Arthur Schoonderwoerd wordt beschouwd als één van de meest vakbekwame fortepianisten van zijn generatie en is gespecialiseerd in de interpretatie van pianomuziek uit de 18de -, 19de – en 20ste eeuw. Naast een carrière als solist over de hele wereld, besteedt hij veel van zijn tijd aan het dirigeren van het klassieke en romantische repertoire, kamermuziek en liedrepertoire. Ontdek hier zijn hoogst originele interpretatie van 2 van Beethovens meesterwerken.
De Coriolanus Ouverture op. 62 werd in 1807 gecomponeerd voor Heinrich Joseph von Collins gelijknamige tragedie over de Romeinse leider, Gaius Marcius Coriolanus, uit 1804. De structuur en de thema’s van de ouverture volgen de tragedie. De hoofdtoonaard do klein, vertegenwoordigt Coriolanus’ vastberadenheid en oorlogszuchtige neigingen. Hij staat nl. op het punt om met een legermacht van Volsci (een Italisch volk uit de Oudheid), Rome binnen te vallen. Daartegenover staat de meer tedere toonaard Es-Groot, die de smeekbede van zijn moeder Veturia, zijn vrouw Volumnia en zijn kinderen, om daar vanaf te zien, vertegenwoordigt.
Coriolanus geeft uiteindelijk toe aan die tederheid. Vooral de pathetische woorden van zijn moeder maakten diepe indruk op hem, zodat hij rechtsomkeer maakte. Volgens sommige bronnen werd hij daarna door de ontgoochelde Volsci wegens verraad ter dood gebracht (in 488 v.Chr.). De ouverture beleefde haar première, samen met Beethovens vierde symfonie en zijn vierde pianoconcerto, in maart 1807, op een privéconcert ten huize van prins Franz Joseph von Lobkowitz (foto).
Beethoven kreeg de opdracht om zijn toneelmuziek, “Die Geschöpfe des Prometheus” te componeren, van de danser en choreograaf, Salvatore Viganò, de neef van de componist Luigi Boccherini. In de mythe wordt Prometheus door Zeus gestraft voor het stelen van vuur ten behoeve van de mensheid. In het ballet brengt Prometheus verlichtingsideeën van kunst en wetenschap naar de mensheid. De première van “Les Hommes de Promethée” vond plaats in maart 1801 in het Hoftheater in Wenen met de prima ballerina, Maria Cassentini (foto), die de vrouwelijke hoofdrol danste. De decors waren van de architect, Josef Platzer. De complete compositie bestaat uit de (nog) eerder Mozartiaanse ouverture, en de introductie “La tempesta”, gevolgd door 17 nummers, enkel voorzien van tempo aanduidingen. Het dansant thema van de finale gebruikte Beethoven ook in zijn “Eroïca variaties” (1802) en in zijn “Eroica” symfonie (1803-1804).
Beethoven componeerde in 1803-1804, zijn 3de Symfonie aanvankelijk ter ere van Napoleon Bonaparte. Toen Napoleon zichzelf in mei 1804, tot keizer van Frankrijk uitriep, kraste Beethoven echter de naam van Napoleon van het titelblad (foto). Hij veranderde de opdracht in “Sinfonia Eroica, composta per festeggiare il sovvenire di un grand’ Uomo”. Dank zij de magie van historische klankkleuren worden Beethovens beoogde instrumentale balansen en effecten op onthullende wijze hersteld.
De variaties en fuga voor piano in Es, op. 35, een reeks van vijftien variaties voor solo-piano uit 1802, worden Eroica-variaties genoemd omdat het thema een jaar later gebruikt werd voor de finale van zijn Symfonie nr. 3, ‘Eroica’. De inspiratie voor het thema zou mogelijks afkomstig zijn van de Pianosonate in fa klein, op. 13, nr. 6 uit 1784, van Muzio Clementi of van het thema van de eerste beweging van Beethovens eigen Pianosonate in sol klein, op. 7, nr. 3 uit 1782, dat nauw aansloot bij de melodie in de majeur-toonaard uit de sonate van Clementi. Het thema was nl. een favoriet thema van Beethoven. Hij gebruikte het ook in de finale van de balletmuziek die hij componeerde voor “Die Geschöpfe des Prometheus” (1801) en voor de zevende van zijn 12 Contradansen, WoO 14 (1800-1802), nog voor het thema, het thema werd van de Variaties en van de Eroica-symfonie.
De “Eroica” Symfonie ging in première in het Weense paleis van prins Lobkowitz, in een zaal voor privé concerten die niet veel groter was dan 115 vierkante meter en 8 meter hoog. Het gebruikelijke aantal musici in die zaal was vierentwintig plus ongeveer hetzelfde aantal aan publiek. Er was nauwelijks ruimte voor meer. In de partituur van Beethoven staat om deze reden een kleine bezetting voorgeschreven: één eerste viool, één tweede viool, twee altviolen, cello, bas en het gebruikelijke aantal blazers.
De “Eroica” met 14 eerste en 12 tweede violen, 10 altviolen, 8 cello’s en 6 contrabassen klinkt indrukwekkend maar is niet oorspronkelijk zo gecomponeerd door Beethoven. Op deze cd ontdekt u de rechtstaand spelende, kleine bezetting (20 uitvoerders in totaal) met bv. enkel 6 strijkers, zoals in de oorspronkelijke partituur van Beethoven. Na de ontwenning volgt de ontdekking! Heel bijzonder.
Volgens Schoonderwoerd kan een cd voor de luisteraar een prachtige kans zijn om een kijkje te geven in hoe deze werken klonken in kleine bezetting voor privé-concerten, en hoe de elementen in de partituur van Beethoven “close-up” klinken. Hoe verder je oor van de muziek af staat, hoe minder je verschillen in dynamiek hoort. In een klein orkest wordt de balans tussen partijen organisch. De individuele instrumenten, verhoudingen tussen instrumenten en diepte van timbre, zijn duidelijker voor het oor. Daarenboven waren contrapunt en een transparante stemvoering, juist twee van de opmerkelijke, sterke eigenschappen van Beethoven.
De Nederlandse pianoforte speler, pianist, klavecinist en klavichord speler Arthur Schoonderwoerd (°1966) studeerde o.a. piano aan Conservatorium van Utrecht en musicologie aan de Universiteit van Utrecht. In 1992 ging hij bij Jos Van Immerseel pianoforte studeren. In 1995 won hij de derde prijs op de internationale pianoforte wedstrijd Musica Antiqua in Brugge. Met zijn eigen ensemble Cristofori, opgericht in 1995, verkent hij sindsdien op historische wijze het 18de -eeuws repertoire voor klavier en orkest. Sinds 2004 doceert hij pianoforte en kamermuziek aan het Conservatorium van Barcelona.
Ensemble Cristofori werd in 1995 opgericht door Arthur Schoonderwoerd. De musici spelen op historische instrumenten en verkennen repertoire van de 18de – tot de 21ste eeuw. De omvang en bezetting van Cristofori worden bepaald door het repertoire dat wordt gespeeld en varieert van een duo tot een grote groep instrumentalisten en zangers. Gebaseerd op nauwgezette research heeft het ensemble nieuwe ideeën over balans, basso continuo, contrapunt en improvisatie wat te horen is in hun sensitieve en kleurrijke interpretaties.
Beethoven – Coriolan Overture Eroica Ensemble Cristofori o.l.v Arthur Schoonderwoerd cd AVI 8553487