Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) was de tweede en meest succesvolle zoon van Johann Sebastian Bach. Hij was stilistisch een overgangsfiguur tussen de barok en het classicisme en had grote invloed op de stijl van Mozart en Beethoven, mede dankzij zijn klaviersonates. Tussen 1738 en 1768, woonde en werkte C.P.E. Bach als klavecinist en componist in Ruppin en Berlijn. Daar componeerde de “Berlijnse Bach” o.a. zijn Magnificat (1749), een Paas cantate (1756), verschillende symfonieën en concerti, drie Liederbände, zijnde Geistliche Oden en liederen op teksten van Gellert (1758), Oden met melodieën (1762) en Sing-Oden (1766), en wereldlijke cantaten. In 1768 werd hij als “städtischer Musikdirektor und Kantor am Johanneum” in Hamburg, de opvolger van zijn overleden dooppeter, Georg Philipp Telemann.

Tot de populairste en vaak opgenomen werken van deze Bach behoren zijn symfonieën, de 5 Berliner Sinfonien en de 6 Hamburger Sinfonien Wq 182. In Berlijn componeerde hij verschillende symfonieën voor strijkers (Wq. 173–181), waarvan de meeste later werden herzien om er partijen voor blaasinstrumenten aan toe te voegen. Hiervan is de symfonie in mi klein, Wq. 178, populair geworden.

In Hamburg componeerde Bach een gelijkaardige reeks van zes symfonieën voor Gottfried van Swieten (1733-1803) (foto), Wq. 182. Deze werken werden echter niet gepubliceerd tijdens zijn leven. C.P.E. Bach droeg trouwens ook het derde deel van zijn “Sonaten für Kenner und Liebhaber” (1781) op aan Van Swieten. Van Swieten, de zoon van Gerard van Swieten, de beroemde Nederlandse hofarts van keizerin Maria Theresia en haar familie aan het keizerlijk hof in Wenen, had ze laten componeren in een “moeilijkere” stijl, en gaf er de voorkeur aan ze voor privégebruik te bewaren. Sinds hun herontdekking zijn ze weliswaar almaar populairder geworden.

Dertig jaar lang componeerde hij honderden klavecimbelwerken in het Berlijn van Frederik II van Pruisen voordat hij naar Hamburg verhuisde om religieuze muziek te schrijven aan het Johanneum. Zijn geest werd overspoeld met nieuwe en andere ideeën die door Gottfried van Swieten werden gewaardeerd. Deze baron gaf opdracht voor deze zes symfonieën, waarbij hij Carl Philipp aanspoorde de lat hoog te leggen in zijn compositorische schrijven, en hij reageerde door zijn muzikale ideeën en zijn behandeling van de instrumenten in deze zes driedelige werken de vrije loop te laten. Deze werken uit 1773, gecomponeerd voor strijkers en continuo, hebben weinig gemeen met andere pre-klassieke symfonieën of Italiaanse opera-ouvertures, waaronder die van Carl Philipps broer, Johann Christian. Arte dei Suonatori speelt duidelijk met plezier Bachs rijke harmonieën, gedurfde dynamiek en vloeiende melodieën en zijn virtuoze instrumentale schriftuur.

Na hun veelgeprezen opname van de klavierconcerti van Johann Gottfried Müthel (BIS-2179) voeren het Poolse ensemble Arte dei Suonatori en Marcin Świątkiewicz, die van aan zijn instrument dirigeert, de zes Hamburgse symfonieën van Carl Philipp Emanuel Bach uit, afgewisseld met solofantasieën voor klavier. De muziek van C.P.E. Bach is met zijn grote verscheidenheid aan sferen, boeiende melodische ideeën, onweerstaanbare contrasten, verrassende stemmenverweving, excentrieke harmonieën en extreem dynamische overgangen, altijd al een bron van fascinatie geweest.

De zes symfonieën vormen daarop geen uitzondering en tonen een werkelijk ‘subversieve’ muziekstijl, uitgedrukt in extreme contrasten. Vanwege de rijkdom van hun ideeën, de virtuositeit en de scherpte van het compositorisch werk, worden deze werken beschouwd als de bekroning van C.P.E. Bachs oeuvre. Omdat deze symfonieën als intieme kamermuziek kunnen worden beschouwd, worden ze hier uitgevoerd door een compact ensemble waarbij elke muzikant op gelijke voet deelneemt aan de interpretatie. Dankzij de historisch georiënteerde uitvoeringspraktijk die hier wordt gevolgd, herwinnen de Hamburgse symfonieën en fantasieën van Carl Philipp Emanuel Bach zo de impact die ze oorspronkelijk hadden.

De Poolse klavecinist en docent aan de Muziekacademie in Katowice, Marcin Świątkiewicz (1984) studeerde aan de Muziekacademie in Katowice en aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Hij promoveerde in juni 2014 aan de Muziekacademie in Katowice. In 2007 werd hij finalist van de Internationale Competitie Georg Philipp Telemann in Maagdenburg, en in 2010 van de 1e Internationale Klavecimbel Competitie A. Wołkoński in Moskou. Hij werkt samen met de Britse violist Rachel Podger en haar ensemble Brecon Barok en met de Italiaanse violist Enrico Onofri en zijn orkest Divino Sospiro. Daarnaast treedt hij op met artiesten als Capella Cracoviensis, Arte dei Suonatori, Orkiestra Historyczna, Basssociation en Scroll Ensemble. Zijn interessegebieden zijn onder meer het bespelen van oude toetsinstrumenten en het improviseren op basis van de partimento-methode, het improviseren op een baslijn. Hij bespeelt verschillende soorten klavecimbels en clavichords, maar ook historische orgels en piano’s en staat bekend om het uitvoeren van basso continuo-partijen in barokwerken.

Carl Philipp Emanuel Bach Instrumental theatre of affects Hamburg Symphonies & Fantasias Arte dei Suonatori, Marcin Świątkiewicz SACD BIS2459