“Wagnerspectrum” mag als uitgave van boeken twintig kaarsjes uitblazen. “Wagner und die bildende Kunst” is immers het 20ste deel van deze heel prestigieuze reeks. En omdat uitgeverij Königshausen & Neumann twee delen per jaar uitgeeft, mogen de uitgeverij, de samenstellers en de auteurs ook nog eens tien kaarsjes uitblazen want Wagnerspectrum viert dit jaar zijn 10-jarig bestaan.
Als u zich heel, maar dan ook heel professioneel wil documenteren over Richard Wagner, hoeft u enkel wat Duits te kennen. Want dan kan u terecht bij Wagnerspectrum, een neutraal en open adviescentrum voor internationaal onderzoek dat als discussieforum gewijd is aan het genie van Richard Wagner, zijn werk en zijn receptie. Het tijdschrift (zij noemen dat zo) is niet enkel hoogst gespecialiseerd gericht op interdisciplinair onderzoek, analyse en debat van en over de persoon van Richard Wagner en zijn werken, maar behandelt naast muziek en theater o.a. ook literatuur, politiek en filosofie. Wagnerspectrum staat voor de hoogste kwaliteit en wordt uitgegeven door Udo Bermbach (Universiteit van Hamburg), Dieter Borchmeyer (Beierse Academie voor Schone Kunsten), Sven Friedrich (directeur van de Richard-Wagner-gedenktekens Bayreuth), Hans-Joachim Hinrichsen (Universiteit van Zürich), Arne Stollberg (Universiteit van Basel) en Nicholas Vazsonyi (Universiteit van South Carolina). De indrukwekkende, wetenschappelijke en internationale adviesraad bestaat uit Werner Breig, Duitsland; Brian Coghlan, Australië; Sieghart Döhring, Duitsland; Saul Friedlander, Israël / USA; Lydia Goehr, USA; Thomas Gray, USA; Ulrich Konrad, Duitsland; Jean-Jacques Nattiez, Canada; Hannu Salmi, Finland; Egon Voss, Duitsland en Stewart Spencer, UK.
Tien jaar geleden begonnen de specialisten die instaan voor de uitgave van de reeks met een boek (zij noemden en noemen het nog steeds bescheiden een Zeitschrift), (Heft 1 – 2005), volledig gewijd aan “Tristan und Isolde”. Ondertussen hebben ze uitvoerige studies gewijd aan de meest diverse aspecten van Wagners werk (o.a. Boeddhisme, Thomas Mann & Wagner, de Graal, Wagner en Italië).
Nu hebben ze 23 (!) auteurs samengebracht om Wagners relatie tot de beeldende kunst toe te lichten. En hoe! De hoogstaande kwaliteit van de teksten is mede te wijten aan het feit dat niet enkel musicologen schrijven (bvb. de bekende Wagner specialisten Egon Voss en Michael von Soden), maar ook kunsthistorici (Simone Brandes en Gudula Mayr), een specialist architectuur en design (Dietrich Erben), een filosoof en pianist die musicologisch dan ook nog eens gevormd is door Constantin Floros (Siegfried Gerlich) en een germanist (Steffen Prignitz), om er maar enkelen te noemen.
In deel 14 “Wagner und die bildende Kunst”, bijt Eva Wruck de spits af met haar tekst „Jetzt spielt der Wahnsinnige auch noch bei verdunkeltem Raume!“. Dat is een essay over Richard Wagners Bühnenästhetik. In zijn essay „ … wo ich gerade bin, nach meinem plane aus bretern ein theater errichten lassen“ heeft Dietrich Erben het vervolgens over de Architekturtheoretische Annäherungen an Wagners Idee des Festspielhauses en schrijft Christine Tauber over Richard Wagner und die utopische Bautätigkeit Ludwigs II. von Bayern. Michael von Soden heeft het vervolgens over de schilder en illustrator Franz Stassen (foto), Anmerkungen zu dem unwiderstehlichen Drang eines frommen Gemüts zum Politischen. Rond 1908 werd Franz Stassen (1869-1949), afkomstig uit de mooie Gebroeders Grimm stad Hanau, nl. lid van de kring rond Siegfried Wagner. Hij maakte tekeningen en ontwerpen bij Wagners “Rheingold” en bij de andere delen van “Der Ring des Nibelungen”. Stassens werk was een eerbetoon aan de Germaanse religie van de natuur die hij combineerde met esoterische ideeën over een spiritualistisch christendom.
Hij werd in 1930 lid van de NSDAP en creëerde vier wandtapijten met motieven uit de Edda voor Hitlers nieuwe Rijkskanselarij. Hij werd dé illustrator van de werken van Wagner maar ook van legenden en sprookjes. Stassen had belangrijke solotentoonstellingen 1937 in Bayreuth en in 1940 in Dresden en kreeg in 1939 van Hitler persoonlijk de titel van professor. In 1944 plaatste Hitler ten slotte zijn naam als belangrijkste schilder van het Derde Rijk op de Gottbegnadeten-Liste.
Na dit belangwekkend essay heeft Simone Brandes het vervolgens over Die katalanische Wagnerverehrung am Beispiel Salvador Dalís, schrijft Gudula Mayr in „Licht und Dunkel“ – „Schall und Stille“ over de beeldhouwer Johann Bossard, en heeft Andreas Zeising het in navolging van het vorige, in zijn essay “Einer für alle”, over de Richard-Wagner-Denkmäler zwischen Heroenkult und postmoderner Mitmenschlichkeit. Uitzonderlijk interessant. Naast Bismarck kreeg Wagner nl. tijdens het Keizerrijk de meeste monumenten in Duitsland en de Zwitserse beeldhouwer Johann Bossard (1874-1950) en zijn vrouw Jutta bouwden in het Noord-Duitse Lüllau in Jesteburg in de Lüneburger Heide, een opvallend mooi Atelierhaus en Kunsttempel met een Eddasaal (foto’s) naar de prachtige esthetiek van Wagners drama’s.
In het hoofdstuk Gespräch/„Resonanzräume für Wagners Aktualität“ lezen we vervolgens het interview dat Dieter Borchmeyer en Arne Stollberg hadden met rosalie (eigenl. Gudrun Müller (°1953)), die in 1994-1998 de decors en kostuums ontwierp voor de Bayreuther Festspiele. Dirigent was toen James Levine en de regie was van Alfred Kirchner. Dan volgen nog eens vier essays van Christiane Baumann, Karin Martensen, Siegfried Gerlich en Egon Voss over Richard Wagner en het Duitse naturalisme, over Die Isolde einer ganzen Generation, zijnde Anna Bahr-Mildenburg (foto), over Richard Wagners Kulturphilosophie und Metapolitik en over Meistersinger und Sommernachtstraum, een vergelijking en gelijkenis met notenvoorbeelden van en tussen Mendelssohn en Wagner. Een revelatie. Als Forum heeft Steffen Prignitz het ten slotte over Wagner-Philologie.
Naast de essays bevat het boek ook besprekingen van recent verschenen boeken, cd’s en dvd’s. Zo bespreekt Sven Friedrich “Königin und Täubchen. Die Briefe von Cosima Wagner an Ellen Franz/ Helene von Heldburg” – “The Queen and the Chick. Cosima Wagner’s Correspondence with Ellen Franz/Helene von Heldburg” en heeft Chris Walton het over het boek van Verena Naegele en Sibylle Ehrismann over “Die Beidlers, Im Schatten des Wagner-Clans”, Zürich, verschenen bij rüffer & rub Sachbuchverlag 2013.
Aangaande boeken recenseert Hans Rudolf Vaget het boek van Raymond Furness, “Richard Wagner”, (London: Reaktion Books Ltd. 2013), bespreekt Ivana Rentsch “Wagner in Russia, Poland and the Czech Lands” (Musical, Literary and Cultural Perspectives”, Ashgate 2013) en heeft Maria Stolarzewicz het over “Wagner als Philologe, Textarchäologische Erschließung des „Ring des Nibelungen“ und dreier polnischer Übersetzungen” van Agnieszka Bitner-Szurawitzki (Würzburg: Königshausen & Neumann 2013). “Verdi und Wagner, Kulturen der Oper” en “Richard Wagner, Neue Text-Ausgabe, chronologisch und vollständig” worden besproken door Dieter Borchmeyer, en als laatste bespreekt Cornelia Bartsch het boek van Eva Weissweiler, Erbin des Feuers. Friedelind Wagner. Eine Spurensuche, (München: Pantheon 2013).
Wat uitgave van recente cd’s betreft bespreekt Thomas Seedorf “Der Ring des Nibelungen”. Symphonic excerpts, dirigent Philippe Jordan, Orchestre de l’Opéra de Paris (2013), 2 CDs, Erato), bespreekt Klaus Pietschmann “Christoph Willibald Gluck, Iphigenia in Aulis. Bearbeitung von Richard Wagner” (1847) (2 CDs, Oehms) en bespreekt Sebastian Strauss de uitgave van “Das Liebesverbot” en van “Rienzi”, beide o.l.v. Sebastian Weigle, het Chor der Oper Frankfurt en het Frankfurter Opern- und Museumsorchester (2013), allebei 3 cd’s, uitgegeven door Oehms.
Het boek eindigt met besprekingen van Andreas Falentin van de dvd uitgaven van “Parsifal” door de Metropolitan Opera New York o.l.v. Daniele Gatti, in een regie van François Girard, decor van Michael Levine, kostuums van Thibault Vancraenenbrook (foto’s) en het koor ingestudeerd door Donald Palumbo (2013- 2 DVDs, Sony Music), en van “Siegfried” en “Götterdämmerung” beide door de Scala van Milaan o.l.v. Daniel Barenboim, in een regie van Guy Cassiers (foto) met kostuums van Tim van Steenbergen, allebei uitgebracht op dvd door Arthaus. Namen om meer dan fier op te zijn en een boek dat u absoluut, absoluut niet mag missen. Heel warm aanbevolen.
Schwerpunkt Wagner und die bildende kunst Wagner Spectrum Udo Bermbach (Herausgeber), Dieter Borchmeyer (Herausgeber), Sven Friedrich (Herausgeber), Hans-Joachim Hinrichsen (Herausgeber), Arne Stollberg (Herausgeber), Nicholas Vazsonyi (Herausgeber) Duits 352 bladz. Duits Königshausen & Neumann ISBN-10: 9783826056284
https://www.stretto.be/2017/08/22/de-culturele-globalisering-van-wagners-muziektheater/