Oosterbeek, bekend van de Slag om Arnhem (Operation Market Garden) en van het Hotel De Bilderberg, waar in 1954, de eerste Bilderberg-conferentie werd gehouden, behoort tot één van de bekendste kunstenaarsdorpen in Nederland, meer bepaald op de Veluwe. Vanaf 1840, werd Oosterbeek in de gemeente Renkum nabij Arnhem (provincie Gelderland), omwille van de natuurlijke schoonheid van de Veluwe, hét dorp waar kunstenaars zich kwamen vestigen om er buiten in de ongerepte natuur te schilderen. Ontdek die vele schilders in dit bijzonder mooi boek.
Bergen, Domburg, Katwijk, Laren, Volendam, Nunspeet en Oosterbeek/Renkum (foto), Ruigoord en Plasmolen in Nederland, Collioure, het vissersdorpje aan de voet van de Pyreneeën, La Ruche in Parijs, Saint-Tropez, Céret, de hoofdplaats van Vallespir in het dal van de Tech, Barbizon, Auvers-sur-Oise en Pont-Aven in Frankrijk, Worpswede, Dachau, Murnau en Schwaan (tussen Rostock en Güstrow) in Duitsland, St Ives in het Engelse Cornwall, de Noord-Deense plaats, Skagen, en Abramtsevo ten noordoosten van Moskou, het zijn maar enkele namen van de vele kunstenaarsdorpen en kunstenaarskolonies uit het verleden. In België had u Sint-Martens-Latem, de badplaats Sint-Idesbald in de West-Vlaamse kustgemeente Koksijde, de Ateliers Mommen in Brussel, de School van Tervuren en de School van Genk.
De kunstenaarskolonie in Oosterbeek ontstond met de komst van Johannes Warnardus Bilders (1811-1890) (foto’s) en Frederik Hendrik Hendriks (1808-1865). In de jaren ’50 en ’60 van de 19de eeuw arriveerden de eerste, jonge kunstenaars op de Veluwezoom, zoals Gerard Bilders (zoon van en een lid van de “Pulchri Studio”, sinds 1847, een schilderkundig genootschap in Den Haag), Anton Mauve en de drie broers Jacob, Mathijs en Willem Maris. Oosterbeek werd een ontmoetingsplaats voor schilders en van een romantisch realistische stijl vonden zij in de buitenlucht, een stijl waarin een persoonlijk gevoel en de stemming van de natuur in losse doch intense toetsen werd gevangen.
Hoewel het buiten het bestek van het hier voorgesteld en vooral zeer aangeprezen boek valt, is het interessant om weten dat ook Jan Toorop (1858-1928) in Oosterbeek verbleef. Hij werkte er nl. van 1916 tot 1919 aan de 14 panelen met daarop de kruiswegstatiën of lijdenstaferelen (foto) voor de plaatselijke neogotische Sint-Bernulphuskerk. Toorop verbleef daarvoor in het Hotel Schoonoord, dat verwoest werd tijdens de Slag om Arnhem.
In 1912 had de 54-jarige Toorop de toen 22-jarige schilderes, tekenares, aquarelliste en dichteres, Wilhelmina (Miek) Janssen (1890-1953) (foto’s), de dochter van de toenmalige eigenaar van het hotel, in zijn atelier in Nijmegen leren kennen. Zij stond in aanbidding voor zijn mystiek katholiek geïnspireerde werken. Weet dat de viool spelende dochter van Toorop, de schilderes en lithografe, bekend als “Charley Toorop” (1891-1955) (foto), eigenlijk Annie Caroline Pontifex heette…
Miek stond model voor een aantal van zijn tekeningen en voor de kruiswegstaties van de Sint-Bernulphuskerk. De 32 jaar oudere en daarenboven gehuwde Toorop had met haar een intieme, buitenechtelijke relatie, die duurde tot zijn overlijden in 1928. Annie Josephine Hall, sedert 1886, de Ierse echtgenote van Toorop, overleed het jaar daarop en Miek, die heel wat publiceerde over het werk van Toorop, trouwde nog op haar 45ste met Rodolphe le Conge Kleyn, een toen 65-jarige rentenier, weduwnaar en vader van twee jonge kinderen. Ook interessant om weten is dat het hoogaltaar in de Sint-Bernulphuskerk grotendeels vervaardigd werd door de Keulse beeldhouwer Friedrich Wilhelm Mengelberg, de vader van de dirigent Willem Mengelberg (1871-1951).
De Veluwe is een bijzonder mooie landstreek. Aan de Nederrijn liggen groene uiterwaarden en dicht beboste stuwwallen met indrukwekkende vergezichten, mooie landgoederen en heidevelden met beken en eeuwenoude bomen. Een deel van het boek is dan ook gewijd aan de 6 pittoreske dorpen van de heel mooie Veluwezoom, Oosterbeek, Wolfheze, Renkum en Doorwerth, Heveadorp en Heelsum.
Wanneer Théophile de Bock (1851-1904) (foto’s), een lid van de Haagse School en de School van Barbizon, zich rond 1900, in Oosterbeek/Renkum kwam vestigen, kreeg de schilderkunst op de Veluwezoom een nieuwe impuls. Oosterbeek wordt trouwens wel eens het Hollandse Barbizon genoemd en de groep schilders die er werkten zijn bekend als de ‘Oosterbeekse school’. Théophile de Bock richtte in 1902, de kunstvereniging “Pictura Veluvensis” op en stimuleerde daarmee een nieuwe generatie landschapschilders, die nog tot in de hele eerste helft van de 20ste eeuw actief bleef.
Het werk van deze schilders zou aan de basis komen te liggen van het initiatief van de kunstverzamelaar, Helene Kröller-Müller (1869-1939) tot de bouw van het beroemd museum op haar landgoed “De Hoge Veluwe”, het museum met bijna 90 schilderijen en ruim 180 tekeningen van Vincent Van Gogh, de op een na grootste Van Goghverzameling ter wereld.
Museum Veluwezoom, gehuisvest in Kasteel Doorwerth, is voornamelijk gewijd aan de schilders van de Oosterbeekse school en Pictura Veluvensis. Het museum richt zich op drie specifieke periodes, de periode van de kunstenaarskolonie in Oosterbeek (1840-1870), de bloeitijd van Pictura Veluvensis (1902-1935) en de naoorlogse kunstenaars.
https://whichmuseum.nl/museum/museum-veluwezoom-doorwerth-685
Weet dat ook in Nunspeet, nog een dorp op de Veluwe, schilders aan het eind van de 19de– en het begin van de 20ste eeuw, naar de arme zandgronden van Nunspeet kwamen om er het boerenleven te schilderen. In 2014 is er trouwens het Noord-Veluws Museum geopend, waar schilderijen te zien zijn van de kunstschilders die in de periode 1870-1950, in en rond Nunspeet gewoond of gewerkt hebben.
https://www.noord-veluws-museum.nl/
Tussen de vele, vele illustraties in kleur krijgt u in het boek een beschrijving van elke schilder, ook de minder bekende, voorzien van een handige personen-index en de literatuurlijst. Het boek is een deel van de magnifieke reeks over schilders in een bepaalde plaats of streek van uitgeverij WBooks. Niet te missen!
https://wbooks.com/product-categorie/kunst/kunstenaarskolonies-nederland/
Dick van Veelen Jeroen Kapelle Ulbe Anema De schilders van de Veluwezoom 238 bladz. geïllustreerd uitg. WBooks ISBN 978 94 625 8336 8