Jan Jacobs Mulder schreef een opvallend boek over de nu vergeten Afro-Franse componist, violist en dirigent Le Chevalier de Saint-George (1745-1799). Saint-George was tevens schermer en commandant van het Légion des Américains. Een onbekend maar heel opmerkelijk verhaal.
Panafieu en Mulder
Beethovens Kreutzer Sonate was oorspronkelijk opgedragen aan de violist George Augustus Polgreen. Hij werd ook Bridgetower genoemd en leefde van 1779 tot 1860. Deze vioolvirtuoos was half-Pools en…half-West-Indisch. Bridgetower was een mulat. “Un contemporain atypique de Mozart: Le Chevalier de Saint-George” is een wetenschappelijk boek van de eminente, Franse Prof. Michelle Garnier-Panafieu. Het was het resultaat van haar “Étude, diffusion et valorisation de l’Œuvre musical de Joseph de Bologne de Saint-George, dit Chevalier de Saint-George”. Zij stelde haar boek voor aan het publiek op het International Saint-George Festival in Guadeloupe in april 2011. Haar boek ging nl. over die andere gekleurde violist, de mulat Joseph Bologne. Die ging de geschiedenis in als de chevalier de Saint-George. De Nederlandse auteur Jan Jacobs Mulder verwerkte nu het leven van deze onbekende maar uitermate boeiende figuur in een prachtige roman.
Van Richepance tot Saint-George
In Parijs was een straat vernoemd naar Général Richepance (1770-1802). In 1802 werd Richepance gouverneur van Guadeloupe. Daar speelde hij een belangrijke rol bij het herstel van de slavernij en sloeg de opstanden van de zwarte bevolking neer. In 1798 had de rebellenleider Toussaint Louverture er nl. de macht gegrepen en de slavernij officieel afgeschaft. Napoleon, toen nog Bonaparte, stuurde een leger, nam Louverture gevangen en voerde de slavernij weer in. Zijn (eerste) vrouw Joséphine de Beauharnais, werd immers geboren op Martinique in een Franse, adellijke creoolse familie. De rebellie ging weliswaar verder en in 1804 werd Jean-Jacques Dessalines als Jacques Ier, de eerste (zwarte) keizer van het onafhankelijke Haïti. In 2001 heeft de Parijse gemeenteraad de naam van de straat veranderd in Rue du Chevalier de Saint-George (1ste/8ste arrondissement). En dit op verzoek van de Franse burgers uit West-Indië, uit “Les Indes occidentales françaises”.
De stervende Saint-George
Balzac en Dumas schreven reeds over hem. Mulders boek opent in het Parijs van 1799. In de turbulente tijd van de Franse Revolutie is Joseph Bologne ernstig gewond teruggekeerd uit Saint Domingue, vandaag Haïti, waar hij vocht tegen de kolonisten voor de afschaffing van de slavernij. Mulders beschrijft hem al stervende, en al stervende kijkt Saint-George terug. Hij vraagt zich af, heb ik genoeg gedaan? Een originele invalshoek.
Zwarte violist
Saint-George was van Frans-Afrikaanse afkomst. Hij werd geboren in Basse-Terre. Zijn moeder was een zwarte slavin, zijn vader was de Fransman Georges de Bologne Saint-Georges, fermier-général à la Guadeloupe en eigenaar van een plantage, “La Sucrerie de Clairefontaine”. Zijn vader bracht hem op 10-jarige leeftijd naar Frankrijk. Joseph groeide als buitenechtelijke zoon, fils mulâtre, van een blanke plantage-eigenaar en een vrijgekochte slavin, op in Parijs. Daar ontwikkelde hij zich tot een uitstekend violist, geroemd componist en gevierd schermer, geliefd bij de vrouwen. Hij kreeg muziekles van François-Joseph Gossec en vioolles van Jean-Marie Leclair. In 1761 ging hij in dienst als officier van de Koninklijke Garde.
Le Concert des amateurs
In de 18de eeuw ontwikkelde het spelen van publieke concerten zich in heel West-Europa. In Parijs ontstond in 1725 na “l’Académie royale de musique” met beperkte openbare concerten, “le concert Spirituel”. Vanaf de jaren 1770 organiseerden vervolgens de “Concert de la Log
e Olympique” en de “Concert des Amateurs” publieke concerten. In 1773 werd de violist Saint-George benoemd tot dirigent van “Le Concert des Amateurs”. Met dit orkest zou hij trouwens de eerste uitvoering hebben gegeven van een Sinfonia Concertante van Mozart en van diens ballet “Les Petit Riens”. Toen in 1789 de Franse Revolutie uitbrak, koos Saint-George de zijde van de revolutionairen. Hij componeerde zes opera’s (Opéra’s comiques en comédies mélées d’ariettes et de ballets, o.a. “Ernestine” op een libretto van Choderlos de Laclos), symfonieën (“Symphonies à plusieurs instruments”), concertante symfonieën, vioolconcerti en kamermuziek.
Boeiend
In 1936 harmoniseerde de Franse violist en componist Marius Casadesus (1892-1981), de neef van Robert, muziek van de Chevalier de Saint-George, ter gelegenheid van de Tricentenaire van de aanhechting van la Guadeloupe, la Martinique en la Guyane bij Frankrijk. “Joseph, de zwarte Mozart” is een historisch-literaire roman. We ontmoeten Haydn, hij schrijft over zijn jong overleden geliefde Elisabeth gevolgd door Teresa, en over zijn moeder/slavin Nanon. Mulder heeft het over de rol van Gluck, schrijft rauw realistisch of licht erotisch, vertelt over de ervaringen van Saint-George in Londen, en dit alles tegen de historische achtergrond van abolitionisme, revolutie, terreur maar ook bloeiende muziekkunst. Auteur Mulder brengt hier een totaal vergeten muzikale grootheid weer tot leven, geschetst tegen de achtergrond van een tijdperk dat de toekomst van Europa bepaalde. Mooi geschreven, origineel, boeiend, heel interessant en vooral heel belangrijk. Zeker lezen. Warm aanbevolen.