“Scenes from the Kalevala”, door het Lahti Symphony Orchestra o.l.v. Dima Slobodeniouk, op het label BIS. Indrukwekkend en authentiek expressief. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

De Kalevala is een compilatie van voornamelijk originele volkspoëzie, gerangschikt in vijftig uitgebreide runo’s (“gedichten”) door de Finse arts en folklorist Elias Lönnrot. Beginnend met de schepping van de wereld, ontwikkelt het zich tot een reeks afzonderlijke afleveringen die niettemin een rijk geheel vormen, met epische personages als Väinämöinen, Lemminkäinen en Kullervo. Op deze cd staan 4 Kalevala-gerelateerde werken van Leevi Madetoja (1887-1947), Uuno Klami (1900-1961), Jean Sibelius (1865-1957) en Tauno Pylkkänen (1918-1980), gecomponeerd tussen 1897 en 1943.De collectie verscheen voor het eerst in 1835, met een definitieve, uitgebreide versie die in 1849 werd gepubliceerd, en werd al snel geprezen als het “nationale epos” van Finland – een gevoelige kwestie aangezien het land sinds 1809 onderworpen was aan Russische heerschappij. Dit speelde een grote rol in het nationale ontwaken van Finland en had een enorme invloed op de Finse kunst aan het einde van de 19e eeuw, maar de rol ervan in het nationale bewustzijn blijft zelfs vandaag de dag belangrijk. Sibelius componeerde verschillende werken, die geïnspireerd waren op het epos. Een zeldzaamheid is de eerste opname van de 1897-versie van Lemminkäinen in Tuonela, uit zijn Lemminkäinen Suite. Finse componisten van latere generaties moesten allemaal een uitweg zien te vinden van onder de schaduw van Sibelius, vooral bij het componeren van werken op basis van de Kalevala. De portretten van Kullervo van Leevi Madetoja en Tauno Pylkkänen, zijn beide compacte werken in tegenstelling tot Sibelius’ grootschalige “koorsymfonie” over hetzelfde thema. Toen Uuno Klami gedurfde en primitieve kleuren gebruikte in zijn vijfdelige Kalevala Suite, keek hij meer naar Stravinsky dan naar zijn beroemde landgenoot.Sibelius’ “Kullervo”, ook wel een koorsymfonie genoemd, ging in première in 1892 en kreeg een gemengde ontvangst van het publiek. Het werk kreeg het jaar daarop nog een paar uitvoeringen, maar werd al snel overschaduwd door de Eerste symfonie. Het werk vertelt het verhaal van Kullervo, een tragische held uit het Fins nationaal epos, “Kalevala”. Terwijl hij in Wenen studeerde, begon Sibelius een groot werk te schrijven dat het stijgend Fins nationaal gevoel in muziek zou kristalliseren. Het was in de kosmopolitische omgeving van Wenen, waar Sibelius eindelijk de Finse klank ontdekte, dat zijn orkestrale werken zouden volgen. Tot dat moment was de kunstmuziek van zijn land, zelfs werken gebaseerd op folkloristische karakters, zoals gevonden in de poëzie van Kalevala, grotendeels beïnvloed en gedomineerd door de Duitse romantiek. Sibelius liet zich voor zijn werk inspireren door traditionele, Finse volksmuziek en door het lezen van het Kalevala epos zelf. Uit de 50 liederen van de Kalevala koos Sibelius de meest tragische passages.Zo doende ging Sibelius deel uitmaken van het karelianisme, een culturele beweging van het eind van de 19de eeuw in Finland, van Finse kunstenaars die zich lieten inspireren op de Kalevala, en Karelië. De kunstschilders Akseli Gallen-Kallela en Louis Sparre waren de eersten die zich in die tijd intensief voor Karelië gingen interesseren. Zij maakten vele reizen naar Karelië, om inspiratie op te doen, maar ook om in de buitenlucht te werken. Al gauw volgden ook kunstenaars van andere disciplines, Sibelius, de schrijver Juhani Aho en de dichter, vertaler, criticus en journalist, Eino Leino (1878-1926). Sibelius en Aarre Merikanto schreven liederen en cantates op basis zijn werken.

Met de première van “Kullervo” in Helsinki in 1892, werd Sibelius een nationale held. Hoewel het werk niet meer werd uitgevoerd tijdens het leven van Sibelius, was “Kullervo” een mijlpaal in zijn ontwikkeling als componist en als symfonicus. Het was de eerste serieuze poging van de componist om een grootschalig orkestwerk te componeren. Kullervo was het werk van een jonge componist vol inspiratie, ideeën en drama. Pas in de jaren ’70 werd het werk bij een breder publiek bekend, en veroorzaakte de indrukwekkende muziek, sensatie.De Russisch-Finse dirigent, Dima Slobodeniouk (°1975), geboren in Moskou, komt uit een muzikale familie. Zijn vader en grootvader speelden altviool in het Filharmonisch Orkest, zijn moeder is pianiste. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie verhuisde hij op 16-jarige leeftijd op voorstel van zijn vader naar Finland, waar hij sinds 2016 chef-dirigent van de Sinfonia Lahti is. Al in 2013 stond hij aan het hoofd van het Orquesta Sinfónica de Galicia in La Coruña. Hij begon zijn studie als violist aan het conservatorium van Moskou op 14-jarige leeftijd, studeerde af aan de Sibelius Academie in Helsinki en volgde vervolgens een opleiding tot dirigent. In 1999 dirigeerde hij voor het eerst een symfonieconcert. Als gastdirigent was hij onder meer in Boston, Amsterdam, Rotterdam, Wenen, München, Tokio, Minnesota, Luzern en de radio-orkesten in Stuttgart en Keulen. In februari 2018 dirigeerde hij voor het eerst de Berliner Philharmoniker.De eerste opzet van Sinfonia Lahti, een symfonieorkest uit de Finse stad, Lahti, was in 1910, toen het van start ging als “Het orkest van de Muziekvrienden van Lahti”. In 1949 werd het een stedelijk symfonieorkest. In het westen bleef het orkest vrij onbekend, tot het Zweeds platenlabel BIS het ontdekte. Met zijn toenmalige gastdirigent en later vaste chef-dirigent, Osmo Vänskä, werd het orkest onder de naam Lahti Symphony Orchestra een vaste speler voor het label met opnamen van werken van Sibelius, maar ook van een reeks gewijd aan Kalevi Aho, die enige tijd huiscomponist was, en Joonas Kokkonen. Het orkest viel in de prijzen met de cd-premières van de onuitgegeven eerste versies van het Vioolconcerto en de 5de symfonie van Sibelius. Onder Vänska’s leiding speelde het orkest in 2003 voor het eerst in Nederland, in het Amsterdamse Concertgebouw. Vänskä verhuisde in 2008 naar het Minnesota Orchestra en werd bij zijn afscheid benoemd tot ere-dirigent. Hij werd opgevolgd door Jukka Pekka Saraste, die in de herfst van 2011 werd opgevolgd door Okko Kamu. Sinds 2016 is Dima Slobodeniouk chef-dirigent. Het orkest met ongeveer 60 leden verzorgt concerten met klassieke muziek in Lahti en omstreken, reist de hele wereld af, en maakt af en toe ook eens een uitstapje naar georkestreerde popmuziek. Zo verschenen er albums met muziek van ABBA en Queen, gezongen door het Fins a cappella ensemble, “Rajaton”. In 2000 kreeg Lahti een nieuwe concertzaal in de Sibeliushal (foto).Tracklist: