Adrianus was de zoon van een scheepstimmerman uit Utrecht. Hij studeerde theologie en werd rector van de universiteit van Leuven, opvoeder van keizer Karel V en diens stadhouder in Spanje. Hij was een vriend van Erasmus en kwam in conflict met Luther.

Het pontificaat van Adrianus VI. van Utrecht (1459-1523) duurde 379 dagen. Hij was er zelf niet bij toen 39 kardinalen in de Sixtijnse Kapel hem op 9 januari 1522 onverwacht tot paus kozen. Zuchtend aanvaardde hij dit goddelijk lot, een onwaarschijnlijke levensloop voor iemand van zijn afkomst. Eenmaal in het Vaticaan aangekomen wachtte hem een bijna bovenmenselijke opdracht. Rome balanceerde financieel en moreel op de rand van de afgrond.

Adrianus verontschuldigde zich voor de misstanden in zijn kerk, maar kon Luther niet overtuigen om te blijven. Evenmin wist hij de christelijke staten te verenigen in een kruistocht tegen sultan Süleyman.

Met zijn hervormingsplannen en karige levensstijl maakte paus Adrianus VI zich niet geliefd in het Rome van de renaissance. Hij was een hervormer, die niet opgezet was met de aflatenpraktijk en het ook niet had voor de pracht en praal van de renaissancepausen. Adrianus wilde versobering. Na zijn kort pontificaat overleed hij onder verdachte omstandigheden. Pas lang na zijn dood kreeg hij erkenning als wegbereider van de katholieke contrareformatie.

Niet eerder verscheen er een volledige en verantwoorde biografie van deze enige paus uit de Lage Landen. Het is een meeslepend verhaal tussen riddertijd en renaissance, tussen adel en burgerij, tussen Rome en de vroegste reformatie. Twan Geurts bestudeerde de oudste en de meest recente literatuur, maar trad ook in de sporen van Adrianus en reisde hem achterna, van Utrecht naar Leuven en van Zaragoza naar Rome.

Geurts vertelt meeslepend achtereenvolgens over de dood van een renaissancepaus, Adrianus’ verkiezing, de verdeeldheid in Europa, een burger van Utrecht, Adriaans’ kinderjaren als kind van de Ijsselvallei, de student, theoloog en deken in Leuven, Adrianus als opvoeder en raadsheer, ambassadeur en grootinquisiteur in Spanje en gouverneur van de keizer, de relatie Adrianus, Erasmus en Luther ten tijde van een mogelijke Europese alliantie tegen de sultan en Adrianus’ dood. Als epiloog, “Een vroege hervormer in Rome”. Bijzonder interessant. Een aanrader.

Twan Geurts (°1950) is theoloog en werkt als schrijver en journalist in Utrecht. Eerder publiceerde hij Engelen van deze tijd en Rolduc, dat werd genomineerd voor de M.J. Brusseprijs 2012.

TWAN GEURTS De Nederlandse paus Adrianus van Utrecht 1459-1523 UItg. Balans 320 bladz. ISBN 9789460031212