Wendy Lower, “Het Ravijn” en “Hitlers Furiën”, 2 naar de keel grijpende uitgaven van Spectrum.

In 2009 kreeg historicus Wendy Lower een gruwelijke foto onder ogen. De foto toonde de laatste momenten van een Joods gezin en hun Oekraïense moordenaars aan de rand van een ravijn. Deze foto leidde tot de verborgen werkelijkheid van de Holocaust. In “Hitlers furiën” onderzocht ze de gruwel van Hitlers vrouwelijke beulen.Hoewel de Holocaust uitgebreid gedocumenteerd is, is dit soort foto’s zeldzaam. Deze gruweldaden werden door het naziregime nl. vakkundig buiten beeld gehouden. Het was voor Lower het begin van een zoektocht naar de oorsprong en betekenis van dit hartverscheurend beeld. Ze achterhaalde allerlei details over de familie, de moordenaars, en zelfs de fotograaf. “Het ravijn” is het resultaat van haar grondige zoektocht en geeft ons nieuwe, belangrijke inzichten over nazimisdaden en de positie van Joodse gezinnen tijdens de Holocaust.Het forensisch en archiefdetectivewerk van Wendy Lower in Oekraïne, Duitsland, Slowakije, Israël en de Verenigde Staten, onthulde verbazingwekkende details over de bloedbaden in Oekraïne. De identiteit van moeder en kinderen, van de moordenaars en, opmerkelijk genoeg, van de Slowaakse fotograaf, die het beeld openlijk nam als een geheime daad van verzet, wordt op dramatische wijze blootgelegd. Eindelijk ontsluit, in de handen van deze briljante en uitzonderlijke geleerde, een enkel beeld een nieuw begrip van de gruwel van de ideologie van de nazi-genocide. ‘Lower tracht de details van die dag in Miropol te achterhalen en zo de netwerken van medeplichtigheid te onthullen die de Holocaust mogelijk maakten. “The Ravine” werd vertaald door George Pape.“Hitlers furiën” vertelt het verbluffend verhaal van de rol die Duitse vrouwen speelden aan het Oostfront. Deze vrouwen waren niet alleen getuigen, ze waren vaak ook gewetenloze daders. Vele jonge verpleegsters, onderwijzeressen, secretaressen en typistes, en echtgenotes en dochters van, zagen de opkomst van de nazi’s en de vernietigende zucht naar “Lebensraum” als een kans om rijkdom en fortuin te vergaren in het ‘wilde oosten’. Ze heten o.a. Ingelene Ivens, Erika Ohr, Ilse Struwe, Johanna Altvater of Erna Kürbs Petri.In “Nazi Empire Building and the Holocaust in the Ukraine” (2005), schetste Wendy Lower de geschiedenis van Oekraïne in de Tweede Wereldoorlog na het plan om Duitse koloniën te vestigen onder SS-Reichsführer Heinrich Himmler en de rol van Duitse bureaucraten, het leger en de lokale bevolking bij de uitvoering van de Holocaust. Het onderzoek in de archieven van Zhytomyr, dat van 1941 tot 1944 deel uitmaakte van het Duits Rijkscommissariaat Oekraïne, leidde tot haar volgend project, het onderzoeken van de rol van Duitse vrouwen in de genocide van de nazi’s in bezet Polen en de Sovjet-Unie. Lower startte een onderzoek naar bijna 500.000 vrouwen in Polen, Oekraïne, Wit-Rusland, Estland, Letland en Litouwen. Ze onderzocht hun pogingen om hun doelstellingen te verwezenlijken om “Slavische volkeren te veroveren en de moord op hun Joden”, en ging in op de vraag waarom deze vrouwelijke daders na de oorlog niet voor de rechter werden gebracht.Op basis van 20 jaar archiefonderzoek in Oost-Europa en honderden interviews met betrokkenen, presenteert Wendy Lower het overtuigend bewijs dat vrouwen een even grote rol hadden in de Holocaust als de mannelijke beulen. Een schokkende herinnering aan de rol die nazi-vrouwen speelden in de Holocaust, niet alleen als plunderaars en directe getuigen, maar ook aan het oostfront. Volgens de geschiedenis was de rol van vrouwen in nazi-Duitsland de perfecte Hausfrau en een loyale aanhang van de Führer. Het onderzoek van Lower onthult echter een veel sinistere waarheid. Lower toont ons gewone vrouwen, die daders van gruwelijke genocide werden. Op basis van decennia van onderzoek onthult ze een waarheid die in de schaduw heeft gelegen, nl. dat er ook vrouwen onder de brutale moordenaars waren, en dat we, door de schuld van vrouwen te negeren, een groot deel van de realiteit van de Holocaust hebben genegeerd.“Hitler’s Furies” schetst een overtuigend beeld van een moreel ‘verloren generatie’ jonge vrouwen, geboren in een verslagen, tumultueus Duitsland van na de Eerste Wereldoorlog en vervolgens meegesleurd in de nationalistische vurigheid van de nazibeweging, een verwrongen politiek ontwaken dat veranderde in genocide. Lower levert op basis van 20 jaar archief- en veldwerk over de Holocaust, en haar toegang tot post-Sovjetdocumenten en interviews met Duitse getuigen, overweldigend bewijs dat deze vrouwen meer waren dan ‘bureaumoordenaars’ of troosters van moorddadige, (Duitse) mannen. Lower toont bv. aan dat ze gingen “shoppen” in de getto’s van Polen, Oekraïne en Wit-Rusland, d.w.z. dat ze goederen, die eigendom waren van joden, gingen halen, en dat ze aanwezig waren bij picknicks op het “slagveld” en bij de massa executies. En, Wendy Lower onthult ook de, misschien wel gruwelijkste, verhalen van SS-vrouwen met eigen kinderen, wier wreedheid net zo huiveringwekkend was als deze van mannen. Het besluit van “Hitler’s Furies”? Genocide was en is ook een zaak van vrouwen, maar in het geval van de Holocaust, kon het bewijs 70 jaar lang, grotendeels verborgen blijven. Een keerpunt in Holocaust- en vrouwenstudies. Mensonterend, maar zeker lezen. “Hitler’s Furies: German Women in the Nazi Killing Fields” werd vertaald door Corrie van den Berg.De Amerikaanse historica, Wendy Lower (°1965), is houder van de John K. Roth Chair aan Claremont McKenna College in California en is docent geschiedenis aan de Ludwig Maximillan Universiteit in München. Ze heeft sinds 1992 archief- en veldonderzoek in Oost-Europa verricht en gepubliceerd over de Holocaust, o.a. “The Diary of Samuel Golfard and the Holocaust in Eastern Galicia” (Altamira Press, Lanham 2011).Wendy Lower Het Ravijn 264 bladz. uitg. Spectrum ISBN 9789000372775Wendy Lower Hitlers Furiën 397 bladz. uitg. Spectrum ISBN 9789000377282