.Het “Excellente Kookboek van doctor Carolus Battus” verscheen in 1593 in Dordrecht als afsluiting van een medisch werk. Het was het eerste gedrukt kookboek in de Republiek. Deze verzameling van zo’n driehonderd recepten liet op unieke wijze, de veranderende keuken zien van de late middeleeuwen naar de moderne tijd.Neerlandici, Christianne Muusers en Marleen Willebrands, hebben dit historisch kookboek hertaald in modern Nederlands, met uitgebreide achtergrondinformatie over Battus, zijn gezondheidsleer, de keukeninrichting en Battus’ kookkunst. Ruim dertig bewerkte recepten brengen de smaak van het verleden op uw bord. Kunsthistorica, Alexandra van Dongen, beschreef de gedekte tafel en de tafelmanieren uit die tijd, geïllustreerd met foto’s van prachtig, zestiende-eeuws tafelgerei uit de collectie van Museum Boijmans van Beuningen. Dit omvangrijk kookboek met zo’n driehonderd tongstrelende recepten, doet kennismaken met oude kooktechnieken zoals roosteren voor open vuur en bakken in een taartpan, en gerechten die soms vreemd lijken (wat zijn bv. gekloven nonnen?), maar soms juist heel bekend overkomen, zoals stoofpeertjes en wafels.Carel Baten, Frans Batin of Carolus Battus (ca. 1540-1617) (foto) was een Lutherse arts en schrijver. Hij schreef medische, bv. “Handtboeck der chirurgien” (1590), en niet-medische boeken, bv. “Van de Siele des Menschen” (1601). De broers Carel, Paulus en Levinus, afkomstig uit het Graafschap Gent, studeerden vanaf 1557, samen, geneeskunde aan de universiteit van Rostock. Carel werkte in Hamburg, Dordrecht, Antwerpen en Amsterdam als arts, en publiceerde in Dordrecht, in 1589, de vertaling van het “Artzney-buch” uit 1568, van de Augsburgse arts en apotheker, Christof Wirsung (1500-1571), met als titel, “Medecyn Boec”. In 1593 verscheen de tweede druk, die Baten uitbreidde met ‘eenen seer excelenten gheexperimenteerden nieuwen coc-boeck’, een kookboek met recepten voor exotische zaken als wijn, amandelen, citroenen, sinaasappelen en specerijen.Marleen Willebrands laat u in de inleiding allereerst kennismaken met de figuur van Carel Baten. Daarna neemt Christianne Muusers u mee de keuken in. Zij schrijft over de praktijk van het koken in de 16de eeuw, de keukeninrichting en het keukengerei, waarbij de vele, bijzonder mooie afbeeldingen, een extra aanvulling vormen. Alexandra van Dongen nodigt u vervolgens uit aan tafel met Carolus Battus, vanuit het perspectief van de materiële cultuur van de gedekte tafel.Voor de hertaling van het kookboek selecteerde ze aan de hand van de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen, een rijke 16de eeuwse keukeninventaris van wel tachtig objecten, waarmee het door Battus in het kookboek omschreven instrumentarium van de kok, tastbaar wordt. Ook betrok zij de humanistische tafelcultuur uit de 16de eeuw bij haar verhaal, vooral bekend geworden door het werk, “De civilitate morum puerilium” ofwel “Goede manierlijcke seden, Hoe die Jonghere gaen, staen, eten, drincken, spreken, swijghen, ter tafelen dienen, ende die spijse ontghinnen sullen” uit 1530, van Erasmus. Daarna volgt een selectie van heerlijke, aan de moderne keuken ‘vertaalde’ recepten, uit Battus’ boek. Daarmee kunt u de smaak van de 16de eeuw ervaren in de vorm van een driegangenmaaltijd met zo’n dertig uitgewerkte recepten uit dit kookboek. Roos Mestdagh heeft ze daarenboven voor u sfeervol gefotografeerd.

Christianne Muusers Marleen Willebrands Het excellente kookboek van doctor Carolus Battus uit 1593 geïllustreerd 320 badz. Uitg. Sterck & De Vreese ISBN 9789056156497