“Orchestral music from Der Ring des Nibelungen” door de  Buffalo Philharmonic o.l.v. JoAnn Falletta op het label Naxos. Niet te missen!

Deze heel opvallende opname biedt een hoogst originele, symfonische weergave van geselecteerde momenten uit de vier opera’s/drama’s van Richard Wagner, gearrangeerd voor orkest door medewerkers van Richard Wagner. 

Wagner nam actief deel aan de discussie rond de gedachte van de autonomie van muziek (absolute muziek) door muzikale vorm en harmonie, zoals beschreven in “Vom Musikalisch-Schönen, Ein Beitrag zur Revision der Ästhetik der Tonkunst” (1854) van criticus Eduard Hanslick. Wagner opteerde daarentegen voor verruiming van de zeggingskracht van muziek door haar met literatuur en drama te verbinden. Onder invloed van Schopenhauer ontwikkelde hij daarenboven zijn droomtheorie, een allegorische droom over het verband tussen muziek en drama met de dramatische handeling als de zichtbaar geworden afbeelding van de muziek. In “Zukunftsmusik” (1860) legde hij zijn ideeën uit en stelde hij het (Wagneriaans) muziekdrama voor als de ultieme vervolmaking van de absolute symfonische muziek. 

Door Wagners immens talent voor schilderachtige karakterisering, lenen zijn opera’s zich trouwens makkelijk voor het genre van het toongedicht of symfonisch gedicht. Wagner had het immers over de “Worttonsprache” en ging nader in op de relatie tussen woord, melodie, harmonie, toonsoort en modulatie bij de opbouw van muzikale perioden of frasen. Het ‘spraakvermogen’ van het orkest  ondersteunde de handeling.  Het orkest doet dit op een auditieve wijze  aan de hand van Erinnerungsmotiven als  voorgevoel of herinnering, als wegwijzers voor het gevoel.

Wat beluistert u op deze cd ? De hier gepresenteerde orkestrale composities in zeven scènes, elk met een evocatie van een hoofdpersonage in de sage, zijn exemplarisch. Das Rheingold – Ingang van de goden in het Walhalla: met magisch goud, gestolen uit de Rijn, maakt Wotan schandelijke deals met onderwereldreuzen om Walhalla, de nieuwe burcht, te bouwen voor de goden. Die Walküre – The Ride of the Valkyries: Brünnhilde en de onverschrokken Walküren vliegen over het hemelse rijk of firmament en dragen dode helden op de rug van hun gevleugelde rossen, terug naar Walhalla. Die Walküre – Wotan’s Farewell and Magic Fire Music: Brünnhilde was ongehoorzaam aan het bevel van Wotan om de onschuldige Siegmund onbeschermd achter te laten in de strijd. Na een aangrijpende klaagzang als afscheid, laat haar vader Wotan haar vervolgens slapen op een grote rots omringd door vuur, zodat alleen een onverschrokken held haar kan wekken.

Siegfried – Forest Murmurs: Siegfried geniet van de schoonheid van de natuur in een prachtige pastorale scène. Götterdämmerung – Siegfried’s Rhine Journey: Siegfried reist met een vreugdevol hart over de Rijn met zijn betoverde hoorn.

Götterdämmerung – Siegfried’s Death and Funeral Music: de onschuld van Siegfried wordt dodelijk verraden. Nadat de waarheid bekend is wordt hij op een grote brandstapel gelegd. Götterdämmerung – Bewonderingsscène van Brünnhilde: Brünnhilde steekt met een fakkel de brandstapel van Siegfried aan en gooit hem daarna in Walhalla waar de samenzwerende goden op hun lot wachten. Bereden op haar hengst, Grane, springt Brünnhilde in de vlammenzee, verlossende haar eeuwige band met Siegfried. Het gezuiverd Rijngoud wordt teruggewonnen door de Rhinemaidens en keert terug naar de gewijde diepten van de Rijn.

Afgezien van zijn conflicterende levensstijl en de sagen en personages van zijn libretti, wordt Wagner vandaag in de eerste plaats vereerd voor zijn muziek. In het bijzonder, voor zijn buitengewone gave voor harmonie en sublieme chromatische progressies. Hij beweerde dat hij ‘muziek van de toekomst’ componeerde en dat is hem op legendarische wijze gelukt. Zijn genialiteit voor harmonische aantrekkingskracht was ook duidelijk in zijn gebruik van kleine, melodieuze fragmenten als thematische handtekeningen voor individuele personages en gebeurtenissen op het toneel. Wat de verhaallijn van de Ring betreft, schreef Wagner de vier libretti in omgekeerde volgorde, te beginnen in 1848. De muziek was echter meteen gecomponeerd volgens de verhaallijn en werd uiteindelijk voltooid in 1874, 26 jaar later.

Wagner was een opmerkelijke symfonicus met een meesterlijke beheersing van het orkestraal palet. Met een oor afgestemd op innovatie verrijkte en vernieuwde hij de standaard instrumentatie met het gebruik van de zogenaamde tenor- en bas-Wagnertuba (“Waldhorntuba”), een instrument met een klank die de combinatie was van deze van een hoorn en van een trombone, naar het voorbeeld van de saxhoorn, bedacht in Parijs in het atelier van Adolphe Sax. Wagner merkte ook op dat Sax de basklarinet enorm had verbeterd, wat een mooie toepassing vond in de Ring en eerder in Tristan. Het was duidelijk als orkestrator, dat Wagner de weg vrijmaakte voor ‘de toekomst van muziek’.

Om redenen van enscenering en omdat het orkest de zangers gemakkelijk kon overstemmen (met name in de Ring), ontwierp en begeleidde Wagner de bouw van het operatheater in Bayreuth, bekend als het Festspielhaus. Met de klassieke waaiervorm van een Grieks amfitheater, heeft het Bayreuth Festspielhaus ook een speciale inbouwput (“Orchestergraben”) (foto) voor het orkest, met zes afdalende niveaus. De koperen blaasinstrumenten zijn geplaatst op de lagere niveaus, houtblazers in het midden en strijkers boven als eerste. Bovendien, uiteraard met uitzondering voor de dirigent, is het hele orkest aan het oog onttrokken, een magische, sonore ervaring.

Ontdek hier Wagners geniale muziek over en bij dwergen, nimfen, reuzen, helden, goden en de draak in arrangementen voor orkest van Engelbert Humperdinck (1854-1921) (Siegfrieds Rhainfahrt), Wouter Hutschenruyter (1859-1943) (Die Walküre), Ludvík Šťastný (1823-1883) (Siegfried’s Death and Funeral March) en Hermann Zumpe (1850-1903) (Das Rheingold en Siegfried). Humperdinck, Šťastný en Zumpe waren als dirigent, medewerkers van Richard Wagner. Wouter Hutschenruyter was een Nederlandse componist, dirigent en  schrijver over muziek. In juli 1896 recenseerde hij voor de “Nieuwe Rotterdamsche Courant”, een opvoering van Wagners “Ring des Nibelungen” in Bayreuth. Alles heel nauwkeurig, karaktervol, kleurrijk, briljant en plastisch gespeeld door een toporkest o.l.v. een top dirigente. Heel origineel, heel, heel bijzonder. Niet te missen! 

WAGNER Orchestral music from Der Ring des Nibelungen Buffalo Philharmonic JoAnn Falletta 8.573839

https://www.stretto.be/2019/03/27/complete-overtures-and-orchestral-music-from-the-operas-van-richard-wagner-door-o-a-the-philharmonia-o-l-v-yuri-simonov-op-het-label-brilliant-classics/

https://www.stretto.be/2018/02/07/magnifieke-orkestmuziek-van-zoltan-kodaly-op-het-label-naxos/