Het was in Rome, waar hij tussen 1707 en 1710 woonde, dat de jonge Händel deze drie oogverblindende werken componeerde. De Akademie für Alte Musik Berlin en het RIAS Kammerchor geven ons een uiterst levendige en kleurrijke lezing van deze stukken waarin de componist zijn talent tentoonspreidde: trouw aan de vormen uit het verleden, totale beheersing van het contrapunt en, toen al, een uniek gevoel voor verhalen vertellen.
De jonge Händel bezocht in 1707-1708, Rome. Hij speelde er op het orgel van Sint-Jan van Lateranen en componeerde er zijn eerste oratorium “Il trionfo del tempo en del disinganno”. De melodie van de aria “Lascia la spina, cogli la rosa” uit “Il trionfo” (oorspronkelijk bedoeld als instrumentale “danza asiatica” in “Almira”), werd in 1711 de magistrale aria “Lascia ch’io pianga” op tekst van Giacomo Rossi, van Almirena. In die versie klonk ze in de 2de akte van zijn opera “Rinaldo”. Händel kreeg opdrachten van kardinaal, pauselijk nuntius en librettist Benedetto Pamphili, van kardinaal Carlo Colonna (de zoon van Maria Mancini, de nicht van kardinaal Mazarin), en van kardinaal Pietro Ottoboni.
Het paleis van Benedetto Pamphili (foto), de librettist van “Il trionfo del tempo e del disinganno”, bezat o.a. prachtige fresco’s van Pietro da Cortona in een galerij ontworpen door Borromini. Ottoboni organiseerde in zijn Palazzo della Cancelleria, gebouwd door Bramante, concerten en opera opvoeringen. Hij had nl. een privé theater in zijn Palazzo. Händels muziek klonk er dus tussen Vlaamse wandtapijten, marmer, bladgoud, felle, kleurrijke schilderijen en fresco’s van de beste Italiaanse barokschilders.
In 1710 werd Händel door bemiddeling van Ernst August II van Brunswijk-Lüneburg (foto), de jongste broer van de latere, Engelse koning George I, hofkapelmeester in Hannover. Aan het eind van dat jaar reisde hij voor de eerste keer naar Londen. Daar werd zijn voor Londen inderhaast gecomponeerde opera “Rinaldo” meteen een succes. In 1712 ging de 27-jarige Händel dan opnieuw van Hannover naar Londen en bleef er wonen tot zijn overlijden in 1759.
Psalm 110 opent in het Latijn met de woorden “Dixit Dominus”, “De heer sprak tot mijn heer” of “De Heere heeft tot mijn Heere gesproken”. Met “mijn Heere” wordt de Messias bedoeld die uitgenodigd wordt plaats te nemen aan Gods rechterhand. De psalm is daarom de profetie van de heerschappij van de Messias op de Dag des Oordeels. Op grond van deze psalm wordt Jezus in de brief aan de Hebreeën aangeduid als een priester uit de orde van Melchisedek, priester van de Allerhoogste God, wat in de christelijke overlevering wordt beschouwd als de volmaaktste vorm van het priesterschap. “Je bent priester voor eeuwig, zoals ook Melchisedek was” staat te lezen in psalm 110.
Händels psalmtoonzettingen “Dixit Dominus”, “Laudate pueri Dominum” en “Nisi Dominus” gecomponeerd voor de vespers tijdens zijn verblijf in Italië, zijn behandeld volgens het Venetiaans model met verwijzingen naar het Gregoriaans. “Nisi Dominus” werd voor de feestelijkheden van de Heilige Maagd Marie van de berg Karmel in 1707 gecomponeerd en combineerde kracht en schittering. Een karakteristiek die overigens ook op grote schaal terug te vinden is in Dixit Dominus, “De heer sprak tot mijn heer” (psalm 110), waarschijnlijk gecomponeerd in opdracht van kardinaal Carlo Colonna. Wat opvalt is de rijkdom aan klank rondom bepaalde woorden, bv. bij het hamerend effect op ‘conquassabit’ of bij ‘Tu es sacerdos’, en de combinatie van cantus firmus en contrapunt. De première van Dixit Dominus voor vijfstemmig (SSATB) koor en solisten, was in 1707 in de Santa Maria in Montesanto aan de Piazza del Popolo in Rome. Händel was toen 22 jaar oud. De vocale solisten zijn Carolyn Sampson, Johanna Winkel en Viktoria Wilson(sopraan), Alex Potter (alt), Hugo Hymas (tenor) en Andreas Wolf (bas).
Justin Doyle is sinds 2017 chef-dirigent en artistiek directeur van het RIAS Kammerchor Berlin. Geboren in Lancaster in 1975, was hij eerst koorknaap aan de Westminster Cathedral in Londen en later Choral Scholar aan het gerenommeerde King’s College in Cambridge. Zijn internationale doorbraak als dirigent kwam in 2006 met een tweede prijs op de prestigieuze Cadaqués Orchestra International Conducting Competition in Barcelona en een studiebeurs bij de BBC Singers, wat het begin markeerde van een duurzame samenwerking.
Doyle is ook een veelgevraagd operadirigent, vooral in werken van Mozart, Haydn en Britten. In 2023 nam hij de leiding over van de Potsdam Winteropera in het Palace Theatre van het Nieuwe Paleis in Sanssouci. Met het RIAS Kamerkoor Berlijn initieerde hij een jaarlijkse cyclus van grote nieuwe opdrachtwerken, geconcentreerd op de werken van Händel samen met de Academie voor Oude Muziek Berlijn, breidde hij het koorrepertoire uit in de polyfone muziek van de Renaissance en, met de zangers, een spectrum van koorwerken, variërend van de monumentale Missa Salisburgensis van Heinrich Biber tot uitvoeringen van intieme zettingen van volksliederen uit de hele wereld. Naast renaissance- en romantisch repertoire heeft Justin Doyle een grote interesse in hedendaagse muziek. Hij brengt regelmatig werken in opdracht in première en heeft een bijzondere passie voor muziek uit niet-Europese culturen en muziekeducatie. Van 2018 tot 2022 was hij gastprofessor aan de Hanns Eisler University of Music in de cursus koordirectie. Sinds 2021 is Doyle gastprofessor oude muziek aan de Sibelius Academie in Helsinki.
Handel Dixit Dominus Laudate Pueri Nisi Dominus RIAS Kammerchor Akademie Für Alte Musik Berlin Justin Doyle cd Harmonia Mundi HMM902723