Deze nieuwe opname presenteert orgelwerken van César Franck op 3 cd’s: sacrale orgelmuziek, symfonische orgelwerken en romantische orgelwerken, gespeeld door de Franse organist Olivier Penin, titularis organist van de St. Clothilde kerk in Parijs, waar Franck zelf organist was en waar deze opname werd gemaakt.

De werkzaamheden aan de Basiliek van Saint-Clotilde begonnen in 1846, en de bouw van het orgel startte slechts drie jaar later onder leiding van de deken der Franse orgelbouwers, Aristide Cavaillé-Coll. Het instrument dat ons is overgeleverd is een van de prachtigste overgebleven voorbeelden van zijn kunst en vakmanschap – en, cruciaal voor deze uitgave, beïnvloed in zijn constructie door César Franck, die het eerste concert op het nieuwe orgel speelde in 1859, een decennium nadat Cavaillé-Coll met het werk begon.

Zo kan het Saint-Clotilde-instrument zonder meer het Franck-orgel bij uitstek worden genoemd, de ideale thuisbasis voor zijn orgelwerk. En wie kan er beter een nieuwe opname van maken dan de huidige titularis van het orgel, Olivier Penin? Olivier  Penin zelf is goed opgeleid in de traditie van het Franse orgelspel. Hij brengt nl. tientallen jaren ervaring mee naar de opname van deze muziek en dit instrument, die als het ware voor elkaar gemaakt zijn. Met dit album van Franck in Saint-Clotilde treedt Penin in de voetsporen van voorname voorgangers als de componist en organist Jean Langlais. Toch brengt hij zijn eigen 21e-eeuwse waardering van het ongrijpbare idioom van de componist, gebaseerd op de geleidelijke accumulatie van stemming en intensiteit in lange, rapsodische stukken zoals de drie koralen en het “Grande Pièce symphonique”, en vervolgens het “Pièce Héroïque” en “Final”.

César Franck (1822-1890) wordt algemeen beschouwd als een van de belangrijkste Franse componisten van de 19^de eeuw. Hij was geen geboren Fransman, maar werd geboren in Luik, uit ouders van Duitse afkomst. Hij kreeg pas in 1873 het Frans staatsburgerschap. Als wonderkind studeerde hij piano en orgel in België en Frankrijk. Zijn carrière als reizend pianovirtuoos werd niet met succes bekroond, en pas als organist vestigde hij zich uiteindelijk in Frankrijk, waar hij werkte als leraar en organist. De kerk St. Clothilde in Parijs, met het prachtige Cavaillé-Coll-orgel, was zijn thuis. Net als Bruckner en Messiaen was hij een vroom christen die zijn muziek doordrenkte met een intense spiritualiteit die gepaard ging met een bijna heilige onschuld in zijn persoonlijk leven. Zijn muzikale stijl werd daarentegen gekenmerkt door rijke chromatiek, lange, weidse melodische lijnen en zeer persoonlijk contrapunt.

Het is enigszins verbazingwekkend, maar César Franck, toch wel dé grootmeester van het Cavaillé-Coll orgel, heeft eigenlijk relatief weinig gecomponeerd voor orgel. Francks meeste orgelwerken, gecomponeerd tussen 1846 en 1866, zijn met uitzondering van een meer uitgebreid Pièce en mi bémol, 4 Offertoria en een Elévation, alle kleine, liturgische werkjes. Tal van orgelcomposities, van een Offertoire CCF 55 uit ca. 1859, tot een Allegretto moderato, CCF 97, uit 1863 werden pas in 1905, met als titel ‘Pièces posthumes pour Harmonium (ou Orgue) à pedales pour l’office ordinaire’, gedrukt. Van de vele “Pièces postumes”, is weliswaar niet met zekerheid geweten of ze voor orgel of voor harmonium waren bedoeld. De tekstbezorger van de uitgave was Georges Franck (1848-1910), de zoon van de componist. Waarschijnlijk zijn die alle in de periode ca 1858-1863 ontstaan, getuige jaaraantekeningen (+ de specifieke dag en maand) bij enkele, niet alle, gepubliceerde orgelstukken. Het is trouwens niet duidelijk of alle orgelwerken van deze uitgave daadwerkelijk door César Franck zijn gecomponeerd. Francks oud-leerling Charles Tournemire meende dat er in de collectie stukken waren die niet van de hand van zijn oud-leraar konden zijn, op grond van door hem als compositorisch zwak en niet-idiomatisch beoordeelde kenmerken. Desondanks, blijven deze orgelcomposities, zolang de handschriften niet aan het licht zijn gekomen, toegewezen aan César Franck. De composities zijn daarenboven moeilijk exact te dateren omdat César Franck tot drie keer toe, zijn eigen composities heeft geordend in van elkaar afwijkende opusnummerreeksen.

César Franck verliet geleidelijk zijn carrière als virtuoos pianist terwijl hij zijn opleiding afrondde bij verschillende Parijse meesters, onder wie de organist François Benoist. Daarna was Franck vanaf 1853, organist in verschillende belangrijke Parijse kerken voor hij een functie aanvaardde in de Sainte-Clotilde, waar hij beschikte over het gloednieuw instrument van Cavaillé-Coll (foto). Hij componeerde zowel orgelwerken als andere genres die onderdeel werden van de apotheose van wat nu Le Renouveau français wordt genoemd.

Ter gelegenheid van de officiële ingebruikname van het groot Cavaillé-Collorgel in de grote zaal van het Palais du Trocadéro in Parijs (foto), op 1 oktober 1878, tijdens de Wereldtentoonstelling, componeerde Franck in dat jaar weliswaar drie orgelwerken, Fantaisie (Fantasie-idylle), Cantabile en Pièce héroïque, die in 1883 voor het eerst in druk verschenen onder de titel ‘Trois Pièces pour le grand orgue’. Op verzoek van de Parijse muziekuitgever Auguste Durand, componeerde Franck in de periode augustus-oktober 1890, kort voor zijn overlijden, nog een reeks orgelstukken ‘in grote stijl’, nl. de ‘Trois Chorals pour grand orgue avec pédale obligée’.

In deze box zijn bepaalde orgelwerken van César Frank geordend naar genre en verdeeld over 3 thema’s, het anagogish orgel, het symfonisch orgel en het romantisch orgel. Het anagogish orgel (Prière en 3 koralen) verwijst daarbij naar een methode van mystieke of spirituele interpretatie van verklaringen of gebeurtenissen, vooral van de exegese van de Schrift, die toespelingen op het hiernamaals ontdekt. Bepaalde middeleeuwse theologen hadden nl. vier methoden om de Schrift te interpreteren, letterlijk/historisch, tropologisch, allegorisch en anagogisch.

Olivier Penin, geboren in 1981, begon op vijfjarige leeftijd met pianospelen en ging in 1987 naar de masteropleiding in Caen. Na het behalen van zijn prijs, werd hij in 2004 door middel van een wedstrijd aangesteld op de galerij van het groot orgel van de Sainte Clotilde basiliek in Parijs. Tegenwoordig is hij de enige houder en heeft hij de leiding over religieuze muziek. Zo schrijft en arrangeert hij werken, creëert zaterdagen van het orgel maar ook een masterclass rond de meesters van Sainte Clotilde en hun inspiratiebronnen die studenten uit Europa en Azië volgen. Hij nam ook in 2013 op het Festivo-label een cd, “Tribute to the masters of Sainte Clotilde” op. De gespecialiseerde pers kon toen lovend zijn over zijn technische kwaliteiten. In maart 2016 bracht hij zijn zesde album uit. Het is een “eerbetoon aan Franck” in Bayard, gedistribueerd door Hamonia mundi met de drie koralen voor orgel, motetten voor koor en orgel (met het Basilica-ensemble) en twee creaties van Stéphane Delplace.

Inhoud:

CD 1: Anagogical Organ

Prière FWV 32

Choral Nr. 1 FWV38

1. Moderato
2. Maestoso – Poco animato
3. (no tempo indication)

Choral Nr. 2 FWV39

1. Maestoso – Largamente con fantasia
2. Primo tempo ma ub poco meno lento

Choral Nr. 3 FWV40

1. Quasi allegro
2. Adagio
3. Le double plus vite

CD 2:The Symphonic Organ

Grande Pièce symphonique FWV 29

1. Andantino serioso
2. Allegro non troppo e maestoso
3. Andante
4. Allegro
5. Andante
6. Allegro non troppo e maestoso – Andantino serioso – Allegro non troppo e maestoso – Poco lento – Andante – Très lent
7. Beaucoup plus largement

FantaIsie in AFWV35

Cantabile FWV36

Pièce héroique FWV 37

CD 3: The Romantic Organ

Fantaisie in C-FWV28

1. Poco lento
2. Allegretto catando
3. Quasi lento
4. Adagio

Pastorale FWV31

1. Andantino
2. Quasi allegretto
3. Andantino

Prélude, Fugue & Variation FWV30

1. Prélude: Andantino cantabile
2. Fugue: Allegretto ma non troppo
3. Variation: Andantino

Finale FWV33

César Franck Organ Music Olivier Penin Organ of Sainte Clothilde, Paris 3 cd Briljant Classics 96220