Opvallende Vioolconcerti van Bach door Shunske Sato en Zefira Valova op het label Erato.

Shunske Sato, één van ’s werelds beste barokviolisten, sluit zich hier aan bij “Il Pomo d’Oro”, een al even knap en fantasierijk ensemble, om samen Bach te spelen. En samen met de violiste, Zefira Valova, speelt hij Bachs dubbelconcerto. 

De vioolconcerti van Johann Sebastian Bach (BWV 1041-1043 en enige andere BWV’s) omvatten een serie composities en adaptaties voor één of meer violen, strijkorkest en basso continuo. Met name de concerti BWV 1041, 1042 en 1043 worden als authentieke vioolconcerti van Bach gezien. Hij componeerde deze drie concerti in de jaren rond 1720 in het slot Köthen, waar hij kapelmeester was in dienst van Leopold von Anhalt-Köthen en waar hij het orkest regelmatig van nieuw materiaal moest voorzien. Bach herzag ze in de periode 1730-1738 toen hij in Leipzig woonde en werkte. Hoogstwaarschijnlijk componeerde Bach meer vioolconcerti, waarvan een aantal bewaard is gebleven in omgewerkte vorm als klavecimbelconcerti.

Het concerto BWV 1041 werd waarschijnlijk gecomponeerd tussen 1717 en 1723, toen Bach in Köthen woonde en werkte. Vermoedelijk heeft hij een vernieuwde versie gemaakt in Leipzig in 1730. Van de manuscripten resten slechts door Bach gekopieerde orkestpartijen. De partituur is verloren gegaan. Bach schreef rond 1738 in Leipzig ook een arrangement van dit concerto voor klavecimbel in sol klein, gepubliceerd als BWV 1058.

Het concerto BWV 1042, in E, werd waarschijnlijk gecomponeerd in de periode rond 1718, in Köthen. Er bestaan twee manuscripten, die beide niet van de hand van Bach zijn. Bach hergebruikte dit werk omstreeks 1738 in Leipzig als model voor het klavecimbelconcerto in D (BWV 1054). Van BWV 1054 bestaan wel manuscripten.

BWV 1043, in re klein, is een dubbelconcerto voor twee violen en orkest. In de oerversie (Köthen, 1718-1719, BWV 1043a) componeerde Bach dit werk als Triosonate voor twee violen en basso continuo. Hij moet omstreeks 1730 in Leipzig de orkestpartijen hebben toegevoegd en na 1734 onderging het nog een revisie. De versie voor twee klavecimbels, BWV 1062 (in do klein), ontstond in 1736.

Alle concerti hebben drie bewegingen in de volgorde snel – langzaam – snel. De concerti zijn opgezet naar de voorbeelden van Italiaanse componisten als Arcangelo Corelli, Antonio Vivaldi, Giuseppe Torelli en Tomaso Albinoni, en kenmerken zich door de ritornello-structuur in de openingsdelen. Op de cd ontdekt u ook het Concerto (nr. 5) voor viool en orkest in sol klein, BWV 1056, bekend als het Concerto voor klavecimbel in fa klein. Een reconstructie is gemaakt voor viool als mogelijk origineel solo instrument, maar het zou ook een hoboconcerto kunnen geweest zijn, waarvan Bach het middendeel al in 1729 gebruikte voor de cantate 156 “Ich steh mit einem Fuß im Grabe”. Deze cantate opent nl. met een instrumentale Sinfonia met de hobomelodie uit de langzame beweging van het Klavecimbelconcerto in f-klein (BWV 1056). Of alle drie bewegingen van het klavecimbelconcerto uit hetzelfde viool- of hoboconcerto afkomstig zijn, wordt weliswaar betwijfeld.

Shunske Sato, de huidige concertmeester van de Nederlandse Bachvereniging, werd geboren in Tokio en emigreerde op vierjarige leeftijd naar de VS. Hij woont en werkt nu in Nederland als concertmeester van Concerto Köln en de Nederlandse Bachvereniging en is vaak te gast als concertmeester van ensembles zoals het Freiburger Barockorchester en het Scottish Chamber Orchestra. In 2013 werd hij lid van de faculteit van het Conservatorium van Amsterdam.

Zijn concertcarrière startte op twaalfjarige leeftijd in de Verenigde Staten, doordat hij de eerste prijs won bij het Young Concert Artists concours in 1997. Na een uitermate succesvol debuut recital in New York in 2000, was hij in 2001 de jongste violist ooit die Beethovens Vioolconcerto uitvoerde op het Beethoven Festival in Bonn, uitgezonden door Deutsche Welle. In 2007 maakte Sato opnamen van de solo viola sonates die voor hem waren geschreven door Akira Nishimura. Sato werd opgeleid door Chin Kim, Dorothy DeLay en en Masao Kawasaki aan de Juilliard School, door Jaime Laredo aan het Curtis Institute, Gérard Poulet aan de École Normale de Musique de Paris, en door Mary Utiger aan de Hochschule fur Musik und Theater in München. Per 1 juni 2018 volgde hij Jos van Veldhoven op als artistiek leider van de Nederlandse Bachvereniging. Zijn opnamen omvatten een breed repertoire, van Eugène Ysaÿe’s Zes Sonates voor solo viool, de complete sonates voor viool en piano van Edvard Grieg, de 12 Fantasias voor solo viool van Telemann, “The Four Seasons” met Concerto Köln (Berlin Classics) van Vivaldi.

Zefira Valova werd geboren in Sofia, waar ze al op 5-jarige leeftijd viool studeerde. In 2006 behaalde ze het masterdiploma aan de Nationale Academie voor Muziek van Sofia bij Y. Radionov en S. Milanova, en specialiseerde zich vervolgens in barokviool, bij Lucy van Dael aan het Conservatorium van Amsterdam. Van 2003 tot 2008 was Zefira Valova de concertmeester van verschillende toonaangevende orkesten in Sofia, en trad met hen op als soliste. Als lid van de Union Baroque Orchestra Campaña in 2008, werd ze uitgenodigd als viool solo onder leiding van Petra Müllejans, Ton Koopman, Alexis Kossenko, en Lars Ulrik Mortensen. Zij is de oprichtster van het Sofia Baroque Arts Festival, het enige muziekfestival in Bulgarije. Sinds de oprichting was Valova ook de eerste vioolsolo van “Les Ambassadeurs” o.l.v. Alexis Kossenko.

Hun eerste album, gewijd aan vioolconcerti van Vivaldi, is net uitgegeven door Alpha. Ze treedt regelmatig op in heel Europa met prestigieuze ensembles zoals o.a. Pomo d’Oro, La Chambre Philharmonique, Les Musiciens de Saint Julien, B’Rock, het Helsinki Baroque Orchestra, en The Orchestra of the Age of Enlightenment. Daarnaast speelt ze kamermuziek met pianist Vesko Stambolov, fluitist, Erik Bosgraaf, de pianoforte speler, Vasily Ilisavsky, de gitarist, Izhar Elias en de violist Riccardo Minasi. Zefira Valova is laureate van de Jumpstart Jr. Foundation, die haar sinds 2009, een prachtige viool ter beschikking stelt, die in 1760 in Florence werd gebouwd door Lorenzo & Tomaso Carcassi. Zefira Valova woont momenteel in Sofia en is bekroond op vele nationale, Bulgaarse en internationale wedstrijden, zoals de Baroque Musik Academy in Blankenburg in Duitsland.

De declamatie en intonatie, en algemene doordachte virtuositeit van de Japans-Amerikaanse violist en van de Bulgaarse violiste, maken hen in de drie concerti van ideale partners van “Il Pomo d’Oro”. Schitterend.Warm aanbevolen.

Johann Sebastian Bach Violin Concertos Shunske Sato Zefira Valova Il Pomo d’Oro cd Erato 0190295633875