“Das Buch der Bilder” is Rilke’s meest heterogene gedichtenbundel, niet alleen vanwege de lengte van de periode waarin die is ontstaan, 1898 tot 1906, maar met name omdat midden in die periode een belangrijke scheidslijn in Rilkes ontwikkeling als dichter ligt. De eerste gedichten ontstaan in dezelfde tijd als de andere vroege werken, zoals Das Stunden-Buch, de latere ten tijde van Neue Gedichte.
Rainer Maria Rilke (1875-1926) hield zich sterk bezig met de thema’s die telkens weer actueel zijn, liefde, kunst, religie, reizen en ontheemd zijn in een snel veranderende wereld. In de loop der jaren is Rilke’s werk daarom voor veel mensen een raadgever geworden. De dichter zag vooral in de kunst een grote troost, en hij wist degenen aan wie hij zijn brieven schreef, aan vrienden en vriendinnen en aan mensen die advies bij hem zochten, nieuwe moed te geven. Rilke schreef o.a. de dichtbundels, “Das Stunden-Buch” (1899-1903), “Das Buch der Bilder” (1902–1906), “Neue Gedichte” (1907), “Das Marien-Leben” (1912), “Duineser Elegien” (1912/1922) en “Die Sonette an Orpheus” (1922).
Door middel van gevoelige zintuiglijke waarneming, het ‘Schauen’, probeerde hij de essentie van ‘de dingen’ te doorgronden. Dingen die ervaringen dragen en uitlokken zette hij om in nieuwe poëtische taal, o.a. door middel van talloze vergelijkingen en metaforen. En ‘dingen’ vatte hij breed op: de gedichten waren geïnspireerd door (Bijbelse) geschiedenis, mythologie, schilderijen, mensen, steden, dieren en natuur.
“Das Buch der Bilder”, opgedragen aan Gerhart Hauptmann (1862-1946) (foto) ‘met liefde en dankbaarheid voor Michael Kramer’, (Michael Kramer is een naturalistisch drama met autobiografische elementen uit 1900 van de Duitse schrijver Gerhart Hauptmann), wordt beschouwd als een belangrijk werk van het impressionisme en vormt een overgang tussen Rilke’s emotionele en atmosferische vroege fase en zijn Nieuwe Gedichten. De eerste editie verscheen in 1902 en bevatte 45 gedichten. In 1906 volgde een tweede editie, uitgebreid met 37 gedichten en aanzienlijk gewijzigd qua vorm en inhoud. De meeste van de 45 gedichten uit de eerste bundel, die Rilke tussen 1897 en 1901 schreef, zijn geschreven in Berlijn-Schmargendorf en Worpswede.
In de herfst van 1900, ontmoette Rilke nl. de beeldhouwster Clara Westhoff (1878-1954) (foto), toen hij een bezoek bracht aan Heinrich Vogeler in Worpswede. Het voorjaar daarop trouwden ze. In december 1901 kregen zij een dochter Ruth (1901-1972), maar al in de zomer van 1902, verliet Rilke de gemeenschappelijke woning en reisde naar Parijs om daar aan een monografie over de beeldhouwer Auguste Rodin (1840-1917) te werken. Rilke raakte in Worpswede ook bevriend met een van de oprichters, Otto Modersohn (1865-1943) en diens echtgenote, de kunstschilder Paula Modersohn-Becker (1876-1907) (foto). Zij schilderde in 1906 een portret (foto) van Rilke. De relatie tussen Rilke en Clara Westhoff bleef gedurende zijn verdere leven bestaan, maar hij bleek niet de man voor een burgerlijk en plaatsgebonden gezinsleven.
Herbsttag
“Herr, es ist Zeit. Der Sommer war sehr groß.
Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren,
und auf den Fluren lass die Winde los.
Befiehl den letzten Früchten, voll zu sein;
gib ihnen noch zwei südlichere Tage,
dränge sie zur Vollendung hin, und jage
die letzte Süße in den schweren Wein.
Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr.
Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben,
wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben
und wird in den Alleen hin und her
unruhig wandern, wenn die Blätter treiben.”
Das Buch der Bilder, Rilke’s minst bekende grote werk, is nooit integraal in het Nederlands vertaald. Het bevat nochtans een groot aantal van zijn mooiste en beroemdste gedichten: Herbst, Aus einer Kindheit, Herbsttag, Bangnis, Abend, Pont du Carrousel, gedichten die, zoals alleen Rilke dat kon, een gemoedstoestand, een perspectief of een intonatie in taal belichamen. De dichter van herinnering, van kind zijn, van de avond en de nacht, van drempels en stiltes, van landschappen vol afstand en verwachting, de dichter van eenzaamheid, in haar eindeloze toonaarden, zijn gedichten net zo zorgvuldig gecomponeerd als alle werk van Rilke, meester in taal en symboliek. Deze deskundige uitgave werd vertaald en van een nawoord en noten voorzien door Gerard Kessels, verbonden aan het Poëziecentrum Nederland, en bevat een voorwoord van Johan Reijmerink, docent, literatuuronderzoeker en poëzie recensent.
Rainer Maria Rilke Het boek der beelden Das Buch der Bilder Duits Nederlands 301 bladz. uitg. Ijzer ISBN 9789086842964