Het label Chandos bracht een cd uit met composities voor solisten, koor en orkest van Edward Elgar. De composities dateren uit de jaren ’90 van de 19de eeuw en werden lange tijd niet gespeeld.
Veel muziek van Edward Elgar (1857-1934) associëren we terecht met de regeringsperioden van de Engelse koningen Edward VII en George V. De werken die hij tijdens de daaraan voorafgaande periode van Queen Victoria componeerde, kennen we echter niet of toch veel minder. 1896 was nochtans een belangrijk jaar voor de ontwikkeling van de jonge Elgar. Het was een jaar met premières met maar een paar weken verschil van twee van zijn meest ingrijpende werken tot dan toe, “The Light of Life” en “King Olaf”. 1897 was het jaar van koningin Victoria’s jubileum. In de hoop te kunnen profiteren van de vieringen die in het hele land werden gehouden, gaf uitgever Novello de opdracht voor een reeks van werken van verschillende stijlen en genres. Hij wendde zich tot Elgar om een libretto van een zekere Shapcott Wensley op muziek te zetten. Ook componeerde Elgar voor de gelegenheid zijn Imperial March.
Elgar componeerde naast drie sublieme oratoria, acht al even sublieme profane cantaten. Voor het succes in 1899 van de geniale “Enigma Variations” was de jonge Elgar vooral bekend om zijn koorwerken, waarvan hij de meeste componeerde voor de koorfestivals van Hereford en het festival van Birmingham. Hoewel “The Black Knight”, “The Light of Life” (kennen we ook als “Lux Christi”), “King Olaf” en “Caratacus” later werden overschaduwd door zijn drie grote oratoria, “The Dream of Gerontius”, “The Apostles” en “The Kingdom”, en ze in Victoriaanse vergetelheid verdwenen, tonen die werken reeds de kenmerken en de bijzondere kwaliteiten van zijn latere magnifieke koor- en orkestwerken.
Na de opname van Elgars “Droom van Gerontius” met o.a. de sublieme tenor Philip Langridge, richt dirigent Sir Andrew Davis (°1944) zich nu op twee van die vroege koorwerken van Edward Elgar, “Scènes uit de saga van koning Olaf” en “The Banner of Saint George”. De opname kwam na een succesvol concert met dezelfde excellente Bergen Philharmonic en dezelfde vocale solisten, de imposante bariton Alan Opie, de scherpzinnige tenor Barry Banks, en de schitterende en beeldschone, Amerikaanse sopraan Emily Birsan, die tijdens dat concert met stralende delicatesse zong. De twee werken vormden Elgars reputatie als toonaangevende orkestrator en populairste, Britse componist van zijn tijd. De wereldlijke cantate Scènes uit de saga van koning Olaf ontleent de tekst aan het episch gedicht van Henry Wadsworth Longfellow over Olaf Tryggvason (cfr. Grieg), die in 995 koning van Noorwegen werd. Terwijl de tekst werd aangepast en uitgebreid, resulteerde het geheel in krachtige en plechtige muziek. De ballade “The Banner of Saint George” is gebaseerd op het verhaal van Saint George van Cappadocië, zoals verteld door de dichter uit Bristol Shapcott Wensley. Het werd in opdracht van de Britse toonaangevende uitgever Novello in 1896 gecomponeerd in slechts een maand tijd. Elgar overwon de prescriptieve aard van de woorden en componeerde een werk van blijvende charme. Voor Andrew Davis lijkt het wel een missie om een aantal van deze verwaarloosde composities te rehabiliteren. De dirigent maakte indruk met “Caratacus” op het Drie Koren Festival in Worcester in 2011 en vorig jaar in Bergen bracht hij Elgars Scènes uit de saga van koning Olaf. De cantate heeft sterke banden met de stad Bergen. Het gedicht van Longfellow waarop het is gebaseerd, was het gevolg van de vriendschap van de dichter met de in Bergen geboren violist en componist Ole Bull. Het vertelt over de heldendaden van de 10de-eeuwse Noorse koning Olaf Tryggvason, die zijn land christianiseerde. Sommige van de muziek is reeds zeer fijn. Er zijn weliswaar echo’s van Wagner, uiteraard, wat dacht u?, maar ook veel verwachtingen van wat de volgende tien jaar aan muziek zou komen. Het heerlijk gedempt koor bv. dat vooruit loopt op Gerontius en de stralende, levendige orkestrale passages en memorabele melodieën die zo uit de Enigma Variations zouden kunnen komen, zijn daar treffende voorbeelden van. Slechts in een deel van de solo nummers ontbreekt misschien nog wat echte individualiteit.
“King Olaf” is een cantate voor sopraan, tenor en bas, groot koor en groot orkest, gebaseerd het episch gedicht van H. W. Longfellow, bewerkt H. A. Ackworth. Deze laatste schreef ook de tekst voor Elgars “Caratacus”. De cantate bestaat uit een proloog, negen scenes en een epiloog. De première was in oktober 1896 tijdens het North Staffordshire Music Festival in de Victoria Hall van Hanley (deel van Stoke-on-Trent) o.l.v. Elgar. Ze werd gecomponeerd in opdracht van Charles Swinnerton Heap, organist, dirigent en componist en stichter van dat Festival. Koning Olaf werd in de jaren ‘80 al eens opgenomen door Vernon Handley voor EMI. Bij Davis meer drama en aandacht voor detail. Het Bergens orkest en koor spelen en zingen alsof het een deel van hun vast repertoire is, terwijl de solisten, sopraan Emily Birsan, tenor Barry Banks en bariton Alan Opie, allen meesterlijk omgaan met hun soms vermoeiende solo partijen. De cd bevat ook de ballade voor koor en orkest, De vlag van Saint George, die Elgar in 1897 componeerde voor het diamanten jubileum van koningin Victoria. De tekst, een gedicht van Shapcott Wensley, die ook tekst schreef voor composities van Elgars grote tijdgenoot John Henry Maunder, maakt van Longfellow een Pre-Rafaëlitische, Victoriaanse Dante, maar nogmaals de muziek overstijgt dat. Het is nog niet echt top Elgar, maar het overtrof toch reeds alles wat zijn Engelse tijdgenoten componeerden, hoe mooi hun muziek ook was. Opvallend.
De sage vertelt het verhaal van het leven, de strijd en de dood van koning Olaf, een Noorse kruisvaarder. Het werk is vaak bekritiseerd omwille van de tekst en de verhaallijn. Hoewel regelmatig uitgevoerd in de jaren onmiddellijk na de première, is het werk sindsdien grotendeels genegeerd. Jammer, want het werk bevat enkele van de mooiste melodieën van Elgar en wordt door velen beschouwd als zijn beste pre-Enigma compositie en voorafschaduwing van de grote oratoria die zouden volgen. De krachtige eerste scène, De uitdaging van Thor, de onstuimige vijfde scène, De Wraith of Odin, het zangerig duet tussen Thyri en Olaf, The Grey Land Breaks to Lively Green en het vrolijke koor, A Little Bird in the Air, hebben alle aanzienlijke aantrekkingskracht. Maar Elgar reserveerde de beste muziek voor de epiloog. Een herhaling van een aantal thema’s leidt naar het niet-begeleide slotkoor. “As Torrents in the Summer” is een ontroerende climax die Elgar nauwelijks nog heeft geëvenaard in zijn latere werken. De opname gebeurde in de Grieghallen in Bergen in Noorwegen in een productie van Brian Pidgeon en onder de waakzame oren van de geluidsingenieurs Ralph Couzens en Gunnar Herleif Nilsen. Niet te missen. Subliem. Een magnifieke cd.
Tags Elgar King Olaf The Banner of Saint George Bergen Philharmonic Choir Choir of Collegium Musicum Edvard Grieg Kor Bergen Philharmonic Orchestra Andrew Davis 2 Super Audio cd Chandos CHSA 5149