De stoïcijnse filosoof, Epictetus (ca. 50-138 na Chr.), behoorde samen met Seneca en Marcus Aurelius tot de jonge, leidende figuren in de stoïsche filosofie in de eerste eeuwen na Christus. Maasimo Pigliucci heeft het over wat moet en wat kan. Een uitdagend maar fascinerend onderscheid.

Epictetus (foto) werd geboren in Phrygië, werd als slaaf van Epaphroditus, een belangrijke bestuurder aan het hof van Nero, naar Rome gebracht, en later vrijgelaten. Na bij de “Romeinse Socrates”, Gaius Musonius Rufus, les te hebben gevolgd, begon hij zelf in het Grieks te onderwijzen, tot hij in 94 op bevel van Domitianus, de stad moest verlaten. Hij ging toen naar Nicopolis in Noord-West Griekenland om daar tot aan zijn overlijden, zijn lessen voort te zetten

Epictetus maakte een onderscheid in de werkelijkheid tussen wat in onze macht ligt en wat buiten in onze macht ligt. Onder alle omstandigheden, zo stlde hij, moeten we beseffen dat we de externe wereld niet kunnen beïnvloeden, wel onze houding hiertegenover en dit kunnen wij beheersen, de externe wereld daarentegen grotendeels niet. We moeten onze gemoedsrust daar dan ook niet door laten verstoren en tegenslag met gelatenheid onder ogen zien. Verder benadrukte hij dat theoretisch weten niet voldoende is, veel belangrijker is het oefenen en praktiseren in het leven van alledag.

Het gedachtegoed van stoïcijnse filosofen maakt je een beter mens, geeft betekenis aan je leven en schenkt je rust en veerkracht. Alleen zijn de teksten van deze filosofen niet zo makkelijk te lezen. Daarom herschreef de Italiaanse filosoof Massimo Pigliucci een van hun belangrijkste werken, het Zakboekje van Epictetus, vertaald door Ruud van de Plassche. Het Zakboekje van Epictetus, een verzameling van 53 citaten met praktische adviezen, bevat wenken voor een juiste houding in uiteenlopende levenssituaties. Ze werden opgetekend door Lucius Flavius Arrianus, een van zijn leerlingen. Zelf heeft Epictetus niets geschreven, maar zijn leerling en bewonderaar Arrianus heeft acht boeken leergesprekken samengesteld.

“De stoïcijnse gids voor geluk” is de kortste en krachtigste samenvatting van de stoa: het vertelt kernachtig hoe je gelukkig kunt worden in het leven. In Pigliucci’s nieuwe versie blijft de boodschap hetzelfde, maar komen de voorbeelden uit de wereld van vandaag. De antieke filosoof Epictetus krijgt zo een nieuw leven.

Deel 1. “Je kaarten zetten op de filosoof-slaaf” bestaat uit een korte inleiding tot het stoïcisme en tot de filosofie van Epictetus. Deel 2 is De veldgids. Hier leer je de belangrijkste en relevantste les van allemaal. Inzicht verwerven in je verlangens en aversies: je vermoedelijk misplaatste verlangens en aversies bijsturen, leren handelen in de wereld: je rechtvaardig gedragen naar andere mensen, goed leren denken: je oordeel over zaken en mensen verbeteren en goed leren leven: de kunst van het leven beoefenen, en vier adviezen van Epictetus: luisteren naar de meester. Deel 3. “Stoïcisme voor onze tijd”, bestaat uit 2 bijlagen, een conceptuele kaart van de verschillen tussen het handboekje en de veldgids bijlage, en een becommentarieerde bibliografie bij Epictetus, het klassiek en het modern stoïcisme.In “Hoe word je een stoïcijn?” laat Massimo Pigliucci in 3 delen, zien, hoe deze oude filosofie toepasbaar is in het modern leven. Toen Pigliucci de vijftig naderde, werd hij nl. overvallen door grote levensvragen en het besef van zijn eigen sterfelijkheid. Hij ging zich verdiepen in de praktische filosofie van de stoïcijnen, die uitstekend past bij seculiere westerlingen. Ze leert je te focussen op wat binnen je macht ligt en zo een zekere gelijkmoedigheid te bereiken. Pigliucci combineert een glasheldere uitleg van deze tijdloze filosofie met persoonlijke voorbeelden en formuleert 12 leefregels voor de moderne stoïcijn.In dit boek heeft Pigliucci het o.a. over wat we wel en wat we niet zouden moeten willen, over dat sommige dingen in onze macht liggen en andere niet, hoe we ons moeten gedragen in de wereld, want  alles draait om karakter en deugdzaamheid,  rolmodellen, invaliditeit en psychische stoornissen. In  Deel III beschrijft hij hoe we op situaties moeten reageren, heeft hij het over doodgaan en zelfmoord, “Hoe ga je om met woede, angst en eenzaamheid?” en met “Liefde en vriendschap”. Tot slot, praktische geestelijke oefeningen en als aanhangsel, de hellenistische scholen in praktische filosofie. “How to Be a Stoic: Using Ancient Philosophy to Live a Modern Life” werd vertaald door Ruud van de Plassche.

De Italiaanse filosoof en bioloog Massimo Pigliucci (°1964) is hoogleraar aan het City College van New York. Hij organiseerde een stoïcijns kamp in NY en houdt een blog bij op www.howtobeastoic.com.Massimo Pigliucci, De stoïcijnse gids voor geluk, Het zakboekje van Epictus herverteld voor het moderne leven 120 bladz. uitg. Ten Have ISBN 9789025908607

Massimo Pigliucci Hoe word je een stoïcijn? 239 bladz.  uitg. Ten Have EAN 9789025905675