“Le monde selon George Antheil, Beethoven Antheil Feldman Cage” door Patricia Kopatchinskaja en Joonas Ahonen, op het label Alpha. Een hulde aan de ‘Bad Boy of Music’. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

De violiste Patricia Kopatchinskaja vindt haar perfecte match in de vernieuwende composities van de ‘Pianist-Futurist’, George Antheil. Op haar origineel en homogeen programma staat een Sonate van Antheil en Sonate van de held van Antheil, en werk van twee van zijn vrienden.

De Amerikaanse componist, pianist en uitvinder, George Antheil (1900-1959), studeerde piano bij Constantine von Sternberg, een leerlinge van Liszt, en compositie bij Ernest Bloch. Als een liefhebber van snelheid, auto’s en vliegtuigen, vestigde hij zich in het Parijs van de Années Folles, waar hij in contact kwam met de avant-garde, Picasso en Stravinsky. Daar was hij een ‘enfant terrible en componeerde er in 1922-1923, werken als Sonate sauvage en Jazz Sonata, die een schandaal veroorzaakten. In 1923 schreef de dichter/schrijver Ezra Pound zelfs een boek over Antheil, “Antheil and the Treatise on Harmony”, waarin hij Antheil als het enige genie naast Stravinsky noemde. Pound kwalificeerde Antheils composities nl. als de enige die de muziek werkelijk vernieuwende impulsen gaf.

Van 1923 tot 1927 was Antheil lid van De Stijl en schreef enkele artikelen in het tijdschrift van de beweging. Met zijn “Ballet Mécanique” (1923–1925) vestigde Antheil zijn reputatie. Aanvankelijk bedoeld voor een abstracte film van Fernand Léger, herwerkte Antheil het stuk in 1926, als een zelfstandig werk voor 8 piano’s, pianola, 8 xylofoons, twee elektrische deurbellen en het geluid van een vliegtuigpropeller. De première in Parijs veroorzaakte een rel. In 1953 halveerde hij weliswaar de lengte van werk en het aantal piano’s, schrapte de pianola, maar voegde wel een bandopname van vliegtuigen toe…

Antheil vereerde Beethoven als een held, wiens stukken hij telkens speelde in het eerste deel van zijn recitals voor hij overging op zijn eigen muziek. Tijdens een concert in Boedapest, zwaaide hij ooit eens met een pistool in Chicago-gangsterstijl om de stilte in de hal te herstellen… In 1933 keerde hij met zijn Hongaarse vrouw Boski, terug naar de Verenigde Staten waar hij John Cage en Morton Feldman (1926-1987), (de componist van het in 1983, 6 uur durend, langste strijkkwartet ooit gecomponeerd), ontmoette. Feldman studeerde onder meer bij Stefan Wolpe en Wallingford Riegger. In 1936 verhuisde Antheil naar Hollywood en componeerde daar filmmuziek.

Samen met de bloedmooie, in Wenen geboren, Oostenrijks-Amerikaans actrice, Hedy Lamarr, (1914-2000), werkte hij aan de uitvinding van “frequency hopping”, een uitvinding die aan de basis stond van spread spectrum, een techniek die heden ten dage wordt toegepast in vrijwel alle draadloze digitale communicatietechniek, zoals gps, GSM, Bluetooth en optioneel in wifi… Het idee was ontstaan als oplossing tegen het tijdens de Tweede Wereldoorlog, door de vijand storen van radiografisch bestuurde torpedo’s, en was afgeleid van het principe van een pianola, waarbij de te spelen noten in de vorm van ponsgaten op een papierstrook zijn vastgelegd. Op dezelfde manier konden condensatoren worden in- en uitgeschakeld, waardoor de frequentie van een afgestemde kring in een zender of ontvanger volgens het geponste patroon veranderde. Lamarr en Antheil noemden hun uitvinding, “Secret Communications System” en stonden dus aan de wieg van de moderne communicatietechniek.

De Moldavische violiste, Patricia Viktorovna Kopatchinskaja (°1977), werd geboren in Chisinau, dat toen nog deel uitmaakte van de Sovjet-Unie. Haar vader Viktor was cimbalist en haar moeder Emilia violiste. Omdat haar ouders veel reisden voor de muziek, groeide Kopatchinskaja voornamelijk bij haar grootouders op. Vanaf haar zesde volgde ze vioollessen bij Michaela Schlögl, een oud-leerlinge van David Oistrach. In 1989 verhuisde de familie Kopatchinskaja naar Wenen, waar Kopatchinskaja aan de Universität für Musik und darstellende Kunst Wien, compositie en viool studeerde. In 1998 verhuisde ze naar Bern, waar ze in 2000, afstudeerde aan het conservatorium.

De Finse pianist Joonas Ahonen (°1984) heeft een scala aan activiteiten, van Beethoven-interpretaties op historische piano’s tot de eerste uitvoeringen van de muziek van onze tijd. Ahonen kwam in 2011 bij Klangforum Wien, een van de toonaangevende ensembles voor hedendaagse muziek, een paar jaar na zijn afstuderen aan de Sibelius Academie, waar hij studeerde bij Tuija Hakkila en Liisa Pohjola. In de loop der jaren trad Ahonen op als solist met het Helsinki Philharmonic Orchestra, het Finnish Radio Symphony Orchestra, het BBC Symphony Orchestra en Ictus. Zijn opnames op het BIS label, Ligeti Piano Concerto en Ives Piano Sonata no. 2, “Concord” hebben lovende kritieken gekregen in de muziekpers. Recente uitvoeringen van Ahonen omvatten de wereldpremière van Rebecca Saunders’ nieuw solo pianowerk “to an utterance” in de Philharmonie Berlin, debuut met het Stavanger Symphony Orchestra onder leiding van Pablo Heras-Casado, Philipp Maintz’ Piano Concerto met de ORF RSO Wien o.l.v. Marin Alsop evenals duo Appearances met de violist Patricia Kopatchinskaya in Lockenhaus, Gstaad en Teatro alla Scala in Milaan. Zijn recente optredens waren onder meer het West Cork Chamber Music Festival, Musiq’3 Festival in Brussel, Pekka Kuusisto’s Our Festival in Tuusula, Helsinki Philharmonic Orchestra, het Finnish Radio Symphony Orchestra, het BBC Symphony Orchestra en touren met geselecteerde Ligeti Studies in Anne Teresa De Keersmaekers productie, “Achterland” (met muziek van Györgi Ligeti en Eugène Ysaÿe).