De beroemdste en de op één na, langste rivier ter wereld, heeft een lange en fascinerende geschiedenis. In het Egypte van de farao’s werd hij aanbeden, Mozes werd er in een rieten mandje te vondeling gelegd, hij was de prijs waarvoor in de Middeleeuwen werd gevochten door Fatamiden, Mammelukken en Ottomanen, hij speelde een rol in de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, en de rivier is nu de inzet van een strijd om het water tussen de landen in Midden-Afrika.
Terje Tvedt, een van de meest vooraanstaande Nijl-experts, reist langs de rivier, van de monding tot de bronnen in Rwanda en Ethiopie. Zijn boek met ruim 50 kleurenillustraties, talloze anekdotes over geschiedenis, folklore en natuur, is nl. een reisverslag door elf landen en vijfduizend jaar geschiedenis, van de Middellandse Zee tot Centraal-Afrika. Het is het fascinerend verhaal van de immense economische, politieke en mythische impact die water kan hebben. Boordevol bekende personages in de strijd om de Nijl – van Caesar en Cleopatra tot Churchill en Mussolini, en verder tot de politieke leiders van vandaag. De Nijl is een geschiedschrijving met grote aantrekkingskracht, over een regio van groot belang.
“Het verhaal is opgebouwd als een reis over de Nijl, van de monding tot aan de bron”, zo lezen we. “Alleen door de rivier stroomopwaarts te volgen, van plaats naar plaats, net zo langzaam en systematisch als de eigen hartslag van de rivier door de geschiedenis, kunnen de geheimen ervan worden ontrafeld en de rol en betekenis voor de ontwikkeling van de samenleving begrepen worden. De Nijl werd lang beschouwd als een goddelijke manifestatie. Een van de grote kroniekschrijvers van de veertiende eeuw, Jan van Joinville, vatte het heersende geloof als volgt samen in zijn Histoire de Saint Louis, gepubliceerd tussen 1305 en 1309: ‘Niemand kent de bron van al dat water, alleen van Godswege’.”
“Na de triomf van het verlichtingsdenken in Europa” vervolgt de auteur, “ontstond een andere en meer op de wetenschap gefundeerde Nijlromantiek. In de loop van de negentiende eeuw werden weinig geografische kwesties zo vaak besproken als de vraag waar de bron van de Nijl zich bevond. Anderhalve eeuw geleden werd het Nijlstroomgebied de arena voor een van de meest legendarische wetenschappelijke onderzoeken ter wereld, toen ontdekkingsreizigers en avonturiers als Henry Morton Stanley, David Livingstone, John Hanning Speke, de minder bekende Nederlandse ontdekkingsreizigster Alexandrine Tinne en een in die tijd beroemde Noorse langeafstandsloper naar de oorsprong van de rivier zochten. De geschiedenis van het in kaart brengen van de Nijl door Europese geografen, ontdekkingsreizigers, hydrologen en Britse waterplanners is een geschiedenis van koloniale veroveringen en van een triomftocht van de moderne wetenschap in Afrika.” Een zeldzame combinatie van goed onderbouwde geschiedschrijving, geografie en politieke overwegingen, hydrologische beschrijvingen en biografieën van figuren van wereldhistorisch belang. “Nilen” werd uit het Noors vertaald door Maud Jenje. Warm aanbevolen!
De Noorse academicus, auteur en documentairemaker, Terje Tvedt (°1951) is professor aan de afdeling Geografie van de Universiteit van Bergen en professor in Global History aan de Universiteit van Oslo. Daarvoor was hij hoogleraar politieke wetenschappen en ontwikkelingsstudies. Tvedt heeft gepubliceerd over wereldgeschiedenis en water, koloniale geschiedenis en het internationaal ontwikkelingshulpsysteem. Hij heeft ook geschreven over de Noorse moderne ideeëngeschiedenis, met de nadruk op dominante wereldbeelden in het tijdperk van ontwikkelingshulp. Zijn boeken over de Noorse geschiedenis hebben in Noorwegen voor veel discussies en publieke belangstelling gezorgd. Desondanks heeft hij verschillende onderscheidingen ontvangen voor zijn onderzoek, zoals de Fritt Ord-prijs en de prijs van de Noorse Onderzoeksraad voor uitmuntendheid in wetenschapscommunicatie. Zijn boeken zijn vertaald in het Arabisch, Chinees, Deens, Nederlands, Engels, Duits, Servisch, Zweeds en Oekraïens.
Daarnaast heeft Tvedt ook een aantal bekroonde tv-documentaires geschreven en gepresenteerd die over de hele wereld worden vertoond. ‘Een reis in de geschiedenis van het water’ won in 1998, de eerste prijs als beste milieudocumentaire ter wereld. “The Future of Water” en “The Nile Quest” gaan over wereldgeschiedenis en water. Zijn andere documentaires gaan over ontwikkelingshulp en het internationaal hulpsysteem. De films zijn gekocht door netwerken als National Geographic, Discovery, Al Jazeera, Al Arabyya, Documentary channel en Netflix.
Terje Tvedt De Nijl Biografie van een rivier 541 bladz. geïllustreerd uitg. Wereldbibliotheek ISBN 9789028450554