Het Ottomaanse Rijk (1281-1923) is lang afgeschilderd als de islamitisch-Aziatische tegenpool van het christelijk, Europees Westen. Maar de werkelijkheid was heel anders. Dit multi-etnisch, meertalig en multireligieus rijk strekte zich uit tot diep in het hart van Europa. Sterker nog, de Ottomaanse heersers zagen zichzelf als de nieuwe Romeinen. In “De Ottomanen” vertelt de vooraanstaande historicus Marc David Baer, hoe een klein vorstendom ten tijde van o.a. Osman Gazi (1299-1325), kon uitgroeien tot een wereldrijk, geleid door machtige sultans en kaliefen.

De Slag bij Lepanto op 7 oktober 1571, was een gruwelijke zeeslag tussen de christelijke, Heilige Liga en het islamitisch Ottomaans Rijk. Het ging over de beheersing van het oostelijk Middellandse Zeegebied. Het was een van de grootste zeeslagen uit de wereldgeschiedenis en ook de laatste grote zeeslag waarbij gebruik gemaakt werd van galeischepen, met menselijke roeiers dus!. Hij vond plaats in de buurt van Lepanto, de vroegere, Griekse havenstad, Návpaktos, aan de nauwe ingang van de Golf van Korinthe. Onder de christelijke strijdkrachten bevond zich trouwens de Spaanse schrijver, Miguel de Cervantes, de auteur van Don Quichot.

Claudio Monteverdi componeerde in 1610, Mariavespers. Hij droeg zijn meesterwerk op aan paus Paulus V. Camillo Borghese, en reisde persoonlijk naar Rome om zijn Mariavespers aan de paus te overhandigen. Omdat de vespers het enige officie waren, waarbij, vanaf de vroegste tijden, meerstemmige zang was toegestaan, waren ze van groot belang voor de geschiedenis van de geestelijke muziek. De psalmen en hymnen van de vespers hebben dan ook veel componisten geïnspireerd. Devotie tot de Maagd Maria was een machtige kracht in het Venetiaans religieus leven.

Het gevoel dat de stad de bijzondere bescherming genoot van de Maagd, werd nl. versterkt toen paus Pius V (foto) verklaarde, dat de overwinning van de Venetianen op de Ottomanen in 1571, bij de slag bij Lepanto, te danken was aan de tussenkomst van…de Madonna van de Rozenkrans.

De Oğuzen of Ogoezen waren een van de grootste Turkse stammen in Centraal-Azië en worden beschouwd als voorvaders van de Turkmenen. De Oğuz Turken noemden zich vanaf de jaren mid. 900 na Chr. tot de Eerste Wereldoorlog, Türkmen, of Turkmenen. In de 11^de eeuw trok een aantal Turkmenen onder leiding van de clan der Seltsjoeken naar Perzië en Klein-Azië. Het Byzantijns gebied, het huidige Turkije, werd door hun toedoen geïslamiseerd en geturkificeerd en zo legden zij de grondslag voor het rijk van de Osmanen of Ottomanen, in 1299, gesticht door Osman I, de stamvader van de Ottomaanse dynastie en de naamgever van het rijk.

“Net als het Romeinse Rijk omvatte het Ottomaanse Rijk (ca. 1288-1922) vele etniciteiten, talen, rassen en religies”, schrijft Baer. “Het strekte zich uit over Europa, Afrika en Azië en overlapte voor een deel het gebied waarover de Romeinen hadden geheerst”, zo vervolgt hij. “Vanaf 1352 tot aan het begin van de Eerste Wereldoorlog”, zo lezen we verder, “beheerste het Ottomaanse Rijk delen van Zuidoost-Europa en op het hoogtepunt omvatte het bijna een kwart van Europa. Van 1369 tot 1453 functioneerde de Byzantijnse stad Adrianopel (het huidige Edirne), gelegen in het Zuidoost-Europese Thracië, als de tweede zetel van de Ottomaanse dynastie.

Onder Osman I (1258-1326) gingen de provincies in Azië uiteindelijk alle aan de Turken verloren, terwijl de Serviërs en Bulgaren, de overgebleven gebieden in Europa veroverden. Tegen het einde van de 15de eeuw had het Ottomaans Rijk een stevige greep op Anatolië en de Balkan gekregen. Tussen 1321 en 1357 vonden er in Byzantium nl. burgeroorlogen plaats. De ene troonpretendent koos steun bij de Serviërs en de andere bij de Ottomanen. Deze strijd eindigde uiteindelijk met een directe confrontatie tussen beide partijen tijdens de Slag op het Merelveld in Zuid-Servië, in 1389.

De Ottomanen wonnen die slag en maakten de Serviërs tot vazal. Met deze overwinning kregen de Turkse Ottomanen toegang tot de Balkan en Centraal-Europa. Na de Slag op het Merelveld heersten de Ottomanen over het grootste gedeelte van de Balkan. Begin van de 15de eeuw bedreigden de Turken ook het Europees grondgebied van de Byzantijnen, tot ze in 1453 uiteindelijk de hoofdstad Constantinopel veroverden. Fatih Sultan Mehmet II (1432-1481) (foto) voerde naast titels als kalief en sultan, ook die van Romeins keizer en zijn opvolgers zagen zichzelf als de werkelijke opvolgers van het Byzantijnse Rijk.

“Constantinopel, de hoofdstad van het Oost-Romeinse Rijk – ook wel Byzantium genoemd, naar het Byzantijnse Rijk”, schrijft Baer, “fungeerde vanaf 1453, het jaar waarin de stad werd veroverd, bijna vijf eeuwen als de Ottomaanse hoofdstad. De stad kreeg zijn huidige naam Istanboel pas in 1930, zeven jaar nadat op de puinhopen van het Ottomaanse Rijk de republiek Turkije was gesticht. Bijna vijfhonderd jaar had het Ottomaanse Rijk zich weten te handhaven op het snijpunt van Oost en West, Azië en Europa.

In zijn boek, “De Ottomanen”, voorzien van kaarten, de lijst van Ottomaanse heersers en hun regeerperiode(n) en een handig register, herdefinieert Marc David Baer, op een bijzonder erudiete en daarenboven heel levendige wijze, de grote en blijvende invloed van de Ottomaanse dynastie op Europa en de wereld. Ze pionierden met religieuze tolerantie, maar in de 19^de eeuw kwam daarin verandering, wat leidde tot etnische zuiveringen, genocide en de ondergang van het rijk na de Eerste Wereldoorlog.

Het Verdrag van Sèvres of de Vrede van Sèvres werd op 10 augustus 1920 getekend tussen de geallieerden en het Ottomaanse Rijk (of Turkije), na de Turkse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog. Het verdrag werd nooit van kracht omdat Turkije het niet ratificeerde. Drie jaar later werd het vervangen door de voor de Turken veel voordeligere Vrede van Lausanne. Deze betekende nl. de erkenning van de Turkse regering van Mustafa Kemal, de latere Atatürk. “The Ottomans, Caesars, and Caliphs” werd vertaald door Gretske de Haan, Aad Janssen en Fennie Steenhuis.

Marc David Baer is hoogleraar Internationale geschiedenis aan de London School of Economics and Political Science. Voor zijn eerder werk werd hij onderscheiden met de Albert Hourani Book Award en “De Ottomanen” stond op de shortlist van de prestigieuze Wolfson History Prize. Baer promoveerde aan de Universiteit van Chicago. Daarnaast heeft hij werken gepubliceerd over Turken in Duitsland, evenals over Duits-joodse bekeerlingen tot de islam, waaronder “Protestantse islam in Weimar Duitsland: Hugo Marcus” en “De boodschap van de heilige profeet Mohammed aan Europa”.

Marc David Baer “De Ottomanen Khans, keizers en kaliefen” 495 bladz. geïllustreerd uitg. Nieuw Amsterdam ISBN 9789046830956

https://www.stretto.be/2017/06/26/niet-te-missen-ottomaanse-muziek/