Hoewel de naam en de grafische tekeningen van Escher bij heel velen bekend zijn, is er toch nog steeds veel onbekend over “Mauk”. Micky Piller & Kristoffel Lieten onthullen de onbekende motieven van de kunstenaar, die door raadselachtige combinaties van verschillende perspectieven in één werk, wilde verwonderen en misleiden, “bedotten”, noemde Escher het.
De Nederlandse kunstenaar, Maurits Cornelis Escher (1898-1972) werd wereldberoemd door zijn magisch intrigerende houtsneden, houtgravures en lithografieën, vaak gebaseerd op wiskundige principes en optische, isometrische illusies door te spelen met perspectief. De trap van Penrose bv. is het bekendst geworden in zijn litho, “Klimmen en dalen” (1960). De trap is daar onderdeel van een kloostercomplex, waar de monniken in twee richtingen op de trap lopen. Ook in zijn litho, “Waterval” (1961) gebruikte Escher dit idee. Onder werd boven en binnen werd buiten.
Herinner u dat Douglas Hofstadter (1945), toen nog hoogleraar in cognitieve wetenschappen aan Indiana University in Bloomington in de Verenigde Staten, in 1979, in zijn populaire klassieker, “Gödel, Escher, Bach: Een eeuwige gouden band” (“Gödel, Escher, Bach: an Eternal Golden Braid”), een briljante, ludieke interpretatie gaf van drie genieën, de graficus Escher, de wiskundige Gödel en de componist Johann Sebastian Bach. Aan de oppervlakte werden de gemeenschappelijke elementen in hun werken en levens besproken. Op een dieper niveau was het boek een weergave van de concepten die ten grondslag lagen aan wiskunde, symmetrie en intelligentie. Is het mogelijk dat levenloze systemen zoals computers, leven en intelligentie voortbrengen? Met “Gödel, Escher; Bach” beïnvloedde Hofstadter generaties filosofen, computerfreaks, wiskundigen en taalkundigen.
Hoewel internationaal gewaardeerd, was de Nederlandse graficus M.C. Escher lang onbekend in Nederland en België. In hun magnifiek geïllustreerd boek, “Escher Anders bekeken”, vertellen Micky Piller en Kristoffel Lieten 25 verhalen over bekende en onbekende prenten en tekeningen van Escher, de graficus die aan de hand van optische illusies, vorm wou geven aan de abstractie van eeuwigheid en oneindigheid. Het echtpaar Micky Piller en Kristoffel Lieten hebben daarvoor talloze bronnen geraadpleegd, het dagboek dat Eschers vader tot aan zijn dood in 1939 bijhield, zijn vele brieven, de reisdagboeken die hij bijhield en zijn agenda’s vol aantekeningen, de voorbereidingen voor zijn talloze lezingen, de interviews en zijn eigen publicaties.
In 25 hoofdstukken laten de auteurs heel deskundig zijn ontwikkeling zien van de prenten uit zijn Italiaanse periode (1923-1935) tot zijn later werk (de evolutie van landscapes naar mindscapes). Ze vertellen zijn levensverhaal en verdiepen zich met een nieuwe kijk op en een nauwkeurige vergelijking tussen de natuurgetrouwe weergave van voor de oorlog en een verzonnen werkelijkheid van na de oorlog (sic), in zijn unieke kunst.
De grote meerwaarde is dat Eschers onbekende zijde uitvoerig aan bod komt, bv. “de commerciële opdrachten die Escher vooral na de oorlog aannam, een muurschildering, houten vlakvullingen in het stadhuis van Leiden, verschillende pilaren, geveltableaus en boekillustraties”, zo lezen we in het voorwoord. “Escher Anders bekeken” brengt nieuwe inzichten met opvallende foto’s vol details uit de prenten, pilaren, postzegels, bankbiljetten, gevelversieringen tot zelfs van een bonbonblikje toe. Tot nader order, hét boek over het leven en werk van Maurits (Mauk) Cornelis Escher in het Nederlands. Zeker lezen!
Micky Piller studeerde Kunstgeschiedenis in Gent en werkte als journalist en kunstcriticus, onder meer voor NRC en Het Financieele Dagblad. Ze was adviseur bij de Bouwfonds Kunststichting en in 2002, werd ze de eerste conservator bij Escher in Het Paleis te Den Haag, tot haar pensionering in 2015.
De socioloog en antropoloog Kristoffel Lieten studeerde in Antwerpen, Reading en New Delhi en specialiseerde zich aan de Universiteit van Amsterdam in de sociologie en geschiedenis van Zuid-Azië. Later werd hij er hoogleraar Kinderarbeid. Samen maakt het echtpaar de website opwegnaardekunst.nl over eigen collecties in Nederlandse en Belgische musea. In 2019 verscheen hun “Gids naar de Nederlandse Musea. Op weg naar de kunst”, dat door Waanders werd uitgegeven.
Micky Piller & Kristoffel Lieten M.C. Escher Anders bekeken 256 bladz. Geïllustreerd uitg. Spectrum ISBN 9789000395392