Lalina Goddard, “Wolfgang Amadeus Mozart – Così fan tutte”, een uitgave van Leuven University Press. Niet te missen! | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

De reeks Operatheek, brengt compacte boekjes uit over opera’s en muziektheaterwerken naar aanleiding van nieuwe producties door Opera Ballet Vlaanderen. In die reeks verscheen nu een heel aantrekkelijke Luistergids bij de beroemde, komische opera, Così fan tutte”, uit 1790, van Mozart en Lorenzo Da Ponte. Schitterend! Elk boekje is een gids, die de lezer inzicht geeft in de muziek, de thematiek, het verhaal en het libretto. Tegelijk krijgt de lezer ook de ontstaansgeschiedenis mee, de cultuurhistorische context van het betreffend werk en de meest recente ontwikkelingen in het musicologisch onderzoek. Tot slot zoomt elk boekje in op de grote muzikale en theatrale momenten van ieder werk. Operatheek is onmisbare lectuur voor de operaliefhebber, de cultuurminnaar en de professionele muzikant. Schitterend!De Joods-Venetiaanse schrijver en dichter, Lorenzo Da Ponte (1749-1838) (foto), wordt dankzij Mozart, vandaag nog steeds erkend als één van de grootste librettisten aller tijden. Voor ‘de goddelijke Mozart’, zoals hij de componist in zijn latere jaren noemde, schreef Da Ponte nl. libretti die meesterwerken waren van poëzie en inzicht in de complexiteit van menselijke emoties. Tussen 1786 en 1790 componeerde Mozart een meesterlijke, “Italiaanse” trilogie van opera’s voor Wenen, alle op teksten van Da Ponte. Met de hulp van Salieri, solliciteerde en kreeg Da Ponte in 1781, de functie van librettist bij het Italiaans theater in Wenen. Hier vond hij ook een patroon in de joodse bankier, Raimund Wetzlar von Plankenstern, die ook weldoener was van Mozart.Karl Abraham Wetzlar von Plankenstern, die de bijnaam, Millionenjude“ had, verzamelde kunstwerken die hij in het Schönborn-paleis (“Gartenpalais Schönborn“ – Josefstadt/Laudongasse) nu het Österreichische Museum für Volkskunde (Volkskundemuseum Wien) (foto), huisvestte, en bezocht als mecenas onder meer de academies, de concerten die Mozart in Wenen organiseerde. Vanaf 1785 huurde hij aan de Lange Gasse in Josefstadt, het Damianpaleis (foto), en trouwde hij met Eleonore Schluchtern, met wie hij vijf dochters en zeven zonen had. In dit paleis woonden later, vanaf 1885 tot 1897, de joodse journalist en krantenmagnaat, Moriz Szeps en zijn vrouw, Amalia Schlesinger. Amalia hield er haar literair salon en één van hun dochters, Berta, die huwde met de professor anatomie, Emil Zuckerkandl, was één van de muzen en mecenassen van de Wiener Sezession. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, bood het Palais Damian, onderdak aan de Wiener Sängerknaben.Eén van de zonen van Karl Abraham Wetzlar von Plankenstern, Raimund (foto), liet in 1793, in Wenen (Hietzing), waarschijnlijk door de architect, Jean Nicolas Jadot de Ville-Issey (1710-1761), de villa, “Xaipe” (foto), bouwen. De Salzburgse componist, Joseph Woelfl (1773-1812), een leerling van Haydns jongere broer, Michael, en van Mozarts vader, Leopold, verhuisde in 1790 naar Wenen. Hoewel hij zijn Sonaten op. 6 (1798) aan Beethoven opdroeg, waren de twee rivalen, tot er in 1798-1799, meer bepaald in de Villa “Xaipe” (foto) (Grieks voor “Sei gegrüßt“), van Freiherr Raymund Wetzlar von Plankenstern, een pianoduel werd georganiseerd, waarvan de jonge Beethoven de winnaar werd. De villa is vandaag de ambtswoning van de Chinese ambassadeur.Het eerste groot succes van Da Ponte als hofdichter en librettist in Wenen, was het aanpassen van de komedie “La Folle journée, ou le Mariage de Figaro”, het 2^de deel uit 1778, van de “Trilogie de Figaro, ou Le Roman de la famille Almaviva”, van Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais (1732-1799) (foto), tot het libretto van Mozarts opera, “Le nozze di Figaro”. Daarna volgden “Don Giovanni” en “Così fan tutte”, en libretti voor andere componisten. Tussen 1783 en 1804 schreef Da Ponte nl. de libretti voor tientallen opera’s van Salieri, Vincenzo Righini, Giuseppe Gazzaniga, Vicente Martín y Soler, Giuseppe Francesco Bianchi, Antonio Brunetti, Joseph Weigl en Peter von Winter. Mozarts “Così fan tutte, ossia La scuola degli amanti”, (KV 588) ging op 26 januari 1790 in het oud Wiener Burgtheater aan de Michaelerplatz in Wenen, in première.

In dit tweede deel van de reeks Operatheek, verkent musicologe Lalina Goddard op schitterende wijze, deze geniale, komische opera. Al sinds het begin verhit “Così fan tutte” nl. de gemoederen omdat Da Ponte’s immorele en zelfs misogyne tekst, niet te rijmen zou vallen met Mozarts verheven muziek. Achtereenvolgens duikt ze in haar klein maar fijn boekje, in de literaire rijkdom van het libretto en de speelse ironie, die in de compositie onder het oppervlak schuilgaan, en zoekt ze antwoorden op prangende, actuele vragen rond gender en vrouwonvriendelijkheid in deze opera. Ze neemt in haar handige luistergids, voorzien van enkele fijne kleurenfoto’s en enkel muzieknotenvoorbeelden, de nieuwsgierige lezer en luisteraar mee langs de vernuftigste muzikale vondsten en literaire knipogen.Het verhaal gaat nl. over de jonge officieren, Guglielmo (bariton) en Ferrando (tenor), die bij hun oudere vriend, Don Alfonso (bas), opscheppen over de trouw van hun geliefden, de zussen, Fiordiligi en Dorabella. Fiordiligi (sopraan) is de geliefde van Guglielmo en Dorabella (mezzosopraan) is de geliefde van Ferrando. Don Alfonso is er nl. van overtuigd dat vrouwen in de liefde niet te vertrouwen zijn en wil dat bewijzen. De twee officieren doen mee aan een weddenschap om hun verloofden te testen en doen daarom alsof ze plotseling worden weggeroepen naar het front. Ze komen weliswaar terug, vermomd als Albanezen, maar weten hun geliefden niet te verleiden om vreemd te gaan. Daarom vinden ze dat ze de weddenschap met Don Alfonso hebben gewonnen, maar hij vindt dat te voorbarig.Wanneer de dames effectief, toch met de zogenaamde Albanezen, eigenl. hun vermomde verloofden, beginnen te flirten, de één trouwens met de verloofde van de ander, wordt er zelfs als klap op de vuurpijl, een heuse, dubbele bruiloft gepland. Wanneer de vermommingen geen stand meer houden onder druk van alle verleidingen en intriges, en de inmenging van de bediende, Despina (sopraan), pakken de vier geliefden de draad van hun echte leven weer op. Resultaat en moraal van het verhaal is dat zowel vrouwen als mannen, blijkbaar niet in staat zijn om trouw te blijven. Maar, wanneer aan het eind van de opera, ontrouw irrelevant blijkt te zijn, neemt de plot weliswaar een waardige wending, en bezingt iedereen vergevingsgezind, de ware, onvoorwaardelijke liefde. Wist u trouwens dat Mozarts “Così fan tutte”, in 1794, in Duitsland, de titel…“Weibertreue, oder die Mädchen sind von Flandern” kreeg ? Dit en zo veel meer leest u in dit klein maar uitermate deskundig geschreven pareltje van een boekje. Niet te missen!Lalina Goddard (°1993) is verbonden aan de onderzoekseenheid Musicologie van de KU Leuven. Daarnaast is ze muziekdramaturge van het MA Festival (Musica Antiqua festival Brugge), en het muziektheatergezelschap, DESCHONECOMPANIE. Lalina Goddard behaalde in 2018 haar master musicologie met de grootste onderscheiding. Reeds tijdens haar studies assisteerde ze de dramaturge Agnès Terrier, aan de Opéra Comique in Parijs en was ze als muziekdramaturge nauw betrokken bij het maakproces van Così, de tweede productie van DESCHONECOMPANIE. Dit gezelschap ontstond vanuit de voorstelling Don Juan, de eerste samenwerking van Tom Goossens en Wouter Deltour. “Don Juan” was in 2017, de masterproef van Tom Goossens in de richting drama aan het KASK. Deze voorstelling werd al snel geselecteerd voor Theater Aan Zee en andere festivals. Vanuit de drang om op gelijkaardige manier nog voorstellingen te maken, richtten Tom Goossens en Wouter Deltour DESCHONECOMPANIE op. Momenteel doceert Lalina Goddard verschillende vakken aan de KU Leuven, en werkt ze mee aan een onderzoek rond muziekvirtuositeit.