“Six Moral Cantatas” van Telemann, gezongen door Julianne Baird op het label Centaur. Heerlijk!

Tussen eind 1720 en begin 1740 reageerde Telemann op de groeiende populariteit van morele poëzie en tijdschriften, door de compositie van wel meer dan vijftig kamer cantaten, liederen en odes op moraliserende teksten. De zes cantaten van die aard worden op deze cd prachtig gezongen door de sopraan Julianne Baird, vergezeld door drie vooraanstaande uitvoerders op historische instrumenten.

Onder de werken die Telemann componeerde waren twee reeksen van zes “moralische Cantaten” (Hamburg, 1735 en 1736), de eerste voor stem en continuo, en de tweede voor stem, obbligato viool of fluit, en continuo. Alle twaalf werken hadden elk een kort recitatief en twee da capo-aria’s op de wijze van Telemanns eerdere gepubliceerde cycli kerk cantaten, de “Harmonischer Gottes-Dienst” (Hamburg, 1725) -26) voor stem, obbligato-instrument en continuo, en de “Fortsetzung des harmonischen Gottesdienstes” (Hamburg, 1731-32) voor stem, twee obbligato-instrumenten en continuo. Net als zijn praktijk in Hamburg, adverteerde Telemann de publicaties zelf, zamelde hij geld in als voorschot van abonnees, graveerde hij de drukplaten en verdeelde het eindproduct. Voor hij een van zijn kerk cantaten in Hamburg publiceerde, onderzocht Telemann eerst de mogelijkheid om een ​​verzameling morele cantaten uit te geven met een zo breed mogelijke aantrekkingskracht.

In een brief uit 1725 aan Johann Friedrich von Uffenbach (foto), vroeg hij zijn vriend uit Frankfurt, hem libretti te willen geven voor “een half of een dozijn cantates over religieus-morele onderwerpen, voor muziek die zowel in de kerk als op privéconcerten kon worden uitgevoerd. Er is reden om aan te nemen dat dergelijke werken goed ontvangen zouden worden door het publiek, schreef Telemann.” Johann Friedrich von Uffenbach was de burgemeester van Frankfurt die in 1718 met zijn oudere broer, Zacharias Conrad,  en nog zeven andere leden van de “Compagnie”,vanuit Frankfurt naar Düsseldorf, via de Rijn en de Wesel, naar Arnhem reisde, om van daaruit de Republiek der Verenigde Nederlanden te bezoeken.  Lees dienaangaande “Een plezierreis in de zomer van 1718. De familie Von Uffenbach in de Nederlanden” van Dr. Johan R. ter Molen (Waanders Uitgevers, Zwolle). Johann Friedrich von Uffenbach was de auteur van o.a. “Die musikalischen Reisen des Herrn von Uffenbach. Aus einem Reisetagebuch des Johann Friedrich A. von Uffenbach” (1712-1716). Zijn broer, Zacharias Conrad von Uffenbach, schreef drie delen  “Merkwürdige Reisen durch Niedersachsen, Holland und Engelland”, gepubliceerd in 1753.

Telemann heeft weliswaar nooit met Johann Friedrich von Uffenbach aan het cantaten project samengewerkt. Schijnbaar was Telemann al in 1733 de twee reeksen van “VI moralische Cantates” aan het plannen, en misschien zelfs al aan het componeren, want in dat jaar vermeldde een catalogus van zijn gepubliceerde werken als nog te verwachten composities, “6 Cantatas morales, à 1 voix avec la Basse chiffré” en “6 Cantatas morales, à1 voix à voi, Violon ou Travers & Basse chiffré.”

Op de cd staan de cantaten “Die Zufriedenheit”, “Ton-Kunst”, “Das massige Gluck”, “Die Liebe”, “Die Land-Lust” en “Die Freundschaft”. Morele literatuur vond vooral een vruchtbare bodem in Londen in kranten als “Tatler”, “Spectator” en “Guardian” (1709-14). In de daaropvolgende decennia waren ze inspiratie voor gelijkaardige kranten in Zürich, Leipzig en Hamburg (o.a. “Der Patriot”).  Vanuit “Der Patriot” groeide de “Hamburgische Gesellschaft zur Beförderung der Künste und nützlichen Gewerbe”, bekend als het “Patriotische Gesellschaft”.  Hamburg werd de “Elbmetropole” van de Aufklärung (Verlichting).

Volgens de verlichte en didactische boodschap van de morele literatuur in het algemeen, de “Botschaft der Tugend”, moest men ernaar streven een ethisch persoon te zijn door bepaalde deugden te belichamen en door gemeenschappelijke ondeugden te vermijden. Het ideaal, in de woorden van het moreel weekblad ‘Der Biedermann’ (Leipzig, 1727-28), was, een burger te zijn in de stad Gods. Het libretto voor Telemanns tweede reeks morele cantaten, geschreven door de theoloog en kerkdichter, Joachim Daniel Zimmermann (1710-67), moedigde aan om te streven naar gematigdheid (“Das massige Glück”), tevredenheid met wat men heeft (“Die Zufriedenheit”), verlangend naar de eenvoud en zuiverheid van het landelijk leven (“Die Land-Lust”), en nadenken over ware vriendschap (“Die Freundschaft”). 

Joachim Johann Daniel Zimmermann, de auteur van “Die Nichtigkeit der Lehre von der Wiederbringung aller Dinge” (1748), was één van de belangrijkste librettisten voor oratoria en andere “geistlichen Musiken”. Telemann heeft tal van gelegenheidsgedichten van Zimmermann, o.a. voor de wijding van de St.-Michaelis-Kirche in Hamburg, getoonzet. Zimmermann werkte nauw samen met Barthold Heinrich Borockes, de auteur van “Irdischen Vergnügens in Gott, bestehend in Physicalisch- und Moralischen Gedichten”. Brocke’s “Der für die Sünde der Welt gemarterte und sterbende JESUS”, werd tussen 1712 en 1725, door wel zeven Duitse barokcomponisten, onder wie Händel en Telemann, getoonzet.

De onvergelijkbare Julianne Baird wordt geprezen als “een van de meest buitengewone stemmen voor oude muziek van haar generatie. Ze bezit een natuurlijk muzikaal vakmanschap dat resulteert in de allerhoogste, vocale expressieve schoonheid. Ze heeft een drukke concertagenda met solorecitals en uitvoeringen van barokopera’s en oratoria. Met meer dan 100 opnames op haar naam op Decca, Deutsche Gramophone, Newport Classics en Dorian, wordt Julianne Baird beschouwd als een van Amerika’s meest opgenomen sopraanstemmen. Julianne Baird behaalde daarnaast diploma’s aan de Eastman School en het Mozarteum in Salzburg, en behaalde ook een doctoraat in de muziekgeschiedenis aan Stanford University. De uitvoerders zijn naast Julianne Baird, Steven Zohn, barok dwarsfluit, Eve Miller, cello en Leon Schelhase, klavecimbel. Heel fijne muziek op heel mooie, stichtende teksten, subtiel en geraffineerd uitgevoerd. Een aanrader.

Telemann Six Moral Cantatas Julianne Baird Soprano Steven Zohn Baroque Flute Eve Miller Cello Leon Schelhase harpsichord cd Centaur Records  CRC 3591