruegel Code Pieter Bruegel de Oude Politiek Commentator en Pacifist 378 bladz. geïllustreerd uitg. MER. Books

MER Books