Het klein en dichtbevolkt België heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Europa en andere continenten, vooral Afrika. Het was een baanbrekende kracht op het gebied van industrie, handel en financiën tijdens de middeleeuwen, de vroegmoderne tijd en dit tot in de 19de– en 20ste eeuw. Het kleine België introduceerde innovatieve politieke regimes en speelde een leidende rol in de creatieve kunsten. Maar, in zijn boek stelt Rolf Falter zich daarbij pertinente vragen.
“Sire, (…) laissez-moi Vous dire la vérité, la grande et horrifiante vérité: Il n’y a pas de Belges, mais des Wallons et des Flamands. Vous régnez sur deux peuples. Il y a en Belgique, des Wallons et des Flamands; il n’y a pas de Belges”. (Jules Destrée in een open brief uit 1912, aan koning Albert I).
Voorafgegaan door de Franse tijd van 1794 tot 1815, maakten de Zuidelijke Nederlanden van 1815 tot 1830, deel uit van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Na de Napoleontische oorlogen was er nl. nood aan een sterke bufferstaat ten noorden van Frankrijk. In 1814 werd door het Verdrag van Parijs beslist dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden herenigd zouden worden in één staat. Dit werd een jaar later bevestigd door het Congres van Wenen. Deze Nederlandse tijd of dit Hollands Tijdvak eindigde weliswaar met de Belgische Revolutie en de troonsafstand in 1840, van koning Willem.
Tegenwoordig staat de natiestaat, België, geboren in 1830, bekend om de rivaliteit tussen de twee belangrijkste taalgemeenschappen, en wordt daarom vaak beschouwd als een fragiele of zelfs een kunstmatige politieke constructie. Deze systematische chronologische analyse van zowel het huidige België als de staatsbesturen die eraan voorafgingen, werpt een licht op deze controversiële kwestie en toont het blijvend belang en de blijvende invloed van België aan.
“België zou snel verdwijnen”, zo klinkt het bij Rolf Falter. “Dat dachten zelfs de stichters van het land in 1830”, zo gaat het verder, vooral dan de diplomaten in Londen. Sindsdien is het einde van België ontelbare keren aangekondigd. Maar zelfs de Duitsers kregen de staat tot tweemaal toe niet klein. Vandaag de dag zit er voor het eerst in de geschiedenis een Vlaams-nationalist in de bestuurskamer van België. En binnenkort viert dat wankele land zijn 200ste verjaardag.”
Die paradox grijpt Rolf Falter aan om een ambitieuze, nieuwe geschiedenis van België te schrijven. Centraal staat de splijtzwam (sic) tussen Vlamingen en Franstaligen. In 6 wervelende delen, verdeeld in wel 70 compacte hoofdstukken, vertelt hij behoorlijk gedetailleerd hoe België eerder toevallig ontstond, desondanks een succes werd, maar verscheurd raakte door taalstrijd en verlamde in federalisme. De 6 delen zijn Genese (1830-1893), Democratie (1894-1914), Taalstrijd (1914-1935), Confrontatie (1935-1961), Kanalisering (1962-1994) en Vervreemding (1994-2025).
In het woord vooraf lezen we de vragen die de auteur zich stelt, “Waarom zijn België, Vlaanderen (in de definitie van vandaag) en Wallonië ontstaan? Waarom heeft het Hof er na 1918 zo lang over gedaan om te begrijpen wat men in Vlaanderen echt wilde? Waarom is men in Leuven, waar altijd al een stevige kern van Franstaligen was, op een bepaald moment ‘Leuven-Vlaams’ en het hatelijke ‘Walen buiten’ beginnen te schreeuwen? Waarom moedigden de bisschoppen de Vlaamse beweging aan, maar pleegden ze verzet tegen de toepassing van haar eisen? Waarom is in Brussel het Vlamingen-hatende FDF kunnen ontstaan en explosief groeien? Waarom hebben zoveel Vlamingen gecollaboreerd in de Tweede Wereldoorlog?”
“Het verdeelde land” getuigt van Falters immense kennis van zijn onderwerp, maar ook deels van zijn persoonlijke visie op het verhaal van het volgens de auteur verdeeld maar vooralsnog onbuigzaam land België, zijn Vlamingen, Franstaligen, Walen, Brusselaars en Duitstaligen. Een synthese van communautaire slagwisselingen en een gedurfde poging om ze te doorgronden, en dit vanaf de tijd van Hendrik Conscience en de socialistische politicus, Jules Destrée (1863-1936) (van 1894 tot aan zijn overlijden, volksvertegenwoordiger voor de BWP), tot Bart De Wever (sedert februari 2025, premier van België), en Georges-Louis Bouchez (1986), sinds 2019, de voorzitter van de liberale MR (Mouvement Réformateur), een in 2002 gevormd verbond van twee Franstalige en één Duitstalige rechtse en centrumrechtse, politieke partijen.
‘Het verdeelde land. België 1830-2025’ is een geschiedenis van België, maar met vooral aandacht op het intern conflict tussen Vlamingen en Franstaligen in dat land. ‘Als dusdanig is het in de wereld één van de oudste identiteitsconflicten binnen een democratisch land, en naar Europese normen ook één van de meest merkwaardige. Want daar waar elders in Europa dat soort botsingen bijna altijd op veel geweld en nog meer bloedvergieten uitdraaide (zelfs in Ierland), zijn we in België erin geslaagd de permanente ruzies enigszins onder controle te houden. Daarom worden Belgen, zeker in de Europese cenakels in Brussel, ook wel beschouwd als onvolprezen compromissenmakers, die soms tot in het absurde gaan om conflictstof te kanaliseren’. (Rolf Falter)
De Belgische historicus, Rolf Falter (1958), auteur, journalist (De Standaard & De Tijd) en communicatiespecialist, (o.a. bij de Directie Communicatie van het Europees Parlement), werkte de voorbije decennia als onderzoeker, journalist, docent, Europees ambtenaar en adviseur van Belgische toppolitici. Hij schreef eerder o.a. “België. Een geschiedenis zonder land” (2012) en “1302. Het jaar van de mythe” (2023).
Rolf Falter Het verdeelde land, België 1830 – 2025 696 bladz. uitg. Lannoo ISBN 9789401424547