De Italiaanse criticus Giovanni Tesio zou aan de hand van gesprekken, de geautoriseerde biografie van de Joods-Italiaanse auteur Primo Levi schrijven. Tesio had drie gesprekken met Levi. Een vierde gesprek is er nooit geweest omdat Levi een val van de trap in zijn huis in Turijn niet overleefde.
Primo Levi (1919-1987) (foto) was de Auschwitz-overlevende auteur van “Is dit een mens” (1947) en “Het respijt” (1963). Hij was de gevoelige auteur die precies, beheerst, subtiel en analytisch over misbruik en onderdrukking schreef. Begin 1987 voerde Giovanni Tesio gesprekken met Levi als basis voor een geautoriseerde biografie. Levi liet zich interviewen en vertelde over zijn kindertijd, zijn jeugd, het opkomend fascisme, zijn ouders, familie en vrienden, zijn studentenleven, kuisheid en zijn moeizame relatie met vrouwen, en zijn toen nog vaag besef Joods te zijn. In “Ik spreek je aan” zijn die gesprekken nu in Nederlandse vertaling uitgegeven. Ze vormen een kleine, bescheiden autobiografie met dialogen over verhalen en geschiedenis.
Op kerstavond 1986 stelde Tesio, Levi voor om materiaal te verzamelen voor Levi’s biografie. Na het eerste gesprek op 12 januari 1987 volgden er op 26 januari en 8 februari nog twee, steeds ’s middags. “Meer dan eens zette ik de cassetterecorder uit zodat Levi zich vrijer zou voelen iets te zeggen dat hij liever niet op band liet opnemen”, schrijft Tesio. “Dit was soms op zijn verzoek, soms op mijn initiatief. Verder was de afspraak duidelijk. Op een delicaat moment in onze gesprekken herinnerde Levi mij eraan dat zijn ontboezemingen een dubbele bodem bevatten. Dat zei hij dan op een punt in het gesprek, waarop hij het naar eigen zeggen zwaar had”, lezen we.
Tesio noemt Levi één van de zachtmoedigste schrijvers die de 20ste -eeuwse Italiaanse literatuur heeft gekend. Hij noemt hem één van de betrouwbaarste Auschwitzgetuigen, een rechtschapen man, maar ook een lichamelijk en geestelijk beschadigd man, een held van het secularisme en de ratio, iemand die bleef twijfelen en vragen stellen, maar ook iemand die voor helderheid en verzet koos, een man van de daad en de daadkracht.
“Levi was eenvoudig, bescheiden, tactvol en allervriendelijkst”, schrijft Tesio. “Ik was niet alleen gefascineerd door de precisie en uitdrukkingskracht van zijn boeken, door zijn brede en gedetailleerde kennis en zijn opvallend goed geheugen, maar ook door zijn gastvrijheid en zijn speciale, onmiskenbare gave om veel te zeggen met weinig, maar juist gekozen woorden, terwijl in zijn werk ook een zweempje melancholie doorklonk”, vervolgt Tesio. “Hij had de gave om uit te gaan van de weelderigheid van onopgesmukte taal, van de pure elegantie van het concrete woord”. Dit bij momenten bezield portret van Primo Levi, “Io che vi parlo”, vertaald door Leen Van den Broucke, is een welkome aanvulling van de verzameling literatuur van en over van Primo Levi. Een boekje voor op een rustig terras.
De Joods-Italiaanse verzetsstrijder Primo Levi trok in 1943 de bergen in, maar hij werd al na enkele maanden gepakt en naar Auschwitz gedeporteerd. Als een van de weinigen overleefde hij die hel en schreef, aanvankelijk uit een chaotische, blinde drang, “Se questo è un uomo” (“Is dit een mens”). In dit boek beschreef hij in heldere en nuchtere taal, het leven in het kamp, de angst, de honger, de pijn, de ontberingen, de verschrikkingen. Het boek wordt dan ook terecht als een van de klassieke getuigenissen over de Jodenvervolging beschouwd.
Primo Levi, een humanist, die in staat was, onder de allerergste omstandigheden, zijn waardigheid te behouden, kon de afgrijselijkste en grootste misdaad in de moderne geschiedenis, de Holocaust, zo intens van binnenuit beschrijven, omdat hij ze zelf had meegemaakt. Eén van de indrukwekkendste getuigenissen van “het leven” tijdens de gruwel in het naziconcentratiekamp Auschwitz, uit het Italiaans vertaald door Frida de Matteis-Vogels.
Giovanni Tesio (°1946) is filoloog, criticus en historicus. Hij behaalde zijn diploma literatuur aan de Universiteit van Turijn met een scriptie over een aantal Piemontese schrijvers van het Nieuwe Italië en werd hoogleraar aan de Faculteit der Letteren van de “Università degli Studi del Piemonte Orientale Amedeo Avogadro” in Vercelli in de regio Piëmont tussen Turijn en Milaan. Samen met Giacinto Spagnoletti en Franco Brevini, verzorgde Tesio talrijke bloemlezingen, notities en redactionele projecten, ter waardering van de poëtische productie in de verschillende talen en dialecten van het Italiaans schiereiland. Hij verzorgde de publicatie van talrijke boeken van auteurs in het Italiaans dialect en van in het Piemontees schrijvende auteurs.
Primo Levi Ik spreek je aan Een autobiografie in dialogen uitg. Meulenhoff 144 bladz. ISBN 9789029092081
Primo Levi Is dit een mens 207 bladz. uitg. Meulenhoff ISBN 78-90-290-9471-9