“Het woord “boeddhisme” suggereert een eenheid die er niet is, niet in het Westen, maar ook niet in Azië.” Paul van der Velde, “In de huid van de Boeddha”, een onthullende en heel verrijkende uitgave van Balans.

 

Het boeddhisme is al jaren zeer populair in het Westen. De Boeddha is te vinden in interieurs en tuinen, woorden als ‘mindfulness’ en ‘zen’ zijn volkomen ingeburgerd en meditatiecursussen bestaan in talloze varianten, van intensieve retraiteweekenden tot ‘buddhism light’ in wellnesscentra. Maar, wat zoeken moderne westerlingen die zichzelf zo vaak als ‘niet-religieus’ beschouwen, eigenlijk in het boeddhisme? “Een ding is zeker: de ideeën die wij erover hebben, kloppen vaker niet dan wel. Het boeddhisme is niet de antistressreligie die het Westen er graag van maakt”, zo klinkt het. Hoewel de Boeddha vaak met een subtiele glimlach wordt afgebeeld was hij bepaald geen vrolijk mens. Paul van der Velde keert terug naar de bronnen en neemt de lezer mee op zoek naar de essentie van het boeddhisme, de vele legenden, de talloze scholen, de verschillende visies die in de loop van de tijd ontstonden. Hij vindt de veelkleurigheid van de leer en de uitwassen ervan. Man en vrouw gelijk? Geen sprake van. Vredelievend en geweldloos? Zeker niet.Na de inleiding: het ideale boeddhisme, vervolgt Paul van der Velde met “De Boeddha, de grote scholen: Theravada, Mahayana en Vajrayana, de verbreiding door Azië en het ‘nieuwe boeddhisme’, en de leer van de Boeddha. Daarna heeft hij het over  Wie is boeddhist? Geloof, religie, levenswijze?, het geperfectioneerd lichaam van de verlichte, de Dalai Lama: het oude lichaam van compassie, de mensen, Boeddhistisch geweld, oneindige meditaties, Zenboeddhisme, de helende Boeddha: boeddhisme en Dit boek biedt de lezer allereerst een inleiding in het boeddhisme. Centraal hierbij staat dat het boeddhisme geen eenheid is, maar dat alle boeddhisten wel twee dingen gemeenschappelijk hebben. Dat is in de eerste plaats dat ze zich verhouden tot het leven van de Boeddha. In de tweede plaats vinden alle stromingen van het boeddhisme dat zij, en eigenlijk zij alleen, toegang hebben tot wat de Boeddha echt heeft gezegd of bedoeld. Vervolgens gaat de auteur kijken hoe het boeddhisme zich verspreidde door Azië en hoe het uiteindelijk in het Westen aankwam, waardoor wij het nu hier ook kennen, en hoe westerlingen het boeddhisme eigenlijk bekijken. Dan gaan we verder met de grote leerstellingen van het boeddhisme. Waarom had het boeddhisme succes en wat onderrichtte Boeddha zijn leerlingen eigenlijk?Als deze basis is gelegd, gaat de aandacht uit naar een aantal specifieke onderwerpen die van belang zijn om het boeddhisme te begrijpen. We gaan kijken naar de ideale gestalte van Boeddha. Hij is in de ogen van veel Aziaten een supermens en dat komt naar voren in zijn afbeeldingen: het Boeddhabeeld. Boeddhabeelden zijn ook in het Westen prominent aanwezig. Er worden heel wat verhalen over verteld en de beelden vormen de meest concrete aanwezigheid van de Boeddha. Je ziet ze overal. Dan is er de interessante figuur van de Dalai Lama, een van de belangrijkste boeddhistische leiders in de moderniteit.Dan verschuift de aandacht naar de mens, maar met name naar geslacht. Is het nu echt waar dat het boeddhisme de enige religie is waarin man en vrouw gelijk zijn aan elkaar? Waarom zijn de monniken dan altijd zo belangrijk? Bovendien, is het inderdaad zo dat de Boeddha onderdrukte groepen uit hun benarde positie wilde bevrijden, bv. mensen uit lagere kasten? Daarna gaan het over de boeddhistische meditatievormen met een afzonderlijk hoofdstuk over Zen. Ten slotte ie er aandacht voor de connectie die in de moderniteit is gelegd tussen boeddhisme en psychotherapieën, want die interactie volstrekt zich en levert interessante perspectieven op. Van het boeddhisme wordt nogal eens gezegd dat het de enige religie is die benadrukt dat het draait om geluk hier op aarde, in het ‘hier-en-nu’ en niet om ‘geluk in een hiernamaals’. Klopt dat beeld nu eigenlijk wel? “Dit is dus wat mij met dit boek voor ogen staat”, schrijft van der Velde, “het opbouwen van vertrouwdheid met boeddhisme in het algemeen en vervolgens een verlegging van de focus op een aantal onderwerpen die je tegenkomt als je met boeddhisme bezig bent.”

De auteur heeft ook aandacht voor de plastische kunsten en de literatuur. “De Gitagovinda, een tekst in het Sanskriet uit de 12de eeuw n. Chr., en de Cilappadikaram, een tekst in Tamil van ergens uit de eerste paar eeuwen n. Chr. vind ik behoren tot de mooiste literatuur die ik heb gelezen”, zo schrijft hij, “al zijn deze teksten in het Westen nauwelijks bekend. Nu zijn dit twee hindoeteksten, maar op literair gebied heeft ook het boeddhisme ongekend esthetische werken voort gebracht.”“In het voetspoor van de Boeddha” is een fascinerende zoektocht door een wereld die Van der Velde al een leven lang bestudeert, en die telkens leidt tot nieuwe ontdekkingen. Het is verhelderend en verdiepend, verrijkend en zeer toegankelijk geschreven. Warm aanbevolen.Paul van der Velde is hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij doceert Aziatische Religies aan de Faculteit der Filosofie, Theologie, en Religiewetenschappen en  geeft onder andere de vakken, Hindoeïsme en Boeddhisme. Hij studeerde Indiase talen en culturen in Utrecht en Leiden en na zijn studie promoveerde hij op Oud-Hindi, met name op de esthetica, devotie en mystiek rond de god Krishna. Hij publiceerde tal van boeken en artikelen, o.a. “De Oude Boeddha in een Nieuwe Wereld” (2015), begeleidt al vele jaren reizen naar India, Tibet en Zuidoost-Azie, is voorzitter stichting psychotherapie en boeddhisme, en is een fervent verzamelaar van Aziatische kunst..

Paul van der Velde In de huid van de Boeddha 360 bladz. uitg. Balans ISBN 9789463821247

https://www.stretto.be/2020/12/10/michel-dijkstra-de-essentie-van-dogen-een-inspirerende-uitgave-van-isvw-uitgevers/