Het Palazzetto Bru Zane-Centrum voor Franse Romantische Muziek viert zijn 10-jarig jubileum met een Faustiaans verhaal. Zodra de held een zilveren bel laat rinkelen, ontvangt hij van de duivel rijkdom om de door hem geschilderde danseres te verleiden. Maar, in ruil daarvoor moet een onschuldige sterven.
“Le timbre d’argent” is een ‘opéra fantastique’ in vier bedrijven op een Frans libretto van Jules Barbier en Michel Carré. Hoewel voltooid in 1865, beleefde de opera pas in februari 1877 zijn première, toen hij werd gepresenteerd door Albert Vizentini’s Théâtre National Lyrique in het Théâtre de la Gaîté in Parijs. Het bevat de bekende aria “Le bonheur est chose légère.” Le timbre d’argent is de eerste opera die Saint-Saëns (1835-1921) componeerde. De opera werd geschreven in opdracht van het Théâtre Lyrique en Sant-Saëns begon de muziek ervoor te componeren in 1864, eindigend in 1865. De première van het werk werd vertraagd, eerst door de financiële moeilijkheden van het operagebouw en later door de Frans-Duitse oorlog. In de daaropvolgende 12 jaar stelde Saint-Saëns de dialogen opnieuw samen om een Grand Opera-versie te vormen, maar Albert Vizentini en zijn Théâtre National Lyrique, die het uiteindelijk opvoerden, besloten de originele versie uit 1864 te gebruiken voor de première van de opera in 1877. De versie als grand opéra werd pas voor het eerst opgevoerd in 1913.
Conrad, een kunstenaar, heeft een ongezonde obsessie voor goud en wordt verder verdiept in zijn eigen schilderij van Circe, belichaamd in de levende wereld door de ballerina, Fiametta, Conrad krijgt een zilveren bel van Dr. Spiridion. Als hij de bel laat rinkelen, ontvangt hij al het goud waar hij naar verlangt, maar ten koste van iemands dood. De opera eindigt met het besef dat alle gebeurtenissen slechts in Conrads koortsige geest hebben plaatsgevonden.
De librettisten van “Le timbre d’argent” schreven ook de libretti voor Gounods “Faust” en Offenbachs “Les contes d’Hoffmann”, waardoor de opera van Saint-Saëns fungeert als een belangrijke schakel tussen deze twee. Alle drie deze opera’s onderzoeken de afhankelijkheid van de held van een dreigende oudere man, opgelegd door een duivels pact. Het karakter van Conrad bv. lijkt in veel opzichten op dat van Hoffman in de opera van Offenbach, en het doortrapte karakter van Dr. Spiridion komt goed overeen met de slechteriken bij Offenbach (Lindorf, Coppélius, Dapertutto en Dr. Miracle). Hoewel de muziek van “Le timbre d’argent” zowel ‘veelzijdig als vloeiend’ is, levert het drama soms moeilijkheden op, vooral het nagebootste deel van Fiametta en de ietwat zwakke onthulling van de waarheid aan het einde van de opera. Er zijn weliswaar ook verschillende gedurfde scènes, zoals een theater dat van achteren op het podium wordt bekeken en een aantal fantasierijke transformaties. Een aantal van de positieve aspecten van deze opera beïnvloedde ongetwijfeld Offenbachs Les contes d’Hoffmann, aangezien zijn eerste gerichte inspanningen tot het componeren van Hoffman, in 1877 plaatsvonden, tijdens de eerste 18 uitvoeringen van “Le timbre d’argent”.
Saint-Saëns componeerde in totaal 13 opera’s. Nooit heeft opera een zo gecompliceerde carrière gehad als “Le Timbre d’argent”. Voltooid in 1864, net na de tweede mislukking van de componist in de Prix de Rome-wedstrijd, moest het werk in zijn versie met gesproken teksten, wachten tot 1877 om in het Théâtre National Lyrique in Parijs, in première te gaan o.l.v. de violist en operacomponist, Jules Danbé (1840-1905) (foto). De onverwachte sluiting van de zaal maakte elke herneming onmogelijk en de componist wijzigde voortdurend de partituur die hij nochtans voor één van zijn beste producties hield. De opera werd in 1905 opnieuw opgevoerd in Monte-Carlo en in 1914 in De munt/La Monnaie, in een volledig gezongen versie met de herintroductie van de weggelaten scènes uit 1877.
“Het onderwerp”, zo stelde Saint-Saëns, “is niets anders is dan de strijd van de ziel van een kunstenaar tegen de vulgariteiten van het leven, zijn onvermogen om te leven en te denken zoals iedereen”. Zijn opera was van het allergrootste belang in de geschiedenis van de Franse opera, omdat deze volgens innovatieve voorschriften in het midden van een Wagneriaans debat werd gecomponeerd. Anticiperend op de fantasmagorie van Offenbachs “Les Contes d’Hoffmann”, is de vertelling een nachtmerrie, en is de slotscène, “O Vierge mère – A vous mon âme”, niets minder dan een revolutionair en wonderbaarlijk geavanceerd werk.
“Le Timbre d’argent” in de versie zonder coupures van de Munt in 1914, werd in juni 2017 nieuw leven ingeblazen in de Opéra Comique Salle Favart door Les Siècles, het accentus-koor o.l.v. François-Xavier Roth, en werd opgenomen met de steun van het Centre de musique romantique française. “Le Timbre d’argent” wordt hier gepresenteerd in deze definitieve versie, de laatste van wel tien revisies in een periode van bijna vijftig jaar. Het dynamisch dirigeren van François-Xavier Roth en de uitzonderlijk nauwkeurige en vurige uitvoering van het periode-instrumentorkest Les Siècles, laten zien dat Saint-Saëns zijn opera terecht als één van zijn meesterwerken beschouwde.
De schitterende solisten/personages zijn Jodie Devos (Rosa) (foto), Tassis Christoyannis (Spiridion), Hélène Guilmette (Hélène) (foto), Edgaras Montvidas (Conrad), Yu Shao (Bénédict), Jean-Yves Ravoux (Patrick), Raphaëlle Delaunay (Circée) en Matthieu Chapuis (Un Mendiant). In het bijbehorend boek schreven Agnès Terrier en Alexandre Dratwicki, “Quand sonne l’heure de la redécouverte”, Hugh Macdonald, “le Timbre d’argent et ses transformations”, Marie-Gabrielle Soret “La genèse du Timbre d’argent” en Gérard Condé, “Bien plus qu’un galop d’essai…” Daarop volgen teksten van Camille Saint-Saëns zelf, “Un mot de l’auteur”, “Histoire d’un opéra-comique (mai 1911)” en “Le Timbre d’argent (janvier 1914)”. Een bijzondere herontdekking. Niet te missen!
Camille Saint-Saëns Le Timbre d’argent 1864 Hélène Guilmette Jodie Devos Yu Shao Tassis Christoyannis Les Siècles/accentus François-Xavier Roth 2 cd + boek Opéra français/French opera Palazzetto Bru Zane BZ1041