“Liszt, Consolations”, door Saskia Giorgini, op het label Pentatone. Meesterlijk!

“Consolations” is de tweede Liszt-cd van Saskia Giorgini. Naast de 6 intieme «Consolations», koos ze dit keer voor de 3 Caprices-Valses, S.214, een Valse Impromptu S.213, de 3 Liebesträume, S.541, (“Hohe Liebe”, “Seliger Tod” en “Oh Lieb, so lang du lieben kannst”), en voor de 2 Légendes, S.175, (“St François d’Assise: la prédication aux oiseaux” en “St François de Paule: marchant sur les flots”). Deze introspectieve stukken, gespeeld op een Bösendorfer, werpen sonoor licht op liefde in al zijn vormen en manifestaties, laten ons de menselijke natuur in al zijn verschillende aspecten horen, evenals de andere zijde van Liszts unieke, kleurrijke, virtuoze persoonlijkheid. Toch wanneer Saskia Giorgini speelt!

Franz Liszt had door verregaande innovaties in harmonie, vorm en pianistische techniek, een overweldigende invloed op het muzikaal leven van zijn tijd. Van 1833 tot 1844 had hij een relatie met schrijfster Marie Catherine Sophie de Flavigny, gravin d’Agoult – meer bekend onder haar pseudoniem Daniel Stern. Zij schonk hem twee dochters, Blandine en Cosima, en een zoon, Daniël, die reeds op zeer jonge leeftijd overleed. Dochter Blandine, Liszts eerste kind, trouwde later in een vooraanstaand Frans geslacht.

Dochter Cosima (1837-1930) trouwde met Richard Wagner. Naast liefde bood deze relatie Liszt ook financiële zekerheid en een vaste verblijfplaats. Aan de relatie kwam echter in 1844 een einde, o.a. vanwege zijn vaak langdurige afwezigheid en het openlijk flirten met andere vrouwen. In deze periode componeerde hij weliswaar zijn befaamde “Études d’Exécution Transcendante”, “Grandes Etudes de Paganini” en twee van de drie suites “Années de Pèlerinage”.

In 1847 leerde hij tijdens een concertreis in Rusland, prinses Carolyne zu Sayn-Wittgenstein kennen. Tot een huwelijk is het echter niet gekomen, daar de katholieke kerk de ontbinding van het huwelijk tussen prinses Carolyne en haar echtgenoot, prins Nicholas zu Sayn-Wittgenstein, verbood. Na moeizame pogingen om toch tot een huwelijk te komen (die in 1860 definitief strandden), bleven ze slechts vrienden. In 1848 vestigde Liszt zich in Weimar, waar hij als dirigent actief was en diepgaande symfonische gedichten componeerde.

De eerste Consolation (s.171a) werd gecomponeerd tussen 1844 en 1849. De tweede (s.172) werd gecomponeerd tussen 1849 en 1850 en gepubliceerd in 1850 door Breitkopf & Härtel, samen met de bekende Consolation nr. 3, Lento Placido. De bron van de titel “Consolations” kan het gedicht van Lamartine, “Une Larme, ou Consolation” zijn geweest uit de poëziecollectie, “Harmonies Poétiques et religieuses”. Liszts gelijknamige pianocyclus was nl. gebaseerd op Lamartine’s verzameling gedichten. Een andere mogelijke inspiratie voor de titel waren waarschijnlijk de 29 “Consolations”, waarvan 9 sonnetten, van de Franse literatuurhistoricus, Charles Sainte-Beuve (1804-1869).

De “Consolations” van Sainte-Beuve, gepubliceerd in 1830, was een verzameling romantische poëzie waar vriendschap wordt geprezen als een troost voor het verlies van het religieus geloof. Sainte-Beuve droeg ze nl. alle op aan bepaalde collega’s; kennissen en vrienden, maar droeg het geheel op aan Victor Hugo. “Consolations” van Liszt worden ook wel zes “Pensées Poétiques” genoemd, een titel die weliswaar niet werd gebruikt voor Breitkopfs 1850-publicatie, maar kort daarna, in hetzelfde jaar, door het “Bureau Central de Musique” in Parijs.Victor Hugo - Vikidia, l'encyclopédie des 8-13 ans

“Mon Ami, ce petit livre est à vous; votre nom s’y trouve à presque toutes les pages; votre présence ou votre souvenir s’y mêle à toutes mes pensées. Je vous le donne, ou plutôt je vous le rends; il ne se serait pas fait sans vous. Au moment où vous vous lancez pour la première fois dans le bruit et dans les orages du drame, puissent ces souvenirs de vie domestique et d’intérieur vous apporter un frais parfum du rivage que vous quittez! Puissent-ils, comme ces chants antiques qui soutenaient le guerrier dans le combat, vous retracer l’image adorée du foyer, des enfants et de réponse”.

De derde Consolation is een arrangement van een Hongaars volkslied, dat later door Liszt in zijn Hongaarse Rapsodie Nr.1, s.244/1 zou worden hergebruikt. De vijfde is de vroegste van de composities en dateert uit 1844. In een vroeg manuscript is deze vijfde getiteld, “Madrigal”. Liszt wijdde “Madrigal” aan een vriend van hem, de Weimar-intendant M. de Ziegäser.

De 3 Caprices-Valses uit 1850-1852, bestaan uit “Valse de bravoure”, “Valse mélancolique”, S.210 en “Valse de concert sur deux motifs de Lucia et Parisina” (uit Lucia di Lammermoor van Donizetti). “Liebesträume”, een reeks van drie sublieme solo-pianowerken (S.541 / R.211), een soort nocturnes, werden gepubliceerd in 1850. Oorspronkelijk waren ze liederen op gedichten van Ludwig Uhland en Ferdinand Freiligrath (foto). In 1850 verschenen twee versies tegelijkertijd, als liederen voor een hoge stem en piano, en als transcripties voor piano solo. De twee gedichten van Uhland en die van de 19-jarige, Freiligrath verbeelden drie verschillende vormen van liefde. Uhlands “Hohe Liebe” (verheven liefde) is heilige of religieuze liefde, de “martelaar” doet afstand van wereldse liefde en “de hemel heeft haar poorten geopend”. Het tweede, “Seliger Tod” (gezegende dood) is bekend onder de eerste regel (“Gestorben war ich”, “Ik was dood”) en roept erotische liefde op (“Ik was dood van gelukzaligheid van liefde; ik lag begraven in haar armen; ik werd gewekt door haar kussen; ik zag de hemel in haar ogen”). Freiligraths gedicht uit 1829, voor de wereldberoemde derde Notturno/Liebestraum gaat over onvoorwaardelijke volwassen liefde, “O lieb, so lang du lieben kannst”.

Liszt componeerde zijn “Deux légendes” in 1863. “St. François d’Assise: La prédication aux oiseaux”, S.175/1 was gebaseerd op een verhaal van St. Franciscus van Assisi. Er wordt gezegd dat Franciscus op een dag met een paar metgezellen op reis was en dat ze een plek op de weg tegenkwamen waar aan weerszijden vogels de bomen vulden. Franciscus zei tegen zijn metgezellen dat ze “op me moesten wachten terwijl ik naar mijn zussen de vogels ging prediken”. De vogels omringden hem, geïntrigeerd door de kracht van zijn stem, en geen van hen vloog weg. De toonsoort van het stuk is A majeur, door Liszt vaak geassocieerd met religieus sentiment. Het stuk bevat voorstellingen van vogelgezang, een van de weinige voorbeelden in Liszts werken van klanknabootsing.

“St. François de Paule marchant sur les flots”, S.175/2 was gebaseerd op een legende van St. Franciscus van Paola, volgens welke hem door een schipper de doorgang werd geweigerd terwijl hij probeerde de Straat van Messina naar Sicilië over te steken . Naar verluidt legde hij zijn mantel op het water, bond het ene uiteinde als een zeil aan zijn staf en zeilde over de zeestraat met zijn metgezellen in de boot. Het stuk is geïnspireerd op een prent van St. Franciscus van Paola (die de naamheilige van Liszt was), van Eduard von Steinle (1810-1886), die tot de groep “Nazareners” behoorde. Liszt beschreef het in een brief van 31 mei 1860 aan Richard Wagner: “Op zijn uitgespreide mantel schrijdt hij stevig, standvastig, over de tumultueuze golven – zijn linkerhand houdt brandende kolen vast, zijn rechterhand geeft het teken van zegening. Zijn blik is naar boven gericht, waar het woord ‘Charitas’, omgeven door een aureool, zijn weg verlicht!”

Saskia Giorgini (1985) is een Italiaans-Nederlandse pianiste, die in 2016 de Internationale Mozart-wedstrijd in Salzburg won. Ze debuteerde in februari 2017 in de Musikverein in Wenen, waar ze een Mozart-recital speelde. Haar opname van Liszts “Harmonies Poétiques et religiuses” kreeg een Diapason d’Or, terwijl BBC Music Magazine haar “formidabele technische vaardigheid” prees, “geëvenaard door de architecturale zin, harmonische gevoeligheid en koloristisch bereik”, en Grammophone, haar “meesterlijke autoriteit” loofde.

Saskia Giorgini is dan ook een van de meest veelbelovende pianisten van haar generatie, won verschillende wedstrijden en wordt geroemd om haar technische beheersing en de schoonheid en poëzie van haar klank. Ze bracht ook Schuberts “Die Schöne Müllerin” (2020) en Respighi Songs (2021), beide met Ian Bostridge, uit op pentatone.

Liszt Consolations Saskia Giorgini cd Pentatone PTC5187045