Eduard Verhoef laat zien hoe in de eerste eeuwen na Jezus’ leven, de beeldvorming over hem zich ontwikkelde langs verschillende sporen. Hij analyseert de visies in het Nieuwe Testament, in de Koran, en in andere relevante bronnen, en betrekt de culturele en staatkundige invloeden erbij. Islam en christendom blijken ondanks verschillen, veel meer gemeenschappelijke wortels te hebben dan doorgaans wordt gedacht.
“Het valt me op in deze comparatieve benadering”, schrijft de theoloog en Arabist, Tijani Boulaouali, verbonden aan de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven, “dat de schrijver ons dichter bij allerlei theologische beeldvormingen van Jezus brengt. Het gaat niet alleen om de nieuwtestamentische Jezus en de koranische ‘Īsā zoals gewoonlijk, maar ook om andere beelden van Jezus die niet bekend zijn bij het doorsnee publiek. Ten eerste de visie van de jodenchristenen als de belangrijkste groep in het kader van deze studie, omdat er nogal wat overeenkomsten zijn wat betreft de visie op Jezus tussen jodenchristenen en moslims. Met de benaming jodenchristenen worden bedoeld mensen die, meestal komend uit en zich vasthoudend aan de joodse traditie, zich hebben aangesloten bij volgelingen van Jezus.
Ten tweede de arianen die van mening waren ‘dat Jezus weliswaar aan God gelijk was, maar dat hij niet werkelijk God was’. Ten derde de nestorianen, die meenden ‘dat Christus een menselijke en een goddelijke natuur had en dat die twee naturen van elkaar gescheiden waren’. Ten vierde de monofysieten die veronderstelden dat ‘Christus één god-menselijke natuur had. De menselijke en de goddelijke natuur waren zo met elkaar vermengd’. Ten slotte de visie van de conciliechristenen als het meerderheidsstandpunt. Bij hen heeft de christologie in de kerken van het Romeinse rijk vorm gekregen. De uitspraken van de concilies werden de richtlijn (Jezus is zoon van God en is God, met een menselijke en een goddelijke natuur). Hieruit blijkt dat de afschilderingen van Jezus zeer divers en gevarieerd zijn.”
Door de eeuwen heen zijn er veel uiteenlopende Jezusvisies geweest. De visie van de oorspronkelijke – joodse – Jezusbeweging aan het begin van de jaartelling is opmerkelijk genoeg misschien wel het best bewaard gebleven in de islam. Die eerste ‘jodenchristenen’ zagen Jezus als mens, als een groot profeet. Pas na die eerste periode manifesteerde zich in de toenmalige Romeinse wereld – die sterk beïnvloed was door de Griekse filosofie en mythologie – de tendens om Jezus groter te maken en te vergoddelijken. Geleidelijk ontstond een waaier aan visies, vaak gekoppeld aan geografische gebieden. De jodenchristenen weken veelal uit naar gebieden aan de noordelijke randen van het Arabisch schiereiland en kregen invloed in wat de bakermat van de islam zou worden. Hun Jezusvisie werd voor Mohammed belangrijk en kreeg neerslag in de Koran. Mohammed verzette zich fel tegen een goddelijke status van Jezus, en keerde zich daarmee tegen de Grieksdenkende ‘conciliechristenen’, die Jezus als ‘zoon van God’ zagen en later ook als God zelf.
In zijn boek heeft Verhoef het over 4 visies, de visie op Jezus in het Nieuwe testament en de visie op jezus in de 2de – tot 7de eeuw, de visie op Jezus in en rond Arabië, en de visie op Jezus in de koran. U leest in die 4 hoofdstukken over wat de discipelen dachten over Jezus, de Messias, Christus, Gezalfde, de ‘Zoon van God’ in Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes, Paulus over Jezus, Jodenchristenen, Kerkvaders over jodenchristenen, Arianen, nestorianen en monofysieten, Conciliechristenen in het hellenistisch christendom, en Mohammed.
Dr. Eduard Verhoef is theoloog, kenner van het vroege christendom en de islam, en deskundige in de studie van het Nieuwe Testament en dan in het bijzonder de brieven van Paulus. Daarnaast heeft Verhoef zich uitvoerig bezig gehouden met de Koran, hetgeen resulteerde in een vertaling ervan. Eerder was Verhoef predikant van de Gereformeerde Kerk in Rotterdam-Heyplaat en in Maartensdijk, dat later is opgegaan in de Protestantse Kerk Nederland. In 1979 promoveerde Verhoef en in hetzelfde jaar begon hij aan een studie Semitische talen aan de Universiteit van Amsterdam. Die studie zette hij nog enkele jaren voort aan de Universiteit van Leiden. Zijn arbeid als predikant van Maartensdijk werd in 1982-1983 onderbroken door een verblijf in de Verenigde Staten als gasthoogleraar aan het Bryn Mawr College (PA). Nadat Verhoef in 1993 op medische gronden werd afgekeurd voor het werk van predikant, begon hij aan een studie Arabisch.
Eduard Verhoef Jezus in christendom en islam 124 bladz. uitg. Skandalon ISBN 9789493220027