Nooit eerder was de Drentse periode van Vincent van Gogh onderwerp voor een grote tentoonstelling. “Op reis met Vincent” neemt de bezoeker mee op Van Goghs Drents avontuur en volgt zijn omzwervingen door het Drenthe van 1883. 140 jaar nadat Vincent in Drenthe arriveerde zijn zoveel mogelijk werken uit zijn Drentse periode voor het eerst bij elkaar te zien.
Zijn geboorteplaats Zundert, het Brabants dorpje waar zijn vader dominee was, de Borinage 1878-1880, “De Aardappeleters”, de dorpelingen uit Nuenen, die hij in 1885 schilderde, naar Zevenbergen op kostschool en bij een gezin in Tilburg, als 16-jarige in Den Haag in de kunsthandel van zijn oom, Goupil & Cie, als 23-jarige naar het Britse Ramsgate, om daar hulponderwijzer te worden, Londen om er een vestiging van Goupil te bezoeken, kostganger in het voorstadje Welwyn, zijn overplaatsing naar de vestiging van Goupil in Parijs, 1886-1888, een boekhandel in Dordrecht, Auvers-sur-Oise 1890, het zijn maar enkele van de vele plaatsen waar Van Gogh woonde en werkte.
In 1883 verbrak Van Gogh de relatie met Sien en vertrok vanuit Den Haag naar Drenthe, waar hij op 11 september arriveerde in Hoogeveen. Deze keuze was ingegeven door zijn broer Theo (samen op de foto), die op de Parijse Salon van 1882, een landschapsschilderij van de Duits-joodse schilder, Max Liebermann (1847-1935) (foto) zag.
(Max Liebermann: De bleek (Die Rasenbleiche, 1883))
Van 1874 tot 1914, schilderde Liebermann nl. ’s zomers in Nederland, soms samen met Isaac Israëls, vooral in Laren, Scheveningen en Noordwijk, en bezocht dan elk jaar Drenthe (Zweeloo) om er te schilderen. Ook Anton Mauve (getrouwd met een nichtje van zijn moeder) en zijn schilder- en studievriend, Anthon van Rappard, adviseerden hem Drenthe te bezoeken. Theo financierde de reis en Vincent verbleef 18 dagen bij logementhouder Albertus Hartsuiker in Hoogeveen.
In deze periode maakte hij uitstapjes in de omgeving en legde zich toe op het schilderen van landschappen en figuren. Op 2 oktober van dat jaar vertrok hij per trekschuit naar Nieuw-Amsterdam, waar hij zijn intrek nam in het logement van Hendrik Scholte. Daar schilderde hij er o.a. De Turfschuit (foto) en Onkruid verbrandende boer (foto). Op 4 december 1883 vertrok Van Gogh terug naar Hoogeveen om de volgende dag de trein te nemen naar zijn ouders in Nuenen.
Uit zijn brieven blijkt dat hij tijdens zijn verblijf een groot aantal werken maakte, maar het merendeel daarvan is verloren gegaan. Het landschap maakt diepe indruk op hem. Overal om zich heen ziet hij landschappen die hem doen denken aan het werk van zijn grote voorbeelden: de Nederlandse landschapschilders uit de 17de eeuw, de 19de -eeuwse School van Barbizon uit Frankrijk en zijn tijdgenoten van de Haagse School. Het inspireerde hem om zelf aan de slag te gaan.,_Vincent_van_Gogh_(1885)%20(1).jpg)
Drenthe wordt vaak genoemd als ‘een keerpunt’ in zijn leven. Hier besloot Vincent nl. om schilder te worden. Hij wijdde aan Zuid-Drenthe tal van landschapsschilderijen, gekenmerkt door donkere tonen en gemengde penseelstreken, zoals Landschap in Drenthe. Ook steken in die schilderijen soms de stevige gedaantes van werkende boeren af, zoals in Boer die onkruid verbrandt en Boer met stok en spade. In het (toenmalig) logement van Hendrik Scholte is nu het Van Gogh Huis gevestigd. 
Het Van Gogh Huis (foto’s) in Veenoord/Nieuw-Amsterdam (Gemeente Emmen) is het enige huis in Nederland waar Van Gogh gewerkt en gewoond heeft, dat voor publiek toegankelijk is. De kamer waar hij verbleef en schilderde, is nog helemaal intact en te bezichtigen.
De Drentse periode in het oeuvre van Van Gogh is van grote betekenis. Tijdens zijn reis door Drenthe maakt Vincent grote ontwikkelingen door als mens en kunstenaar. Hij heeft er de tijd en de ruimte om na te denken over zijn kunstenaarschap en te experimenteren met technieken. Op reis met Vincent laat werk zien van de inspiratiebronnen die hij noemt in de brieven aan zijn broer Theo, zoals Jacob van Ruisdael, Jules Dupré en Jean-François Millet. Ook tijdgenoten als Anton Mauve en Anthon van Rappard zijn vertegenwoordigd in de tentoonstelling.
Naast enkele tientallen aquarellen en tekeningen zijn er vandaag de dag nog slechts zes schilderijen uit de Drentse periode bekend. Het in 2019 samen met het Van Gogh Museum aangekocht werk Onkruid verbrandende boer, is daar één van. In de tentoonstelling Op reis met Vincent zijn meer dan twintig Van Goghs te zien, maar ook schilderijen, aquarellen en tekeningen van inspiratiebronnen en tijdgenoten. De tentoonstelling kwam tot stand dankzij bruiklenen van een groot aantal musea, waaronder het Van Gogh Museum, Kröller-Möller Museum, Rijksmuseum, Musée d’Orsay (Parijs) en Museo Soumaya (Mexico-Stad) en particuliere bruikleengevers.
Bij de tentoonstelling verschijnt alweer een magnifieke publicatie in zowel een Nederlandse als een Engelse editie, uitgegeven door Waanders Uitgevers. In dit boek duikt conservator, Annemiek Rens (foto) in wat decennia lang het minst bekende hoofdstuk uit het bekend levensverhaal van Vincent van Gogh is geweest; de Drentse periode. Ook bevat het boek een essay van Jan van Zijverden (Drents Museum) en Mark Goslinga (Drents Archief) waar het Drenthe van 1883 besproken wordt. De uitgave “Op reis met Vincent” is een studie naar de betekenis van zijn Drentse oeuvre, vanuit kunsthistorisch en eigentijds perspectief bekeken.
Tentoonstelling van 11 september 2023 t/m 7 januari 2024, in Drents Museum Assen.
Op reis met Vincent – Van Gogh in Drenthe 176 bladz. 200 illustraties uitg. Waanders NL ISBN 9789462624948