Wat is een strijkkwartet? Vier musici die samen op voet van absolute gelijkheid een muzikale bridgedrive uitvoeren, elkaar hun intiemste muzikale gedachten laten horen, muziek uitvoeren die voor menige componist meer openbaringen kan aanreiken, ook openhartiger is en tegelijk intiemer dan een geheim dagboek. Geen kunst is zo hoogstaand, zo verfijnd, zo persoonlijk als de kwartetkunst. Kortom: een strijkkwartet is klinkende filosofie voor vier strijkers. Leo Samama beschrijft de ontwikkeling van het strijkkwartet van de oudste bronnen tot in onze tijd en gaat nader in op de belangrijkste composities die ervoor geschreven zijn.

In dit boek wordt de opkomst van het strijkkwartet als zelfstandig genre beschreven, waarna een overzicht en beschrijving volgt van bekende en onbekende strijkkwartetten. Het wordt een inspirerend naslagwerk voor alle professionals en muziekliefhebbers die zich met strijkkwartetten bezighouden.

Na het ontstaan van het genre geschetst te hebben, komt als eerste Joseph Haydn aan de beurt. Samam schetst eerst een beknopt overzicht en heeft het dan over Haydns Opus 9 en opus 17, De Zonnekwartetten en De Russische kwartetten, en de overige kwartetten Opus 50, Opus 54/55 , Opus 64, Opus 71/74, Opus 76 en Opus 77 en 103. Om af te ronden nog iets over Haydns leerlingen. Na Haydn volgen uiteraard Mozart en Beethoven en hun tijdgenoten. Samama bespreekt Mozarts Jeugdkwartetten, de Haydnkwartetten, het Hofffmeister kwartet en de Pruisische kwartetten. Aangaande Beethoven heeft hij het over de De Lobkowitz kwartetten, de Rasumowski kwartetten Opus 74 en 95 en de late kwartetten (Opus 127, 132, 130, 133, 131 en 135). Van Schubert bespreekt hij de jeugdkwartetten, het Rosamunde kwartet, Der Tod und das Mädchen en het Kwartet in G. In het daaropvolgend hoofdstuk De Duitse landen (na 1830), komen na een duiding van Bourgeoisie en Biedermeier, Mendelssohn, Schumann en hun tijdgenoten aan bod, gevolgd door Brahms en door wat hij de Tristangeneratie noemt.

In de twee laatste hoofdstukken gaat het dan eerst beknopt maar vrij volledig over het strijkkwartet elders in Europa na 1830 (Frankrijk, Zuid-Europa, Rusland, Midden-Europa, Scandinavië, Groot-Brittannië, De Verenigde Staten, Nederland en België), en over het strijkkwartet in de twintigste eeuw, De Tweede Weense school, Tussen moderniteit en romantiek, Frankrijk en Zuid-Europa, Midden-Europa en de Sovjet-Unie, Groot-Brittannië en De Verenigde Staten en Latijns-Amerika, Scandinavië en Nederland, De avantgarde, Nieuwe eenvoud en Postmodernisme en neoromantiek. Notenvoorbeelden maken veel duidelijk. Een must!

Leo Samama is componist en musicoloog. Hij was jarenlang docent aan het Utrechts Conservatorium en de Universiteit Utrecht, en was vervolgens als artistiek coördinator verbonden aan het Residentie Orkest en als directeur van het Nederlands Kamerkoor. Hij schreef eerder onder meer Duizend jaar Britse muziek, Entartete Musik, Nederlandse muziek in de 20ste eeuw en Alphons Diepenbrock.

Leo Samama Het strijkkwartet 380 bladz. Uitg. Amserdam University Press (AUP) ISBN 9789462988880

https://www.stretto.be/2017/04/06/de-geschiedenis-van-het-concerto/