“Van Gogh in Me, A Musical Journey Through the Times of Van Gogh and Klimt”, door het Netherlands Chamber Choir o.l.v. Peter Dijkstra, op het label Alpha. Een combinatie van muziek met een live mediaperformance. Heel, heel bijzonder!

Met de originele cd, “Van Gogh in Me” presenteert het Nederlands Kamerkoor een beleving waarbij videobeelden van de schilderijen van Vincent van Gogh en Gustav Klimt tot leven komen bij muziek van vroeg 20ste- eeuwse componisten als Debussy, Saint-Saëns en Mahler, en in wereldpremière, een arrangement voor a capella koor, van de tenor en componist, William Knight naar een idee van Tido Visser, de artistiek en zakelijk leider van het Nederlands Kamerkoor, van… Satie’s eerste Gymnopédie.

Oorspronkelijk gecomponeerd voor piano solo, vindt dit werk, dat over de hele wereld bekend en gespeeld is, een nieuwe magische en hemelse dimensie in deze nieuwe versie voor koor. De bewerking van William Knight is de eerste bewerking waarin de tekst is gebruikt van “Les Antiques”, een gedicht van de Spaanse dichter, Patrice Contamine de Latour (1867-1926) (foto). Contamine de Latour, die in Parijs woonde, was niet alleen een goede vriend van Satie, maar zijn gedicht inspireerde waarschijnlijk ook Satie’s Gymnopédie. Het werk eindigt met het woord “gymnopédie” en werd in 1888 in een tijdschrift gepubliceerd op hetzelfde moment als Satie’s eerste Gymnopédie. Het gedicht van Contamine de Latour spreekt van “vurige atomen van barnsteen” en “wervelwinden van goud” – elementen die in de video voorkomen. Het kunstwerk in de video is gebaseerd op Van Goghs iconische Zonnebloemen en gemaakt door de Italiaanse studio fuse* voor de Van Gogh in Me-uitvoeringen. Debussy’s “Les angélus” en “Des pas sur la neige” en “Laue Sommernacht” van Alma Mahler werden gearrangeerd door Clytus Gottwald (°1925), de oprichter in 1960 en dirigent van Schola Cantorum Stuttgart.

De naam Van Gogh roept bij ieder meteen kleur, een landschap, een sensatie op. Vandaar het idee om een meeslepende audiovisuele ervaring te creëren: het koor benaderde een Italiaans collectief, fuse, om beeld en geluid te koppelen aan de emoties van de muzikanten en het publiek. fuse ontwikkelde een algoritme op basis van het werk van Van Gogh en Klimt door hun stijlen, kleuren, penseelstreken vast te leggen en verzamelt vervolgens tijdens het concert de klank van het koor maar ook biometrische gegevens die de emotionele toestand van het publiek, de zangers en de dirigent analyseren en in realtime visuals creëren. Een verbazingwekkende show van kleuren en vormen die geluid, beeld en emoties vermengt.

“In een schilderij zou ik iets troostends willen zeggen, zoals een muziekstuk.” (Vincent van Gogh)

“Van Gogh In Me” is een live mediaperformance die op een synesthetische manier het Europa van het einde van de 19de eeuw (1880-1914) wil vertellen; het tijdperk van Satie, Debussy en Mahler, het tijdperk van Van Gogh en Klimt. Het slaat bruggen met het heden door een gelaagdheid van gebeurtenissen en betekenissen. Tijdens de voorstelling worden verschillende talen met elkaar verweven: de koormuziek vertolkt door het Nederlands Kamerkoor, het visuele vlak waarop de artistieke reis van de twee artiesten zich afspeelt en tenslotte de technologische, die door de verwerking van real-time data (sentimentanalyse) de ervaring maakt van een kruising tussen performance, concert en installatie. Het resultaat is een ervaring waarin de grenzen tussen muziek en beeld vervagen: de schilderijen worden hoorbaar, de geluiden krijgen materialiteit. De rol van het publiek is niet alleen toeschouwer, maar wordt samen met het koor een actieve deelnemer in de totstandkoming van het werk. “Het werk van Klimt vloeit natuurlijk voort uit dat van Van Gogh. Dat zie je terug in Klimts kleurgebruik en penseelvoering”.

De kooruitvoering van het Nederlands Kamerkoor is de protagonist van de vertelling en visuele verwerking van de schilderijen. Parallel aan de geluidscomponent wordt een reeks sensoren gebruikt om de emotionele percepties van de dirigent, de koorzangers en het publiek in de zaal te detecteren, wat zo de generatie van de visuele component kan beïnvloeden. Alle partijen werken samen aan de co-creatie van het uiteindelijke werk, waardoor het bij elke uitvoering nieuw en geïmproviseerd wordt. De stemmen van de 32 koorzangers van het Nederlands Kamerkoor worden gedetecteerd door 8 panoramische microfoons die het algehele muzikale beeld weergeven. Vier solisten dragen ook een persoonlijke microfoon, die een meer diepgaande geluidsanalyse van de individuele stem mogelijk maakt, en een GSR (Galvanic Skin Response) Shimmer-sensor voor realtime detectie van hun emotionele toestand (emotionele opwinding). Een infraroodcamera verzamelt vervolgens de emoties van het publiek door middel van gezichtsdetectie en extraheert achtereenvolgens emotieanalysegegevens van de gezichten van de toeschouwers. Ten slotte vertegenwoordigt de dirigent de fysieke en emotionele band tussen het publiek en het koor: de gebaren en emoties die voortkomen uit de uitdrukkingen op zijn gezicht worden op hun beurt geanalyseerd en in het proces opgenomen.

De levens van Van Gogh en Klimt zijn onvermijdelijk gerelateerd aan hun tijd en de plaatsen waar ze woonden. Twee verschillende perspectieven die een periode in de geschiedenis van Europa vastleggen die loopt van het midden van de 19e eeuw tot de Grote Oorlog. Het project is bedoeld om de historische context van de twee kunstenaars te verkennen om een dieper begrip van de relaties tussen hun leven en hun werken te suggereren. De show bestaat uit 15 stukken gekozen uit componisten uit die tijd, Saint-Saens, Debussy, Rilke, Satie, Alma en Gustav Mahler, Strauss en Schönberg. Elk nummer vertelt en interpreteert een ander aspect van het leven van Van Gogh en Klimt, zowel door de sfeer die wordt gecreëerd door de muziek en de teksten als door de resulterende geluidsreactieve visuele verwerking.

De stukken volgen symbolisch het leven van de twee kunstenaars en beschrijven hun persoonlijke en artistieke reizen. In het eerste deel staat Van Goghs leven centraal, schalend van een enge naar een wijdere blik, van het persoonlijke naar het collectieve, naar het universele: wandelingen in de velden, portretten van boeren, innerlijke onrust, eenzaamheid, wanhoop. In het centrale deel wordt de kwelling gesublimeerd door de expressieve kracht van zijn werken en de invloed die ze hebben gehad op de kunst van Klimt. Het laatste deel vertelt de evolutie van Klimts stijl, het toevluchtsoord in schoonheid aan het begin van de Grote Oorlog, zoals samengevat in een van zijn meest verrassende werken: Beethoven Frieze. De muziek volgt op dezelfde manier de verhalende draad van het verhaal met soms intieme en zoete sferen, soms donker en verontrustend.

De beelden evolueren als een levend organisme, reageren op het publiek en het koor in een continu feedbackproces en zingen zichzelf letterlijk weg van hun oorspronkelijke gedaante. Dankzij de samenwerking met het Van Gogh Museum van Amsterdam en de Oostenrijkse Galerie Belvedere was het mogelijk om te werken aan hoge resolutie afbeeldingen van de schilderijen. Hierdoor konden we neurale netwerken (via Generative Adversarial Network) trainen op enkele schilderijen of op basis van stilistische thema’s die in meerdere werken terugkomen. Deze uitwerkingen zijn echte verkenningen geworden van de stijl en eigenschap van de twee kunstenaars, die een definitie en een rijkdom aan details onthullen die anders niet waarneembaar zijn voor het menselijk oog.

Tijdens de voorstelling worden de levens van Van Gogh en Klimt ondergedompeld in de sfeer van de 19e eeuw. Dit gebeurt door middel van fotogrammetrische reconstructies van de stad Wenen, gemaakt van historische films, en met gebruik van fotografisch materiaal uit die tijd, waarop de ruimtelijke component is teruggekeerd door middel van diepteschattingstechnieken op basis van Deep Learning. De geselecteerde stukken focussen op Parijs in het einde van de 19e eeuw en over Wenen in het begin van de 20e eeuw, van een aangrijpende koorzetting van Mahlers Vijfde symfonie, Adagietto, het adembenemende “Traumlicht” van Richard Strauss, tot het defaitistische ‘Ich bin der Welt abhanden gekommen. De voorstelling eindigt met Arnold Schönbergs Friede auf Erden uit 1907, een directe verwijzing naar Klimts Beethoven-fries. Door te kiezen voor een exclusief fin-de-siècle-repertoire, functioneert de muziek als een brug tussen het verleden en het heden.

Het Nederlands Kamerkoor behoort al meer dan 80 jaar tot de wereldtop van de koormuziek. Het staat bekend om zijn nieuwe vergezichten als het gaat om de ontwikkeling en uitvoeringspraktijk van koormuziek op topniveau. Met koormuziek als medium verkent en verklankt het ensemble maatschappelijke thema’s en werkt het samen met andere kunstenaars als acteurs, dansers, dj’s, vj’s en dichters, maar ook met partners uit de zorg, het onderwijs en het bedrijfsleven. Op die manier vertelt het koor met zijn muziek elke keer een weer een actueel verhaal. Sinds 2015 is Peter Dijkstra chef-dirigent van het koor. Hij is een van de meest gevraagde koordirigenten ter wereld en staat keer op keer garant voor sprankelende uitvoeringen. Zijn voorgangers waren Hans van de Hombergh, Kerry Woodward, Uwe Gronostay, Tõnu Kaljuste, Stephen Layton en Risto Joost. Het koor werd opgericht door Felix de Nobel, die tot 1972 de eerste chef-dirigent was. Sinds 2015 is het Nederlands Kamerkoor gevestigd in Utrecht.

Peter Dijkstra is een van de meest vooraanstaande koordirigenten van deze tijd. Van 2005 tot 2016 was Peter Dijkstra artistiek leider van het Chor des Bayerischen Rundfunks, en onder zijn leiding ontwikkelde dit ensemble zich tot een internationaal gewaardeerd en veelzijdig vocaal ensemble. Van 2007 tot 2018 was Dijkstra aangesteld als chef-dirigent van het Zweeds Radiokoor, en trad daarmee in de voetsporen van de legendarische Eric Ericson. In 2019 werd hij door dit gerenommeerde koor benoemd tot Eredirigent. In september 2015 werd Dijkstra aangesteld als chef-dirigent van het Nederlands Kamerkoor en in 2018 werd hij benoemd tot eerste gastdirigent van het Groot Omroepkoor. Vanaf 2022 zal hij opnieuw de functie van artistiek leider van het Chor des Bayerischen Rundfunks bekleden.

Production: fuse, Nederlands Kamerkoor

Art Direction: Mattia Carretti, Luca Camellini, Tido Visser

Executive Production: Nederlands Kamerkoor

Initiative: Tido Visser

Concept: Mattia Carretti, Luca Camellini, Tido Visser, Matteo William Salsi, Samuel Pietri, Giulia Caselli

Software Artists: Luca Camellini, Matteo William Salsi, Samuel Pietri, Giovanni Checchia, Alessandro Mintrone

Sound Analysis: Riccardo Bazzoni

Hardware Engineering: Matteo Mestucci

Conductor: Peter Dijkstra

Choreography: Nanine Linning

Historic Consultant: Edwin Becker

Creative Project Management: Ichun Yeh (Sozo Artists)

Paintings Suppliers: Van Gogh Museum, Austrian Gallery Belvedere

Light Design: Maarten Van Dorp

Sound Design: Jasper Schweppe

Technical operator: Jacco Windt

Video Report: Twan Peeters

 Komende Voorstellingen:

11 November 2022 – Schouwburg / Hengelo, NL (try-out)

12 November 2022 – De Lievekamp / Oss, NL (try-out)

13 November 2022 – Koninklijk Theater Carré / Amsterdam, NL (première)

15 November 2022 – Theater de Vest / Alkmaar, NL

17 November 2022 – Philharmonie / Haarlem, NL

18 November 2022 – Musis / Arnhem, NL

20 November 2022 – Parkstad Limburg Theaters / Kerkrade, NL

28 November 2022 – SPOT / Groningen, NL

30 November 2022 – Amare / Den Haag, NL

01 December 2022 – Schouwburg Concertzaal / Tilburg, NL

02 December 2022 – Chassé Theater / Breda, NL

03 December 2022 – TivoliVredenburg / Utrecht, NL

Verdere info over fuse op https://www.fuseworks.it/

Tracklist:

Camille Saint-Saens: Calme des Nuits; Les Fleurs et les Arbres

Claude Debussy: Les Angelus; 3 Chansons de Charles d’Orleans; Des pas nur la neige

Erik Satie: Gymnopedie

Richard Strauss: Traumlicht

Gustav Mahler: Urlicht; Im Abendrot; Ich bin der Welt abhanden gekommen

Alma Mahler: Laue Sommernacht; Die stille Stadt

Arnold Schönberg: Dreimal tausend Jahre; Friede auf Erden

Van Gogh in Me A Musical Journey Through the Times of Van Gogh and Klimt Netherlands Chamber Choir, Peter Dijkstra cd ALPHA638

https://www.stretto.be/2017/04/02/de-hoge-gele-noot-van-gogh-en-muziek/